Коронавирус кандай вирус

2019 йилнинг декабр ойи ўрталарида бошланган янги коронавирус (2019-nCoV) эпидемияси туфайли шу бугунгача 107 нафар инсон ҳаётдан кўз юмгани қайд этилди. Уларнинг барчаси хитойлик.

Текширувлар натижасида ушбу коронавирус ўзининг генетик тузилишига кўра 2002 йили Хитойнинг Гуандун вилоятида пайдо бўлган "оғир даражадаги ўткир респиратор синдроми" (инг: "SARS" Severe acute respiratory syndrome) коронавируси билан ўзаро ўхшаш жиҳатлари мавжудлиги аниқланди.

Коронавирус қаердан келиб чиқди?

Ҳозирча, янги коронавируснинг келиб чиқиши аниқ эмас. Фақат тахминлар бор холос. Даҳшатли вирус илк бора Хубэй вилоятининг Ухан шаҳрида жойлашган Хуанан номли ҳайвон ва денгиз маҳсулотлари бозорига алоқадор бўлган маҳаллий аҳоли вакилларида намоён бўлган. Мазкур бозорда истеъмол учун денгиз маҳсулотлари, ит гўшти, илонлар ва ҳатто кўршапалаклар ҳам сотилган. Тахминларга кўра, коронавирус ҳайвон организмида мутацияга учраган. Сўнгра инсонга юққан.

Илк бошда коронавирус ўчоғи денгиз маҳсулотлари деган фикр илгари сурилди. Лекин, касаллик белгилари зотилжам (пневмония) билан бошланишига кўра, унинг юқиши ҳаво орқали амалга ошиши маълум бўлди. Ва бу версия нотўғри бўлиб чиқди. Кейинчалик, экспертлар "2019-nCoV" кўршапалакларда аниқланган коронавирус билан яна бир манбаси номаълум коронавируснинг ўзаро чатишиб, гибридлашувидан ҳосил бўлган деган тўхтамга келдилар. Кейинги босқичда эса коронавирус одамларга илонлардан юққан деган версиялар ҳам ўртага чиқди.

Шу бугунгача, ушбу коронавирусдан сақланиш учун бирор-бир вакцина ёхуд аксилвирус препарат ўйлаб топилмади. Чунки, ушбу вируснинг заиф ерлари ҳали тўлиқ ўрганилмади.

Вирус тарқалиш географияси кенгайиб бормоқда

Жорий йилнинг 28 январига қадар дунё бўйича 4474 та янги коронавирусни юқтириш ҳолати аниқланган бўлиб, улардан 4409 таси Континентал Хитойда қайд этилган. Континентал Хитой дейилганда Гонконг ва Макао хориж Хитой Халқ Республикаси ва Тайвань давлатлари тушунилади. Гонконг ва Макао административ бирликлари махсус статусга эга.

Гонконг(8), Таиланд (8), Макао (6), Австралия (5), Сингапур (5), АҚШ (5), Тайвань (5), Жанубий Корея (4), Малайзия (4), Япония (4), Франция (3), Въетнам (2), Камбоджа (1), Канада (1), Непал (1), Шри-Ланка (1), Германия (1), Кот-д'Ивуар (1). Хитойда мазкур вирус билан боғлиқ 107 та ўлим ҳолати қайд этилди. 63 киши соғайишга муваффақ бўлди.

Янги коронавирус юқтирган беморлардаги касалликнинг илк клиник симптомлари 2019 йилнинг 8 декабридан олдинроқдан намоён бўлди. Касаллик эпидемияси ҳақидаги хабарлар биринчи бўлиб 2019 йилнинг 31 декабрида пайдо бўлган.

22 январдан бошлаб Ухан шаҳри карантин мақсадида ёпиб қўйилди. Барча жамот транспортлари қатнови тўхтатилди. Шаҳарга кириш-чиқиш буткул тақиқланди. 24 январдан бошлаб Уханга яқин бўлган Хуанган, Эчжоу, Чиби ва Чжицзян шаҳарлари ҳам карантинга олинди. Хитой ҳукумати жами 14 шаҳарга кириш-чиқишни ёпиб қўйди. Бахтга қарши, ушбу ўлим ташувчи вирус Хитойнинг Тибетдан бошқа барча вилоят даражасидаги административ бирликларида топилди.

Хитойликлар одатда ўзларининг янги йил байрамларини ўта дабдаба билан нишонлайдилар. Расман 15 кун дам оладилар ва янги йил киришидан олдин ва кейин мамлакат ичида саёҳат қилганлари каби хорижга ҳам саёҳатлар уюштирадилар. Бунинг натижасида коронавирус дунё бўйлаб тарқалиш хавфи пайдо бўлмоқда. Зотан, шу чоққача умумий 19 давлатда янги коронавирусга чалиниш ҳолатлари аниқланди.

Коронавирус қай даражада юқумли?

Хитой расмийлари вирус одамдан одамга ҳаво орқали ўтиш хусусиятига эга эканлигини тасдиқлашди. Беморларга хизмат кўрсатаётган касалхоналардаги бир қанча тиббиёт ходимларининг мазкур вирус билан касалланиб қолганлиги ҳам унинг юқумли эканлигини тасдиқлайди.

Хитойлик мутахассисларнинг таъкидлашича, вируснинг инкубацион даври 2 кундан 12 кунгача чўзилиши мумкин. Лекин, ўртача, 7 куни ташкил этади. Яъни, коронавирус инсонга юққандан кейин 2 кундан 12 кунгача ўз симптомларини зоҳир қилмаслиги мумкин. Энг ёмони, бу вақтда ўз баданида мазкур вирусни ташувчи киши ўзининг хасталанганини билмаган ҳолда мулоқотга киришган ўзга кишига юқтириши мумкин. Ундан ҳам ёмони эса мазкур даврда ҳеч қандай тепловизорлар касаллик мавжудлигини аниқлашга қодир эмас.

Барча коронавируслар каби "2019-nCoV"нинг шикаст етказиш зоналари нафас йўллари, ўпка, юрак, ошқозон-ичак тракти, жигар, буйраклар ва асаб тизими ҳисобланади. Касаллик симптомлари оддий шамоллаш кўринишида бошланиб, тезлик билан ривожланади ва ўткир респиратор касаллиги вужудга келади. Ўпка шикастланади ва инсоннинг ҳаётига хавф солувчи ўткир нафас олиш етишмовчилиги юзага келади (респираторный дистресс-синдром).

Коронавируснинг гриппдан фарқи нима?

Коронавирусларнинг оддий грипп вирусларидан фарқи шундаки, улар нафақат инсон балки, қуш, мушук, ит, қорамол, туя, чўчқа ва қуёнлар каби ҳайвонларни ҳам шикастлайди. Вирус мазкур ҳайвонлар баданида генетик мутацияга йўлиқади. Бунинг натижасида унинг хавфлилиги, кучлилиги, ўткирлиги ва мураккаблиги бир неча баробар ортиб кетади. Бундай вируслар юққан организмда касаллик синдромлари типик эмас атипик хусусият касб этади.

Масалан, вирус юқиши натижасида пайдо бўлувчи ўпка яллиғланиши оддий ҳолатдагидан кўра кучлироқ ва ўткирроқ тарзда намоён бўлади. Бундай вируслар муолажага осонликча "бўйин эгмаслиги" ва агрессивлиги билан ажралиб туради. Гоҳо, касаллик симптомлари оддий диарея, энтерит каби қорин оғриғи ва ич суриш кўринишида ҳам зоҳир бўлиши мумкин.

Вирусдан қандай ҳимояланиш керак?

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти янги коронавирусдан ҳимояланиш учун турли хил тавсияларни ўз ичига олган материаллар нашр қилди. Мазкур тавсияларнинг баъзилари қуйидагилардан иборат:

- тез-тез қўлингизни спиртли моддалар билан ёки совунлаб ювинг;
- гавжум бўлган жамоат жойларига боришдан сақланинг;
- ювилмаган қўллар билан кўз, оғиз каби аъзоларга тегманг;
- потенциал маънода касалланганлар билан мулоқот қилманг;
- хом гўшт ёхуд яхшилаб термоишлов берилмаган гўштларни истеъмол қилманг;
- яшаган жойингиз ва кўп контактда бўладиганингиз юзалар устида дезинфекцияловчи воситалар билан тез-тез тозалаш ишларини амалга оширинг;

Кузатувчиларнинг тахминларига кўра 2020 йилнинг феврал ойи ўрталари янги коронавирус эпидемиясининг авж нуқтага кўтарилиши кутилмоқда.

Динимиз нима дейди?

Агар динимиз таълимоти нуқтаи назаридан қарайдиган бўлсак, бу ҳолатда касалликка қарши барча чора-тадбирларни қўллаш билан биргаликда энг самарали чора касаллик ўчоғини чегаралаб қўйиш ҳисобланади. Бирдан бошланиб, тез тарқалиб, кўпчиликнинг ўлимига сабаб бўлувчи юқумли касалликлар умумий маънода, вабо, ўлат ва тоъувн деб аталади.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир қанча ҳадисларида бирор жойда вабо тарқалаётган бўлса, у ерга бормаслик ва айни дамда ўзи мавжуд бўлган маконда пайдо бўлиб қолса, у ердан қочиб кетмасликни буюрганлар. Бугунги кунда, замонавий тиббиёт мутахассислари томонидан амалга оширилувчи карантин деб аталувчи "қамал" ҳам ушбу ҳадиси шариф мазмунини айнан акс эттиради.

Зеро, ҳар қандай эпидемиологик характерга эга бўлган вирус жуда тез тарқалиши билан биргаликда жуда тез сўнади ҳам. Эпидемиянинг авж нуқтаси ортда қолгандан сўнг маълум вақт ўтиб, вируснинг атвори ўзгаради ва одамларда ҳам унга мойиллик камаяди.

Аллоҳ таоло барча инсонларни ва хусусан, юртимиз аҳолисини Ўз ҳифзу ҳимоясида асрасин! Мудом дуога қўл очган муштипар оналаримиз, қадди рукуъга эгилган мўйсафидларимиз, ҳаётга энди келган маъсум гўдакларимиз ҳаққи марҳамат кўрсатиб, барча ватандошларимизни Ўзининг офияти ва паноҳида сақласин.

Әлемде пневмонияның жаңа түрі - коронавируспен күресу жалғасуда. Осыған байланысты, қазақстандық мамандар 3000 -нан астам адамның өмірін алған инфекция жайлы 15 жаңа дерек ұсынды деп хабарлайды KAZ.NUR.KZ.

Фото: Stringer/ Getty Images

Қазақстан денсаулық сақтау министрлігі тауарлар мен қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын бақылау комитеті емі табылмаған вирус жайлы тың ақпаратпен бөлісті. Жазба ведомствоның KKKBTU Telegram арнасында пайда болды.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мамандары Пекин, Ухань, Шэньчжэнь және Гуанчжоу мен Чэнудуді аралай келе, коронавирусқа байланысты Қытайда қалыптасқан жағдайды зерттеп, жаңа деректерді анықтаған.

1. Коронавирус науқаспен тығыз байланысқанда ғана жұғады. Сондықтан, көп жағдайда инфекция анықталған науқастың жанұя мүшелері де дертке шалдыққан.

2. Қазіргі уақытқа дейін клиникалардың 2055 медқызметкері вирус жұқтырған. Бірақ олардың көбі инфекцияны үйде немесе эпидемия басталған сәтте қабылдап алған. Ал ол уақытта алдын-ала сақтану шаралары қолданылған жоқ.

3. Науқастар орташа есеппен 14 күн бойы ауырған. Ал ауыр жағдайда мерзім 3-тен 6 аптаға дейін созылған.

4. Соңғы ақпараттарға сәйкес, Хубэй провинциясында коронавирус жұқтырғандар саны 65 мыңнан асқан. Оларға көмек көрсету үшін 40 мың медицина қызметкері жіберілген.

5. Қазіргі уақытта кеселді жаңа жұқтырған науқастарды 45 клиника қабылдайды. Олардың алтауында жағдайы аса ауыр адамдар емделіп жатыр. Ал қалғандарында жағдайы ауыр және жасы 65 жастан асқан адамдар ем қабылдауда.

6. Қытайда апта сайын коронавирус диагностикасы үшін 1,6 млн жиынтық әзірленуде. Аталған тест ауруды бір күн ішінде анықтауға мүмкіндік береді.

7. Мамандар ақпарынша, адамның ауру жұқтырғанын алғашқы күні-ақ білуге болады. Себебі, қауіпті дерт белгілері бірден көріне бастайды. Ал кеселдің ешқандай белгісіз өрбуі-сирек кездесетін жағдай.

8. Коронавирус белгілеріне дене қызуы, жөтел, қақырық бөліну, ентігу және бас пен бұлшық еттің ауыруы жатады. Одан бөлек, тамақтың ауыруы мен қалтырау, жүрек айну мен диарея да - өлімге әкеп соғатын дерт белгілері. Ал жеңіл тұмау - ауру нышаны емес.

Көрнекі фото: NUR.KZ

9. Бүгінде жаңа вирустың өлім пайызы 3,4 % болып отыр. Көбіне коронавирус құрбанына денсаулығында ақауы бар адамдар айналған. Мәселен, қайтыс болғандар арасында қан қысымы және қандағы қант мөлшері жоғары адамдар, сондай-ақ, жүрек-қан тамырлары аурулары мен респираторлық сырқаттардан зардап шегіп жүргендер де бар.

10. Қытайлық мамандар қауіпті дертті жеңу үшін емдеудің түрлі тәсілдерін тексеріп көрді. Бүгінде олардың ішінде ең тиімді түрін өндірісте қолдану арқасында өлім деңгейі төмендеп келеді.

11. Коронавирусты 40 жастан асқандар көп жұқтырған. Ал жастарда инфекция қабылдау ықтималдығы төмен.

12. Мамандардың дерегінше, науқастар арасында еркектер мен әйелдердің үлесі тең деуге болады. Бірақ қауіпті вируста құрбанына ер-азаматтар көп айналады. Ал вирус жұқтырған жүкті келіншектер дүниеге дені сау сәби әкеледі.

13. Мамандар әлі де ауру адамдарға жануарлардан жұқты деген нұсқаны ұстанып отыр. Себебі, ол генетикалық тұрғыда жарғанат мен панголинде тіркелген коронавирусқа ұқсайды. Алдын-ала болжам бойынша, инфекция мутацияға ұшыраған.

14. Қаңтар айының соңында вирус жұқтырғандар саны азайып бара жатқаны белгілі болды. Оған дейін күнделікті орташа есепте 3000 жағдай тіркеліп отырған еді. Бүгінде аталған көрсеткіш 329 адамды құрап отыр.

15. Қытайда тараған коронавируспен күресу шараларына сәйкес, мамандардың науқастар арасында сауалнама жүргізіп, олардың соңғы уақытта кіммен байланысқанын анықтады. Артынша аты аталған азаматтардың барлығы тексерістен өтті.

Мамандардың айтуынша, науқаспен сөйлескенде ауру жұқтыру ықтималдығы 1-5%.

Ең маңызды әрі қызықты жаңалықтарды біздің Telegram арнамыздан оқыңыздар!

Кытайда тараган кооптуу вирус бир нече айдан бери адам өмүрүн алууда. Дарт өлкө провинцияларынан тышкары дүйнөнүн 100дөн ашык мамлекетине жайылып, миңдеген кишинин өмүрүн алууда.

Sputnik Кыргызстан маалымат агенттиги жаңы типтеги коронавирус жана анын себеби, белгилери жана алдын алуу жолдору тууралуу маалымат топтоду.

13-марттагы маалымат боюнча, коронавирус менен ооругандардын саны 134 700гө жетип, 4 973 адам көз жумду. Ал эми сакайгандардын саны 69 642.

Коронавирустар — өзүнө бир чынжырлуу РНК (рибонуклеин кислотасы) молекуласын камтыган тоголок формадагы микроб. Анын тикен сымал сырткы чели таажыны элестетип турат. Илдет ошол себептен коронавирус деп аталат. Клеткага кирген вирус анын цитоплазмасында көбөйөт. Алар иммунитетти алсыратып, инфекция менен күрөшүүсүнө тоскоолдук жаратат. Бирок курч респиратордук инфекция (КРВИ) же сасык тумоо сыяктуу бир жумада айыкпайт. Коронавируста типсиз пневмония менен оор-курч респиратордук синдромдун формасы коштогондуктан бейтаптар өлүмгө чейин дуушар болот. Себеби дарт дем алууну кескин кыйындатат.

Коронавирус менен ооруган алгачкы адам 1965-жылы каттоого алынган. XX кылымда аталган вирус адамдарда жана жаныбарларда курч респиратордук оорулардын козгогучу катары белгилүү болгон. Бирок өтө кооптуу инфекциялардын катарына кирген эмес. 2000-жылдары коронавирустун SARS-Cov жана MERS-Cov деген түрлөрү жайылып, адам өмүрүнө коркунуч жарата баштаган.

Коронавирус узаган жылдын декабрь айынын этегинде Кытайдын Хубэй провинциясындагы Ухань шаарында тарады. Бейтаптардын көбү деңиз азыктарын саткан базарда иштеген. 5-январдан тарта ооругандардын саны өсө баштаган. Ал эми 9-январь күнү гана кытайлык адистер илдетти лабораториядан аныктап, ал коронавирустун 2019-nCoV деп аталган жаңы тиби экендигин аныкташты.

Коронавируска февралдын башында Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму COVID-2019 деген аталыш берген. CO – бул коронавирус, VI – бул вирус, ал эми D илдет дегенди түшүндүрөт.

Коронавирус бейтап менен байланыш болгондо гана жугат деген божомол бар. Бул илдет белгилери жок өтүшү мүмкүн эмес. Киши ооруну жуктуруп алгандан кийин бир нече күндөн соң байкала баштайт. Башкы белгилери — кургак жөтөл, дене табынын көтөрүлүшү, алсыроо, энтигүү. Мындан сырткары, бейтап чыйрыгып, башы, тамагы ооруйт. Жүрөгү айланып, мурду бүтүп, ичи өтөт. Оору эки жумага созулуп, өтүшүп кетсе, үч аптадан алты жумага чейин уланат.

Адам канчалык жаш болсо, ооруну жуктуруп алуу жана өтүштүрүп жиберүү коркунучу азыраак болот. Азыркы тапта ооруну жуктуруп алгандардын 72,8 пайызы 40 жаштан жогору курактагылар. 19 жашка чейинкилердин ичинен 2,1 пайызы гана бул илдетке кабылган.

Аялдар менен эркектер дартка бирдей эле кабылат. Эгер бул ооруну алты айлык боюнда бар кыз-келиндер жуктуруп алса, ымыркай дени сак эле төрөлөт. Жаңы бойго бүткөндө түйүлдүккө бул вирус кандай таасир этерин айтуу азырынча эрте.

COVID-19 вирусу адамдарга жаныбардан жуккан деген божомол бар.

Учурда коронавирус менен жабыркагандарды сакайтуу жолу так аныктала элек. Дарыгерлер бейтаптарды вируска каршы препараттар менен дарылап жатышат. Окумуштуулар вакцинаны даярдоо кеминде бир жыл убакытты алышы мүмкүндүгүн айтып чыгышкан.

11-март күнү кечке маал Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму дүйнө жүзү боюнча коронавирус пандемиясын жарыялады. Адистердин айтымында, пандемия сөзү жугуштуу ооруларга гана колдонулат жана кеселдин жайылышынын масштабын көрсөтүү үчүн пайдаланылат. Тагыраагы, бул оорудан өлгөндөрдүн санынын эмес, жайылыш масштабынын көрсөткүчү.

Россиядагы колдонуучулардын жана адам жашоосунун жайлуулугун көзөмөлдөгөн федералдык кызматы (Роспотребнадзор) ооруну жуктуруп албоо үчүн бир катар алдын алуу чараларын маалымдады.

• Чет мамлекетке барарда эпидемиялык абалды тактап алуу;
• Жаныбарлар жана деңиз азыктары сатылган базарларга барбоо;
• Термикалык иштетүүдөн өткөн тамак-аштарды колдонуп, бөтөлкөдөгү суулардан ичүү керек;
• Зоопаркка кирбөө, жаныбарлар катышкан массалык иш-чараларга баш бакпоо;
• Дем алуу органдарын коргоо каражаттарын колдонуу (мисалы, медициналык бет кап);
• Эл көп топтолгон жерден келгенден кийин жана тамак ичер алдында колду таза жууп туруу;
• Оорунун алгачкы белгилеринде эле бейтапканага кайрылуу керек. Өз алдынча дарыланууга жол берилбеши шарт.

1. Кытай менен чек арасын жаап, аба каттамын токтоткон. Мамлекеттик чек арадагы бардык өткөрмө-көзөмөл жайлары күчөтүлгөн режимде иштеп жатат.
2. Кыргызстан коронавирус катталган өлкөлөрдү үч категорияга бөлдү. I категорияга Кытай, Италия, Иран, Түштүк Корея, Франция, Германия жана Испания кирет. II категорияда АКШ, Япония, Швеция, Швейцария, Улуу Британия, Бельгия, Нидерланддар бар. III категорияга Сингапур, Австрия, Дания, Кытайга караган Гонконг, Малайзия, Таиланд, Индия, Бахрейн, Австралия, Греция, Канада, Ирак, Бириккен Араб Эмирлиги, Кувейт, Ирак, Египет, Ливан, Катар, Сауд Аравиясы кирди.
3. Өкмөттүн алдында эки штаб түзүлгөн. Биринчиси — коронавирусту алдын алуу боюнча штаб болсо, экинчиси — коронавирустун жайылышына байланыштуу тышкы таасирлердин кесепетин азайтуу жана экономикалык өнүгүүнү өбөлгөлөө боюнча штаб болуп саналат.
4. Өлкө боюнча массалык иш-чаралар токтотулду. Мартта Бишкекте өтчү хоккей боюнча дүйнө чемпионаты, күрөш боюнча Олимпиаданын лицензиялык турнири жана Нооруз майрамы өтпөй калды.
5. Бишкек шаарындагы жүргүнчү ташыган менчик жана жеке автоунаалар, республикалык маанидеги автобекеттер, базарлар, ашкана, мечиттер жана башка жайлар дезинфекцияланып жатат.

Коронавирус Кыргызстанда кантип аныкталарын Sputnik тарткан видеодон көрүңүздөр.

Таяудағы болжамдардың бірінде коронавирус пандемиясы 2021 жылға дейін созылады делінген. Ал тағы бір болжамда ғалымдар бір АҚШ-тың өзінен 1,7 миллион адам қайтыс болады деп болжаған. Осы секілді ғалымдардың пандемия туралы түрлі болжамы бар. Tengrinews.kz тілшісі коронавирус туралы болжамдарға шолу жасады.

"Коронавирус эпидемиясы 2021 жылға дейін жалғасады"

Коронавирус эпидемиясы Ұлыбританияда келесі жылдың көктеміне дейін жалғасуы мүмкін. Бұл туралы The Guardian басылымы Ұлыбритания ұлттық денсаулық сақтау қызметінің (NHS) шенеуніктеріне арналған құпия есепке сілтеме жасап хабарлаған.

"Денсаулық сақтау басшылары вирустың әлі 12 ай бойы тарайтынын күтіп отыр. Бұл олардың мұны мойындаған алғашқы құжаты. Ол онсыз да жұмысы көп NHS-ке қосымша жүк болады", - делінген мақалада.

Құжатта көрсетілген мәлімет бойынша, денсаулық сақтау қызметінің басшылары осы уақыт ішінде ұлыбританиялықтардың 80 пайызы коронавирус жұқтырады-мыс.

Үкіметтің бас медициналық кеңесшісі Крис Уитти мұның ең жаман сценарий екенін айтқан. Оның болжамы бойынша, вирус жұқтырғандарның нақты саны бұдан әлдеқайда аз болады.

"АҚШ-та коронавирусдан 1,7 миллион адам қайтыс болуы мүмкін"

New York Times мәліметі бойынша, АҚШ-тың ауруларды бақылау және алдын алу орталығының қызметкерлері мен эпидемиялық аурулар мамандары ақпанда конференция өткізген. Олар вирус таралуының бірнеше нұсқасын, жылдамдығын зерттеген.

Олардың болжамы бойынша, бірнеше айдан бір жылға дейінгі уақытта вирус жұқтырғандар саны 160-тан 214 миллионға дейін жетуі мүмкін. 2,4-тен бастап 21 миллион адамға дейін ауруханаға жатып қалуы ықтимал.

Бұл елдің ұлттық денсаулық сақтау жүйесіне қатты зақым келтіреді. Себебі АҚШ-та ауруханада 925 мың адамды қабылдауға дайын орын бар екен.

Мамандардың зерттеуінен кейін, бұл пандемия АҚШ-та 1,7 миллион адамның өмірін қиюы мүмкін екені жазылған.

"Пандемия жарты жылдан соң аяқталады"

Бұған дейін COVID-19 пандемиясының таралуын болжаған инфекциялық аурулар маманы Майкл Остерхольмнің пікірінше, пандемия жарты жылға ғана жалғасады. Бұл туралы маман америкалық тележүргізуші Джо Роганға берген сұхбатында айтқан.

Майкл Остерхольмнің айтуынша, пандемия жер тұрғындарына әлі зардабын тигізеді. Оның болжамынша, адамзат әлі жарты жылға уақыт коронавируспен күреседі.

"Егер COVID-19-ты өлім-тітім саны бойынша тұмаудың ең жаман маусымымен салыстырсақ, коронавирустың салдары 10-15 есеге ауыр болады", - деген Остерхольм.

Маман маска мен қолғаптардың пандемиямен күресте әлсіз екенін айтады. Себебі оның сөзінше, вирус жұқтырудың басты себебі - адамдардың бәрі ортақы ауаны жұтуы.

"Вирус залалы 2020 жазда төмендейді"

Reuters хабарлауынша, Қытайда пневмонияның тарауымен күрес комиссиясының басшысы Чжун Наньшань да коронавирустың қашан аяқталатыны туралы болжамын айтты. Оның сөзінше, пандемия залалы 2020 жылы жазда төмендейді.

Маманның айтуынша, қазіргі уақытта эпидемия өзінің шыңында тұр, бірақ жазға қарай оның әсері әлсірейді.

"Әлем елдеріндегі эпидемия маусымға дейін ғана жалғасады", - деген Чжун Наньшань.

Коронавирустан кем дегенде 15 миллион адам өледі

Daily Mail мәліметі бойынша, Аустралия ұлттық университетінің зерттеуі бойынша коронавирустан 15 миллион адам қайтыс болуы мүмкін. Мұндай тұжырымды зерттеушілер - Уорик МакКиббон мен Рошен Фернандо жасаған.

Олардың мақаласындағы болжамға сүйенсек, шектелген вирустың өзі аз уақыт ішінде әлемдік экономикаға әсер етуі мүмкін. Олардың есебі бойынша, әлемдік экономика жыл соңына дейін коронавирус әсерінен 2,3 триллион доллар жоғалтады екен.

Зерттеушілердің мақаласында өлім-жітім саны да есептелген. Ең жақсы сценарий бойынша, коронавирустың алғашқы жылында адамзат 15 миллион адамнан айырылады. Ең көп зардап Үндістан мен Қытайға келеді, оларда миллиондаған адам қайтыс болатыны жазылған.

Ал жаман сценарий бойынша бүкіл әлемде 68 миллион адам өледі деген болжам айтылған.

"Қазақстанда дағдарыс басталуы мүмкін"

Коронавирустың таралуы әр елдің экономикасына әсер етіп жатыр. Мұнай бағасы төмендеп, валюта бағамдары өзгерген. Бұл Қазақстан экономикасына да өз ықпалын тигізді. Қазір Қазақстанда бір доллар 440 теңгеден сатылып жатыр. Осыған байланысты Қазақстанда экономикалық дағдарыс басталуы мүмкін.

Иллюстрациялық фото: unsplash.com

Қазақстандық экономист Арман Бейсембаевтың Tengrinews.kz порталына айтқан болжамы бойынша, Қазақстанда биыл жазда дағдарыс басталады. Ал желтоқсанда экономикалық даму қарқыны төмендейді. Экономистің болжамы бойынша, дағдарыс 10 жылға дейін созылуы мүмкін, бірақ ерекше фазаның арқасында мемлекет одан 18 айда шығады.

Бейсембаевтың сөзінше, елді импорттан жапса, дүкендер сөресінен азық-түлік пен тауарлар азаюы мүмкін. Ал бұл 90-жылдардағы дағдарысқа алып келеді.

Бул сырткы линктер жаңы терезеде ачылат

Бул линкти көчүрүп алыңыз

Бул сырткы линктер жаңы терезеде ачылат

Бөлүшкөн панельди жабыңыз

Дем алуу органдарын сезгенткен Кытайдан табылган жаңы коронавирустан 81 киши каза таап, 3 миң киши жуктуруп алганы белгилүү болду.

Коронавирустар буга чейин дагы кооптуу абалды жараткан. Маселен, 2003-жылы "Дем алуу органдарынын синдрому" же SARS, 2012-жылы "Жакынкы Чыгыш респиратордук синдрому" же MERS кеңири жайылып, жүздөгөндөрдүн өмүрүн алган.

Би-Би-Си бул вирус эмне себептен капысынан пайда болорун жана алар эмнеге кооптуу экенин түшүндүрүп берет.

Кооптуу коронавирус эмнеден пайда болот?

SARS, MERS эми 2019-nCoV вирусу жаныбардан адамга жукту деген түшүнүк калыптанган. Жаныбарлар адамга кооптуу болгон вирустарды алып жүрөт. Бирок алар сейрек учурда адамга жугат.

"Негизи жаныбарлар алып жүргөн вирустар адамга жукпайт. Бирок кишинин иммунитети алсыз болуп жана башка факторлор кошулуп калса, вирус өтө сейрек учурда жаныбардан адамга жугушу ыктымал",-дейт Уорик университетинин окумуштуусу Эндрю Истон.

Вирус адамга жуккандан кийинки мутация жараяны коркунучтуу.

"Вирус жаңы жана ылайыксыз организмде жашап кетүү үчүн өзгөрүшү керек",-дейт окумуштуу.

Ошондуктан коронавирус адамга жукканда, анын мутацияланганы өтө кооптуу абалды түзүшү ыктымал. Коронавирустун баары кооптуу деп айтууга да болбойт. Адам коронавирустун агрессивдүү эмес түрү менен көп эле кездешет.

Мутацияланган коронавирус эмнеге кооптуу?

"Коронавирус бир түрдөн экинчиге өткөндө, жаңы организмде жашап кетүүгө умтулат. Ошондой учурда вирус абдан күчтүү болот",-дейт Эндрю Истон.

Вирус жаныбардан адамга жукканда, кишинин иммунитети аны менен күрөшө албай калат. Себеби иммунитет мурда мындай вирус менен күрөшүп көргөн эмес.

Дал ушундай абалга сасык тумоонун жаңы түрүнө туш болгон адам дагы кептелет.

Коронавирус 1918-1919-жылдары кеңири тарап, 50 миллионго чукул киши каза тапкан. Бул вирус канаттуулардан жукканы айтылат. Кытайда чыккан инфекция дал ушундай жагдайды жаратат деп айтууга эч кандай далил же негиз жок. Бир гана дарыгерлер алдын ала чараларды көрүүгө умтулууда.

Коронавирус өтө тез жайылып кетиши мүмкүнбү?

Вирус жаныбардан адамга жаңы жуккан кезде, ал тез жайылып кете албайт. Бирок жаңы организмге көнгөндөн кийин вирус тез жайылып, кооптуу жагдайды түзүшү ыктымал.

"Вирустар, анын ичинде коронавирус өтө тез мутацияланат",-дейт окумуштуу Эндрю Истон.

Ошондуктан вирус аз мөөнөттүн ичинде кеңири жайылышы мүмкүн.

"Иммунитети алсыз адамга вирус жукса, жаңы инфекция мурунку ооруларды козгойт. Ал эми иммунитети күчтүү адам вирус жукпай деле калышы мүмкүн. Айрым вирустар тез жайылат, башкалары жай. Азыркы учурда жаңы коронавирус канчалык тез же жай жайылары аныктала элек",-дейт окумуштуу.

Вирус кеңири жайылса эмне кылуу керек?

Вирустардын жайылышын токтотууга дары-дармек жардам бербей калышы ыктымал. Ага карабастан "вируска каршы күрөшкөн каражаттар абдан көп", дейт Эндрю Истон.

Вирусту жайылтпоонун оңой жолдору бар. Маселен, үйгө киргенде колду самындап жуу, көчөдө медициналык маска тагынуу.

"Гигиенанын негизги эрежелерин кармануу абдан маанилүү. Учурда инфекцияга каршы вакцина жок болгондуктан, вирус менен күрөшүүдө гигиена абдан маанилүү ролду ойнойт", -дейт британиялык окумуштуу.

Андан тышкары вирусту жуктургандарга тез жардам берүү дагы маанилүү.

"Вирусту жуктургандарды тез аныктап, аларга жардам көрсөтүү дагы вирустун жайылышын алдын алат",-деди Эндрю Истон.

SARS менен MERS коронавирустар жайылганда, мындай инфекциялардын тарап кетишин токтотуу үчүн атайын механизмдер иштелип чыгарылган. Ошондуктан дүйнө жүзүндөгү дарыгерлер кооптуу вирус чыкканда кандай чараларды ишке ашыруу керек экенин так билишет.

Дарыгерлер бул механизмдер азыр пайда болгон же келечекте чыккан кооптуу вирустардын жайылышын токтото алат деп ишендирүүдө.

2019 жылғы желтоқсан айында пайда болып, бүгінде дүние жүзін дүрліктіріп тұрған коронавирустың ресми атауы – Covid-2019. Індет Қазақстанға да жеткен соң, елде қауіпсіздік шаралары күшейтіліп, коронавирус мәселелері бойынша Telegram-бот іске қосылды.

Informburo.kz Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының кеңесі бойынша Covid-2019 туралы жиі қойылатын сұрақтардың жауабын, дерттен сақтану жолын ұсынады.

Covid-2019. Бұл не?

Covid-2019 – коронавирустың осы уақытқа дейін анықталмаған жаңа түрі. Коронавирустар көбіне жануарларды зақымдайтын вирустар тұқымдасы болып табылады, бірақ кей жағдайда адамға да жұғуы мүмкін. Covid-2019 – коронавирустың адам ағзасына әсер ете алатын жетінші түрі.

Коронавирустың қаупі қандай?

Қалыпты жағдайда Covid-2019 жұқпасынан кейін асқыну қаупі жоқ. Бұл вирус:

• 65 жастан асқан адамдарға;
• бес жасқа дейінгі балаларға;
• жүкті әйелдерге;
• иммунитеті әлсіз не жүрек, өкпе, бүйректің созылмалы аурулары бар адамдарға қауіп туғызуы ықтимал.

Сырқат кей науқастарда ауыр түрде өтіп, пневмония мен тыныс алудың қиындауына әкелуі мүмкін. Сирек жағдайда вирус өлімге әкеледі.

Covid-2019 симптомдары

Коронавирус кәдімгі тұмау тәрізді болғандықтан, оның алғашқы белгілерін көп адам байқай бермейді. Дегенмен, дәрігерлер келесі симптомдар білінсе, бірден дабыл қағуға кеңес береді:

• дене қызуының көтерілуі, жоғары тепмература;
• құрғақ қатты жөтел;
• бастың ауруы;
• кеуде тұсының ауруы;
• ентікпе және тыныс алудың бұзылуы;
• жүрек қағысының жиілеуі;
• пневмония;
• безгек;
• мұрынның бітуі;
• фарингит;
• диарея.

Осындай симптомдарды байқасаңыз, 103 нөміріне хабарласып, бірден медициналық мекемеге хабар беріңіз. Әсіресе вирус тараған елдерден сапарлап келген болсаңыз, міндетті түрде тексерілген жөн.

Коронавирус қалай жұғады?

Коронавирус респираторлық жолмен жұғады.

Covid-2019 инфекциясын жұқтырған адаммен жақын байланыссаңыз, қауіпті дертке шалдығуыңыз әбден мүмкін. Инфекция ауру жұқтырған адамнан келесі адамға жөтелгенде не түшкіргенде науқастың мұрнынан, аузынан бөлінетін ұсақ тамшылар арқылы беріледі. Бұл тамшылар заттардың бетіне, есік тұтқасына түседі. Ол заттарды ұстаған адам қолын жумастан көзіне, мұрнына немесе аузына тигізсе, ауруды жұқтырады. Сондықтан, коронавирусқа шалдыққан адамнан 1 метрден аса қашықтықта жүру маңызды. Қазіргі уақытта ғалымдар вирустың заттардың бетінде қанша уақыт тіршілік ететінін анықтауда. Вирус бір сағаттан бірнеше күнге дейін өміршеңдігін сақтай алады деген болжам бар. Сондықтан, вирусты өлтіру және олардың адамға жұғуына жол бермеу үшін қарапайым дезинфекциялаушы заттарды қолдануға болады.

Коронавирустан қалай сақтану керек?

Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының инфекцияның алдын алуға беретін кеңестері:

• Қолды әр жарты сағат сайын 20 секунд бойы сабындап жуу;
• Микробтарды өлтіруге антисептик көмектеседі. Медициналық спирт те қолдануға жарайды. Егер спиртке аллергия бар болса, санитайзерді пайдаланыңыз;
• Түшкіргенде және жөтелгенде мұрын-аузыңызды қағаз майлықпен не шынтағыңызбен жабыңыз. Содан кейін майлықты жабық контейнерге тастап, қолыңызды жуыңыз;
• Қолыңызды көзіңізге, мұрныңызға және аузыңызға тигізбеңіз, бұлар вирустың "кіріс қақпасы" саналады;
• Жөтел, жоғары температура және тыныс алу мүшелері ауруларының басқа симптомдары бар адамдардан аулақ жүріңіз;
• Адам көп жиналатын қоғамдық орындарға, той-томалақ, жиындарға бармай, үйде отыруға тырысыңыз;
• Адамдармен қол алыспай, қашықтықтан амандасқан жөн;
• Іссапардан бас тартып, әлем бойынша саяхатты шектеңіз;
• Үйдің терезесін жиі ашып, ауаны тазартып тұрыңыз;
• Қоғамдық көлікті жиі пайдаланбаған жөн;
• Қолма-қол ақшадан бас тартып, төлемді мүмкіндігінше банк картасы арқылы жасаңыз;
• Бөлмені жиі желдетіңіз;
• Табиғат пен фермалардағы жануарлардан аулақ жүріңіз;
• Ет пен жұмыртқаны ұзақ уақыт қайнатып не пісіріңіз, яғни, шала піскен күйінде тұтынбаңыз;
• Температура көтерілгенде, жөтелгенде және тыныс алу қиындағанда дереу медициналық жәрдемге жүгініңіз;
• Иммунитетіңізді нығайтып, салауатты өмір салтын ұстаныңыз. Ақуыздарға, дәрумендерге және минералды заттарға бай тағамдарды тұтыныңыз.

Профилактикалық 5 шара

Денсаулық сақтау министрлігі профилактикалық 5 шараны тұрақты істеуге кеңес береді:

• қол мен бетті сабынмен жиі және мұқият жуу;
• қолға арналған спирттік антисептиктерді қолдану;
• көп адам жиналған орындардан аулақ болу;
• науқас адамдармен байланысқа түспеу;
• салқын тию белгілері (дене қызуының көтерілуі, мұрынның бітелуі, жөтел, тамақтың ауруы) пайда болғанда міндетті түрде дереу үйге жедел жәрдем шақыру қажет.

Карантинге кімдер жатқызылады?

Қазақстанның Бас санитарлық дәрігерінің "Қазақстанда коронавирустық инфекцияның алдын алу бойынша шараларды ары қарай күшейту туралы" 2020 жылғы 4 наурыздағы №12 жаңа қаулысына сәйкес, Covid-19 коронавирустық инфекция бойынша қауіпті елдердің тізімі жасалды. 1А санатына жататын мемлекеттен келгендер міндетті түрде медициналық мекемеге оқшауланады. Қалғаны үй карантиніне жатады:

• 1 А санаты – ҚХР, Иран, Оңтүстік Корея, Италия;
• 1 Б санаты – Франция, Германия, Испания;
• 2 санат – Швейцария, Ұлыбритания, Нидерландтар;
• 3 санат – Бельгия, Швеция, Норвегия, Үндістан, Ирак, Филиппин, АҚШ.

Ескерту: Қазақстанның Бас санитарлық дәрігерінің 14 наурыздағы қаулысына сәйкес коронавирус бойынша қолайсыз елдер тізім өзгереді. Жаңа қаулы 17 наурыздан бастап күшіне енеді:

• 1 А санаты – Иран, Италия;
• 1 Б санаты – ҚХР, Оңтүстік Корея, Франция, Германия, Испания;
• 2 санат – Австрия, Бельгия, Дания, Катар, Норвегия, Нидерландтар, БАӘ, Швейцария, Швеция;
• 3 санат – Әзербайжан, Ұлыбритания, Ирак, Люксембург, Словения, АҚШ, Чехия, Жапония.

Үй карантинінде жатқан адамдар нені ескеруі керек?

Covid-2019-дың инкубациялық кезеңі 14 күнге дейін созылады. Дәрігерлер үйде оқшауланған науқастарға келесі кеңестерді ұсынады:

• Үйден шықпаңыз;
• Жабық есігі бар, жақсы желдетілетін бөлмеде жатыңыз;
• Қажеттілік үшін бөлмеден шыққан жағдайда, маска киюді ұмытпаңыз;
• Түшкіргенде және жөтелгенде мұрын-аузыңызды қағаз майлықпен не шынтағыңызбен жабыңыз;
• Қолыңызды жиі дезинфекциялаңыз, әсіресе тамақ ішер алдында тазалық шараларын қатаң сақтаңыз;
• Қолды бір рет қолданатын қағаз майлықпен сүртіңіз;
• Мүмкіндігінше бөлек гигиеналық бөлме пайдаланған жөн;
• Үйге қонақтардың келуін шектеңіз.

14 күндік карантинге жатқызылған адам ол аяқталғаннан кейін де 10 күнге дейін телефон арқылы медқызметкерлердің бақылауында болады.

"Мифтерге сенбеңіз!"

Жаңа вирустық инфекциялар таралғанда әдетте күмәнді, жалған ақпарат таралады. Дүниежүзілік деңсаулық сақтау ұйымы жаңа коронавирус жайында танымал мифтердің жалғандығын хабарлады:

• Қытайдан келген пошта қауіпті емес – хаттар мен сәлемдемелерден жаңа коронавирус жұқтырып алуға болмайды;
• Үй жануарлары, мысықтар мен иттер Covid-2019 жұқтырушысы емес. Оған ешқандай ғылыми дәлел жоқ;
• Пневмонияға қарсы вакциналар жаңа коронавирустан қорғамайды. Оған арнайы екпе қажет, оны дәл қазір ғалымдар әзірлеуде;
• Сарымсақ, күнжіт майы, ауыз шаюға арналған сұйықтық немесе мұрынға арналған тұз ертіндісі вирусқа қарсы көмектесетініне еш дәлел жоқ;
• Антибиотик коронавирусты емдеуге көмектеспейді. Егер вирус бактериялық инфекцияға әкелсе, дәрігеріңіз антибиотик тағайындауы мүмкін, себебі анибиотик бактериялық инфекцияны емдейді. Бірақ, ол коронавирустан емделуге көмектеспейді;
• Коронавирустың алдын алатын не емдейтін дәрілер жоқ. Ғалымдар қазір сондай препаратты әзірлеумен айналысуда.

Әрбір адам өз денсаулығына жауапты болып, бірден дәрігерге жүгінуі керек. Медициналық көмек симптомдарды жеңілдетуге және аурудың әрі қарай дамуына жол бермеуге көмектеседі.

Өзіңізге ыңғайлы жерден informburo.kz оқыңыз:

Если вы нашли ошибку в тексте, выделите ее мышью и нажмите Ctrl+Enter