А?аштарды? саба?ында ?сетін паразит са?ырау??ла?

Биология п?нінен саба? жоспары:

М??алім:

К?ні: ______

Сыныбы:

Саба?ты? та?ырыбы: Са?ырау??ла?тарды? таби?атта?ы ма?ызы.

Саба?ты? ма?саты: О?ушылар?а са?ырау??ла?тарды? т?рлеріні?

Білімділік: келтіретін пайдасы ж?нінде толы? ма?л?мат беру.

Дамытушылы?: Са?ырау??ла?тарды? таби?атта?ы ж?не адам ?міріндегі ма?ызын т?сіндіріп т?сініктерін дамыту.

Т?рбиелік: Са?ырау??ла?тарды? адам ?міріндегі ма?ызы? т?сіндіре отырып т?рбиелеу.

Саба? к?рнекілігі: К?рнекі кестелер.

?йымдастыру кезе?і:

?й тапсырмасын с?рау:

Паразит са?ырау??ла?тарды? зияны ?андай?
Са?ырау??ла?тарды неге “паразит” деп атайды?
?арак?йе са?ырау??ла?ы туралы не білесі?дер?
Тат са?ырау??ла?ы ?айда кездеседі?
А?аш са?ырау??ла?ыны? зияны?

Жа?а та?ырыпты т?сіндіру:

Са?ырау??ла?тар тайгада, тундырада, далалы жерде, тау ормандарында, шал?ынды?та, батпа?та, ?оймаларда, ??рлыстарда кездеседі. С?йтіп таби?атта зат айналымына ?атысады. Бактериялар мен топыра?та болатын бас?а да, майда са?ырау??ла?тар бірлесіп, ?сімдіктер мен жануарларды? майда буна?денелерді? ?лекселерін ыдыратып шірітеді. С?йтіп топыра?ты а?залы? заттармен байытып, ??нарлы?ын арттырады.

Са?ырау??ла?тарды? ??рамы ферменттерге бай. Ферменттерді ?р т?рлі сала?а пайдаланады. Олар: жеміс шырыныны? т?сін ?згертеді, н?руызды, крахмалды с?йылтады.

Зе? са?ырау??ла?ынан – пенцилин антибиотигі алынады. Аспергилден лимон ?ыш?ылы ?ндіріліп, медицинада, ?нерк?сіпте ке?інен ?олданылады. Жеуге жарамды ?алпа?шалы са?ырау??ла?тар мен ашыт?ы са?ырау??ла?тары та?ам?а пайдаланылады.

Са?ырау??ла?тар мен бактериялар топыра? ??рамында?ы кейбір зиянды бактерияларды? к?бейіп кетуіне ы?пал етеді. ?здерінен арнайы зат б?ліп, зиянды бактерияларды? ?суін тежейді. Оларды антибиотинтер деп атайды.

?сімдіктерді тез ?сіретін белсенді зат – гибберлин, зиянды буна?денелерге ?арсы ?олданылатын баверин де са?ырау??ла?тардан алынады.

Са?ырау??ла?тар таби?атта зат айналымына ?атысады, ?р т?рлі ?алды?тарды ыдыратып, шірітіп топыра? ??нарлы?ын арттырады.

?зіндік ж?мыс.

Іздене отырып с??паттасу ?йымдастырылып, соны? н?тежесінде са?ырау??ла?тарды? адам ?міріндегі ма?ызы аны?талады.

Жа?а та?ырыпты бекіту:

Са?ырау??ла?тарды? таби?атта?ы ма?ызы ?андай?
Са?ырау??ла?тарды? адам ?міріндегі ма?ызы ?андай?
Са?ырау??ла? ??рамында ?андай заттар болады.
Боверин заты ?айдан алынады?

?йге тапсырма: § 11. Кесте тапсыру.

Сынып 5а Күні 14.12.2012 ж

Сабақтың тақырыбы: Ауа – газдардың қоспасы.

Білімділігі: Оқушыларға Жердің ауа қабығы, ауаның не үшін қажет екенін, ауадағы газдардар қоспасын түсіндіру, әртүрлі тәжірибелер арқылы ауа қабаты ерекшеліктері туралы білім беру.

Тәрбиелігі: Оқушыларға ауаның ластануына не себеп болатынын түсіндіре отырып ауаны ластамауға тәрбиелеу.

Дамытушылығы: Пәнге қызығушылығын белсенділігін, ойлау қабілетін, әртүлі білім көздерімен жұмыс жасауды әрі қарай дамыту.

Пәнаралық байланыс: география, биология.

Сабақтың түрі: аралас, зертханалық сабақ

Сабақ беру әдісі: ауызша түсіндіру, сұрақ- жауап, тәжірибе.

I) Ұйымдастыру кезеңі 1-2 минут

А) оқушыларды түгендеу

Ә) сынып тазалығына қарау

Б) оқушылардың назарын сабаққа аудару.

II) Өткен сабақты пысықтау

Балалардың түсінігін сұрау, сұрақтар қою

Үй тапсырмасын сұрау:

Балалар біз өткен сабақта Атмосфера – жердің ауа қабатын өтіп, жердің қандай қабаттан тұратынын, адам өміріне оттегінің маңызы қандай екенін білдік.

Ауаның кез- келген жерде суда, топырақта, жер асты қуыстарында болатындығын білесіңдер. Ең негізгісі жердің ауа қабаты, атмосфера.

Слайд №1 Атмосфера – Жердің қорғаныс қалқаны.

Осы атмосфера туралы қандай сөздіктер мен мағлұматтар алдық екен соны көрелік.

Слайд №2 Сөздіктер мен мағлұматтар.

Атмосфераның қандай қабаттары бар екенін білесіңдер?

Слайд №3 Жердің қорғаныш қабығы.

1. Ауа қалай қозғалады. Полярлық белдеулер мен қоңыржай белдеулер?

2. Теңіз қалай қызады?

Слайд №4 Полярлық және тропикалық белдеулер. Жел.

Бұлттар қалай түзіледі?

Слайд №5-11 Бұлттардың түзілуі. Бұлттардың түрлері.

Слайд №6 Шарбы бұлттар.

Слайд№7 Шарбы- будақ бұлттар.

Слайд№8 Шарбы- қабат бұлттар.

Слайд№9 Будақ бұлттар.

Слайд№10 Будақ- жаңбырлы бұлттар.

Слайд№11 Қабат бұлттар.

III) Жаңа сабақты түсіндіру, дәптерге жаздыру. (Слайд №1).

Бар ма жоқ па оны анық білмейсің,

Ол жоқ жерде өмір сүріп жүрмейсің (ауа). (Слайд №2).

Ауа туралы не білесіңдер?

Ол туралы не білгілерің келеді?

Алғаш ауаның қасиеттерін зерттеген ғалымдар Антуан Лавуазье және Джозеф Пристли. (Слайд №3).

Ауаның құрамы бірнеше газдардың қоспасынан тұрады. Атмосфераның төменгі қабатындағы ауа құрамының 78 %-ы азот 21 %-ы оттегі. Тіршіліктің пайда болуына, дамуына ең қажетті газ оттегі. Онсыз адамдар мен жануарлар да тіршілік ете алмас еді. Қалған газдардың мөлшері бар- жоғы 1% (олардың 0,03 % көміртегі де, қалғаны инертті газдар). (Слайд №4).

Ауа – өсімдікке де, жануарға да, бүкіл тіршілік иелерінің бәріне керек. Түрлі тағамдардың бұзылмай сақталуына, үйдің ауасын тазартуға да ауа қажет. Адам ауасыз қанша уақыт шыдай алады? 1 Күнде адамға 600 л ауа қажет! (Слайд№5).

Ауаның көлемі.Қызған кезде ауаның көлемі ұлғаяды. (Слайд №6 - 9).

Адам ауаны қалай пайдаланады. Қозғалыс (Слайд №10).

Ауаның негізгі қасиеттері: түссіз, мөлдір, иіссіз, қыздырған кезде ұлғаяды, суыған кезде сығылады (Слайд №11).

Ауаның қасиеттері. Ауа қызған кезде көлемі ұлғаяды (Слайд №12- 15).

Ауаның қасиеттері. Төменгі тығыздық (Слайд №16-17-18).

Ауа жылуды нашар өткізеді.Үйлердің терезесіне екі қабат әйнек қойылады. Екі қабат әйнек арасында ауа болады. Ауа үйдегі жылуды сыртқа шығармайды. Себебі ауаның бойынан жылу нашар өтеді. Қыс кезінде тері тон, жүн қолғап неге киесің? Әрине, тоңбау үшін. Бұл жерде ауаның қандай қатысы бар деп ойлама. Олардың түгінің арасында ауа бар. Сол ауа денеңнің жылуын сыртқа шығармай ұстап тұрады. Байқайсың ба? Суыққа тоңбау үшін де ауа керек екен. (Слайд №19-20).

Ауаның қасиеттері – серпімділік. Допты бүйірінен қыссаң, ішке қарай кіреді. Бұл кезде доп ішіндегі ауа сығылады. Ал қолыңды жіберіп қалсаң, серпіліп қайтадан өз орнына келеді. Оны секіртетін нәрсе - ауаның серпімділігі (Слайд №21-22).

Ауаның салмақсыздығы да пайдаға асады. Резеңке заттарды ауамен толтырып, ұзақ уақыт су бетінде жүзуге болады.

Біз ауаны көре аламыз ба?

Стаканға су құйып аламыз орта есеппен, сосын үстіне шағын стаканмен түбін жоғары қаратып, кішкене қисайтып тұстап стаканды түсіреміз. Не көресіңдер? Стаканнан біртіндеп ауа көпіршіктерінің шығып жатқандығын және стаканға құйылып жатқан суды көресіңдер.

Біз ауаның дыбысын ести аламыз ба?

Қолымызға шарды үрлеп алайық,сосын біртіндеп қысып тұрып ауасын шығарамыз,осы кезде біз ауаның дыбысын ести аламыз.

Біз ауаның бар екенін сезіне аламыз ба?

Шарды алып ауасын денемізге жақындатамыз сол кезде денемізге ауа шығып жатқанын сезіне аламыз.

Мына жерлерде ауа таза болады.Ауылдық жерлерде қалаға қарағанда 10 есе таза болады.Ал таулы жерлерде 50 есеге дейін таза болады, ал теңіз жағалауында тап-таза болады екен. Сосын ауа көзге көрінбейтін газ тәріздес зат екен.

Ауа қалай ластанады?

Қаланың сыртына шықсаң,тауға көтерілсең, қаланың үстінде қою бұлт сияқты тұманды көреміз.Кейде бұларды қаланың ішінде орналасқан завод фабрикалардың түтіні,үйлердің моржасынан түтіні,машиналардың түтіні шаң тозаңдар ауаны ластайды екен. Мысалы:Теміртау,Жамбыл,Шымкент,Өскемен қалаларда тұманды –смог улы түтін басқан.

Ауаны қалай қорғаймыз?

Ол үшін аулаға көп ағаштар отырғызып, көгалдандыру керек.1 га орман ағашы 1 күнде 280 кг көмірқышқыл газын жұтып,180-200 кг оттегін шығарады екен.Мысалы:Жөке ағашы орманда 400 жыл өмір сүреді екен,ал қалалық жерлерде 50-80 жыл өмір сүреді.

Балаларға жаңа тақырыпты оқытып, өздерінен түсінгенін сұрау

1.Ауа дегеніміз не?

2.Ауа қалай ластанады?

3.Ауаны ластамаудың қандай жолдары бар?

IY Білімдерін тексеру:

Не білгім келеді?

Жалпы ауа қасиеттерін қалай пайдаланатынын кесте түрінде алған білімімізді пысықтау (Слайд №23).

1. Ауаның қасиеттерін көрсет (бұлт ішіне жазу: мөлдір, түссіз, қыздырған кезде ұлғаяды, суыған кезде сығылады, иіссіз).

2. Ауа құрамындағы газдарды жаз (бұлт ішіне: азот, оттегі, көмірқышқыл газы - Слайд №24).

Оны? іскер тірліктері, тарих к?рсетіп отыр?андай, ол ?лгеннен кейін жал?асын таппай, то?тап ?ал?ан жо?. Оны? таудан а??ан б?ла?ты? б?лау к?шіндей елдікті, т?уелсіздікті, еркіндікті а?са?ан ?сиеттерін ?рі ?арай ?рпа?тан ?рпа??а аманаттай а?ыз етіп жеткізуші Б??ар, Асандай а?ылг?й жыршы, жыраулар ел арасынан шы?ып жатты. Олар Керей менен Ж?нібек сынды с?лтандар мен олар?а ба?ынышты ?йымдас?ан ?алы? ж?ртты? жігерін ?айтпас к?реске ?айра? тастай жанып, білеп келгендіктері белгілі.

Б?йдібек би ата-анасынан 3 жасында жетім ?алып, жа?ын туыстарыны? ?олында ?сті. Шынтас байды? табынын ба?ып ж?ріп есейді. Байды? малын барымташы, жаулардан ?ор?аймын деп ж?ріп шабандоз, сайыскер, батыр, жауынгер болып ?алыптасты. С?йтіп ж?ріп ел арасында ?діл шешен-би деген де ата??а ие болды. Оны? сол кездері айт?ан с?здері халы? жадында ?анатты с?здер, ма?ал, м?телдер ретінде осы к?нге дейін са?талып ?алды. Бір деректер бойынша шамамен 1356–1419 жылдары ?мір с?рді.

Б?йдібек би кейін келе табын-табын жыл?ылары, ?ора-?ора ірілі-?са?ты малдары бар ж?рт?а сыйлы, ??рметті, ба?уатты, бай адам?а айналды. ?ш ?йелі болды. Бірінші ?йелі Арыстан биді? ?ызы Г?лжамал еді. Оны ж?рт Сары б?йбіше деп атады. Екінші ?йелі ?ызыл биді? ?ызы Зеріп, ал ?шінші ?йелі тарихта "Домала? ана" деген атпен ?йгіленіп ?ал?ан, дала а?с?йегі саналатын ?ожаны? ?ызы Н?рила ана еді. "Домала? ана" деген ат о?ан бір ?олыны? сауса?тары до?алданып кеміс біткендігіне орай та?ыл?ан-ды.

Б?йдібек бабаны? Сары б?йбішеден 9, ал Зеріптен Жалманбет деген бір ?лы болды. Осы Жалменбетті? ?о?ырат тайпасынан ал?ан Мелде би ?ызы Мапырашты (Ж?пар) деген б?йбішесінен кейін Шапырашты, екінші ?йелі–Мапыраштыны? сі?лісі ?арашаштан (Т?мардан) Оша?ты, ал ?шінші ?йелі Сыландыдан–Ысты (Н?ртай), ал одан–Жауатар, одан–Тілік, Ойы? деген ?рпа?тар д?ниеге келді. Оны? ішінде Ойы?тан ?ызыл??рт, Аузы?сіген (Жанк?з), К?кшек?з, С?тек аталары ?рбіді. Сары б?йбіше Н?риланы? тол?а?ы ?стап жат?анда к?реалмаушылы?пен арнайы адам жіберіп, егер ?л туар болса н?рестені білдірмей ?лтіруді тапсырады. Ол жіберген адамы н?рестені ??рса?тан шы?арып аларда басын ?атты ?ысып, жарып жібереді. Біра? ??дайды? ??діретімен бала б?рібір тірі, аман ?алады. Азан ша?ырып ?ой?ан аты Тілеуберді бол?анымен ол кейін басыны? жары?ты?ына байланысты Жары?ша? деп аталып кетеді. Бір деректерде шамамен 1398–1475 жылдары ?мір с?рген делінеді.

Н?рила ананы? тегін адам болма?анды?ы а?ыз ??гімелерде де айтылады. ?лына п?лені? ?айдан келгендігін тез а??ар?ан оны? наза, наразылы?ы ізсіз кетпейді. Сары б?йбішені? 9 ?лы бір шай?аста т?гелдей опат болады. ?улетіні? б?л тарма?ы т??ымсыз ?алмауы ?шін Б?йдібек баба ??дайы шалып, сол ?лкен жиында жал?ыз ?ызы Алтыннан (Байто?ты) ту?ан бір жиеніне а?са?ал, ж?ртты? келісімімен жілік ?статып, бата бергізіп, ?зіне бала ?ылып асырап алады. Азан ша?ырып ?ой?ан аты Сыйлы?сары бол?анымен ж?рт оны ла?ап атымен кейін Сары?йсін атап кетеді.

Ендігі бір деректер на?ашы ж?ртында ?скен оны ?шан деп те таратады. Б?лкім еркелетіп ?ойыл?ан атау болуы м?мкін. А?ыз бойынша, Сары?йсінні? ?кесі бір талас-тартыстан кейін ж?ртына ?кпелеп, ?йсіндерді? арасына к?шіп барып, Б?йдібек бабаны? ?ызын ал?ан кіші ж?з руыны? бірінен деген де болжам бар. Салт-д?ст?рге берік ?аза? ?айсыбір отырыста болмасын мал басын алдымен Жалайыр?а ?сынып, ал ол болмаса, кезекті Сары?йсінге беріп ж?р.

Б?йдібек баба 1419 жылы ?айтыс болып, б?гінгі О?т?стік-?аза?стан облысына ?арасты Бала Б?ген деген жердегі Д??гелек т?бені? етегіне жерленеді. Со??ы жылдары ?рпа?тары басына к?мбездеп ?лкен ескерткіш орнатты.

Н?рила ана 1424 жылы есейген ?лы Жары?ша?ты на?ашысы Мо?олстан ханы Уайс?а алып келіп таныстырады. Уайс хан Жары?ша?ты? тере? білім алуына к?мектесіп, Ташкент ?аласында?ы бір мешітті? имандылы?ына та?айындайды. Кейін Ташкент ша?арыны? ?міріне ке?есші етеді. Со?ынан оны? б?кіл Жетісуды билеуіне к?мектеседі. Жары?ша? оны ?за? жылдар билейді. Сонда ж?ріп, Парсы сия?ты ?лкен мемлекетпен халы?аралы? ?атынасты ны?айту?а ?лкен ?лес ?осады, с?йтіп ел билеу ісінде айтулы дарындылы? танытып, зор да??а ие болады.

Жары?ша?ты? екі ?йелі болды. Б?йбішесі Т?уекелбибіден Албан, Суан туылды. Ал кіші ?йелі, ?ожаны? ?ызы Бибіфатимадан Дулат д?ниеге келді. Ол к?не т?ркі деректерінде Дулу, ал парсы жазбаларында Дуглат, Дукулат деп аталды. ?ызайымынан ту?андары ?з ж?ртында ?ызай-наймандар деп аталып кетті.

Дулат Б?хараны? Д?рілфі медресесінде д?рістеп, ?лкен білім алады. Іле алатауына ?арасты ал?аптарды билеу м?ра ретінде еншісіне тиді. 1452 жылы Есенб??а ханны? к?мегімен ?кесіні? орнына б?кіл Жетісуды билеуге ?олы жетті. Біра? анасыны? ке?есімен Жетісуды? шы?ыс б?лігін бауырларына б?ліп беріп, ал ?зі оны? тек батыс б?лігін ?ана биледі. Дегенмен б??ан разы болма?ан бауырлары Албан мен Суан одан б?лініп, К?кше ??іріне ?арай жылжыды. Кейін Албан ?айтып орал?анымен, Суан сол жа?та ?алып ?ойды, ал біраз б?лігі тіпті Мо??ол даласына ?тіп кетті. Дулат 1426–1506 жылдар аралы?ында ?мір с?ріп, 80 келген жасында ?мірден озды. Дулаттан: Си?ым, Жаныс, Ботбай, Шымыр деген 4 ?л тарайды. Б?ларды? ?рі ?арай ?алай тар?айтынды?ын білгісі келгендер оны шежіремізді? со?ында берілген ?осымша тараудан о?ып, зейіндей алады

Орта ж?зден ??дандалды?ымыз ар?ын, тара?ты руларымен бар. Ар?ындар тарихымызда аталатын ?лы ?оныс аудару жылдары Алтай ??ірінен бірге к?шіп келген ?те к?не, ?лкен, белді руларды? бірі. Айтулы С?йінбай а?ынны? ?ыр?ыз ?ата?анмен айтыс?анда айтатын: "Мынау т?р?ан ар?ыны?–ар?ын деген сансызы?. Жер т?біне кетесі? ?стаса? оны? тамырын",– деген жалынды жыр жолдары осы халы??а арнал?ан.

Тарихта аттары ?ал?ан ?йгілі ?отан жырау, оны? ?рі батыр, ?рі би ?лы А?жол, ата?ты ша?ша? Ж?нібек, Абылай ханмен жо??ар бас?ыншыларына ?арсы иы? тіресе со?ыс?ан, оны? жауынгер серігі ?анжы?алы Б?генбай батыр, аты алты алаш?а ?йгілі Абай ??нанбай?лы, Ш?к?рім ??дайберді?лы осы ж?ртты? т?лектері. Осында?ы ар?ынны? Мейрамынан ?рбитін ?аракесектен бастау алатын бір тарма? Бошан ?рпа?тары. Одан–Машай, одан–Бораншы, одан–Тілеулі, одан–К?рс?н (Керей немесе ?арсан, ?арсын), одан–Т??ірімберді, одан–Бекназар, одан–Таныбай батыр (Т?ркістанда ?ожахмет Яссауи мавзолейі іргесінде жерленген), одан–Бапа?, одан–П?шан, одан–Шы??ысбай, одан–Бай?он, одан–М??ашбек, одан б?гін біз білетін, зауытта бірге е?бектеніп ж?рген Жобалайбек ?рпа?тары тарайды.

Осы ретте бір айта кететін жайт, арамызда ?ылыми деректерге тере? бойламай, м?ліметтерін ?айдан ал?андарын ?здері де аны? білмейтін, жа?а?ы біз тілге тиек еткен тара?ты мен тобы?тыны ар?ын емес деп к?пе-к?рнеу бос?а дауры?ушылар бар.

Тобы?тыны? Ар?ын тайпасыны? ?лкен руы екендігі, ?раны–ар?ындікіндей А?жол, та?басы ?оск?з – екендігі Тобы?ты" ма?аласында да жазыл?ан (?аза? Совет энциклопедиясы. Алматы. 1977 ж. 11 т. Тобы?ты. 70 б.).

Реті келіп т?р?асын айта кеткен ж?н шы?ар, кейде Елбасы есептерінде елімізді? алды??ы ?атарлы к?сіби орындары санатында ауыз?а алып ж?рген, сонау то?ырау жылдары ?олдан-?ол?а ?тіп, жо? болып, жойылып кетуге ша? ?ал?ан ?зім істейтін химия алыбын ?з ?олына ал?ан, с?йтіп ?айра?нан шы?арып, аман са?тап ?ала ал?ан, содан бері оны ?збей, ?здік бас?арып келе жат?ан, М??аш З?л?арнай?лы Ескендіров осы ар?ын хал?ыны? т?легі. Аты ?лемге м?ш??р ?скербасы Ескендір З?л?арнайын кезінде жарты ?лемді жаулап алса, Ескендір З?л?арнай?лы М??аш ?зі ?ндірер ?німмен б?гінде б?кіл ?лемді жаулап алып, елінде Ер атанып, т?сіне Алтын ж?лдыз та?ып отыр.

Компания филиалы болып табылатын зауыт к?сіпода? комитетін де к?п жылдардан бері ж?мыскерлер ?амын жеп ж?рген осы ар?ын руынан ?рбитін ?лан Шахтыбай Жобалайбек?лы Бай?анов бас?арады.

Ол т?ста ?-тар Орта Азияны, ?сіресе Сырдария бойын, Еділ мен Дон арасын, Кавказ бен ?ырым тауларын, Солт. Каспий даласын, ?азіргі ?аза?станны? орт. аудандары мен солт. бат. айма?ын жайлады. Б?гінде олар к?біне А?т?бе, ?ызылорда, О?т.-?аза?стан облыстарында шо?ырлан?ан…

?-тар ?раны–Ойбас, та?басы–екі тік сызы? ІІ (?ос ?ліп)",– деген жазу жолдарын о?у?а болады (Алматы. 1975 ж. 7 т. ?ыпша?. 102–104 б.б.).

?ыпша?тар Орта ж?з ??рамында?ы тайпа. Оларды? аталарын ?збек хал?ы сия?ты ?зге т?ркі ж?рттарыны? ішінен де молынан ?шырату?а болады. ?ара?ыпша? сапынан аты жыр, а?ыздардан жа?сы белгілі ата?ты ?ара?ыпша? ?обыланды батыр мен оны? 12-буыны – есімі ?ліге дейін ел аузынан т?спейтін, аты ?лемді д?ркіреткен ?йгілі палуан, к?ш атасы ?ажым??ан М??айтпасов шы?ты.

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің

Бөлімі: Экология негіздері.

Тақырыбы: Қазақстанда өсетін өсімдіктер.

Мақсаты: Өсімдіктердің әр алуан жерде (дала, шалғын,орман, тау, бау-бақша т.б) өсетіні туралы түсінік қалыптастыру; Қазақстанда өсетін өсімдік- тердің кейбір түрімен таныстыру. Аймақтық табиғат ерекшеліктеріне тән өсімдіктер туралы түсініктерін кеңейту. Өсімдік әлеміне ұқыпты қарауға тәрбиелеу; өсімдіктерсіз тіршілік атаулы өмір сүре алмайтыны туралы ұғым беру.

Қолданылатын көрнекі құралдар мен жабдықтар: өсімдіктердің әртүрлі жерде өсіп тұрғанын бейнелейтін табиғат көрінісі, жантақ, сексеуіл, селеу, жусан, бетеге өсімдіктерінің суреті.

Сөздік жұмыс: жантақ, боз, жусан, бетеге.

Билингвалдық компоненттер: жантақ – верблюжья колючка, боз – ковыль, жусан – полынь, бетеге – типчак.

Шалғын бейнеленген үлкен сурет ( шөп, өсімдіктері жоқ)

және бөліктерге бөлінген өсімдік мүшелері (тамыры, жапырағы, гүлі, жемісі).

- Балалар, мына шалғында бір кездерде түрлі өсімдіктер мен гүлдер өсіп тұратын. Бірде қатты дауыл тұрды. Дауылдан кейін шалғында түк қалған жоқ (көк аспан астындағы сары қоңыр жерді көрсетеді). Сендерге бұл жер ұнай ма?

Бұл жерді шалғын деп айтуға бола ма? Оны қалай әдемі көрсетуімізге болады?

- Дұрыс айтасыңдар. Шалғынға жан бітірейік. Гүлдер өсірейік, бұл жерге көбелектер, аралар, түрлі жәндіктер ұшып келетін болады.

Балаларға бөліктерге бөлінген түрлі өсімдіктер жинағы ұсынылады.

Сондай –ақ қажетсіз заттар бөліктері де берілді.

Жұмыс соңында шалғынның әдемі көрінісі пайда болады. Оған түрлі жәндіктерді де орналастырады.

- Егер өсімдіктер болмаса, бұл жерге жәндіктер ұшып келер ме еді?

- Өсімдіктер тағы кімдерге және нелерге қажет?

Балалар ойынға кіріседі.

- Жер беті өсімдікте болмаса, әдемі көрінбейді. Шалғын деп атау үшін, ол жерде түрлі өсімдіктер, гүлдер өсуі тиіс.Бұл жер әдемі болу үшін өсімдіктер өсіруіміз керек.

Балалар өздеріне қажетті бөліктерді таңдап алып, өсімдікті құрастырып, атауын айтып, шалғынға орналастырады.

- Жәндіктер өсімдіктерсіз тіршілік ете алмайды?

- Өсімдіктер адамдарға да, жан – жануарларға да қажет.

Қазақстан өсімдіктерінің алуан түрлілігін көрсететін суреттер көрсетіліп, әңгіме жүргізіледі.

Билингвалдық компоненттер: жантақ – верблюжья колючка, боз – ковыль, жусан – полынь, бетеге – типчак.

- Балалар, біз осы алуан түрлі өсімдіктердің тек кейбір жиі кездесетін түрімен танысамыз. Педагог өсімдіктер суреттерін көрсете отырып, түсіндіреді.

Жантақ. Қазақстанның шөл далаларында өседі. Оның биіктігі – 30 – 100 см. Тамырының ұзындығы 10 м-ге дейін жетеді. Сабағы тікенді болады. Мамыр, маусым айында гүлдеп, тамызда жеміс береді. Жантақ – дәрілік өсімдік. Оны түйе сүйсініп жейді.

Сексеуіл – ағаш тұқымдас өсімдік. Біздің жерімізде ақ және қара сексеуіл өседі. Ол құмдауыт жерде өседі. Оның тамыры 10 – 11 м тереңдікке дейін жетеді. Ол суды өте тереңнен тартады.

Оның жас бұтақтарын түйе жақсы көреді. Ұсақ малдар оның жердегі сынық бұтақтары мен қураған жапырақтарын жейді.Сексеуіл жақсы жанады, қызуы жоғары.Сондықтан оны отын ретінде кесушілер көбейіп кетті. Жалаңаш қалған өлкелерден құмдар көшіп, аңдары басқа жаққа ауып кетті. Сондықтан ол Қызыл кітапқа енгізілген.

Селеу – көпжылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанның барлық облысында, әсіресе оңтүстік аймақта жиі кездеседі. Мамыр, маусым айында гүлдейді. Ол құнарлы мал азығы ретінде пайдаланылады. Биіктігі –

30-40см. Тамыры шашақталып өседі.

Жусан – құнарлы мал азығы. Бір, екі жыл тіршілік етеді. Мысыр – елін билеген Бейбарыс сұлтан сан жылдар бойы жусан иісін аңсағаны белгілі. Ол – дәрілік өсімдік. Ата – бабаларымыз жусанның қасиетін ертеден білген.

Бетеге – далалық, шалғындық жерлерде, тау бөктерінде өседі. Сабағында жапырағы сирек орналасқан. Қазақстанда оның 20 түрі бар. Мал үшін құнды азық. Биіктігі 30-60см. Жапырақтары жіңішке болады. Оны жылқы, қой, ешкі сүйсініп жейді. Суыққа, қуаңшылыққа төзімді.

Балалар әңгіме барысында

Қазақстан жерінде өсімдіктердің түрі өте көп өсетінін түсінеді.

Балалар әңгімеге кіріседі.

- Бүгін, балалар, біз өз жерімізде өсетін өсімдіктермен таныстық. Енді сендер осы өсімдіктерді көретін болсаңдар, ол туралы айтатын боласыңдар және олармен амандасып, қамқорлықтарыңа алып жүретін боласыңдар.

Өздеріңе таныс өсімдіктерді атайды, естеріне түсіреді.

орындайды: өсімдік әлеміне ұқыпты қарауды;

түсінеді: әр аймақтың ерекшелігіне қарай өзіне тән өсімдіктері

болатынын; өсімдіктердің адам өміріндегі маңызын;

қолданады: Қазақстанда өсетін өсімдіктердің кейбір түрлері, оның атауы; қайда өсетіні, ерекшеліктері туралы білімді.

>Негизги темалар
>Кыз-жигит
>Кыздын сыры

ЖАЛПЫ ЭРЕЖЕЛЕР
Соңку билдирүүлөрдү кароо

Дене түзүлүшүӊүз 90-60-90 болууну эңсеп жүрдүңүз беле? анда эле бул жакка баш бага калыныз.

Супер-активист

Тайпасы: Кыймылы жок
Билдирүүсү: 2 319
Катталган: 30 Январь 07
Соңку аракети: 08 Дек 2018 14:07
Жынысы: Аялзаты
Калаасы: Бишкек

Негизи аял-заты эркектерден айырмаланып назик, сулуу болуш керек. Сулуулук дегенде ички да сырткы да.Экоо бири-бирине тен болгондо абдан эле жакшы. Ошо сырткы сулуулуктун эн негизгиси келбет же болбосо тулку бой болуп саналат. Эзелтеден элибизде "Кымча бел Кыргыз кызы сулуу", "Ак куу моюндуу", "Суйкайган Кыргыз кызы" деп айтылып келбесе керек. Ошо сулуулуктун эн башкысы Кудайым берген тулку бойду коргондо суктанаарлык ,суктанбаса козго жылуу кылып корсотуунун бирден-бир жолу денедеги ашыкча майдан сактануу болуп эсептелет. Алдыда жай мезгили келатат. Жайкы кийимдер дененин кандай экенин ап-ачык кылып корсотот эмеспи, кууратып. Кээ бирлери денедеги калынды да корсотот десен.
Ашыкча салмактан сактануунун эн оной жолдорун мен сиздерге айтып берейин. Копчулук кыздар бат арыктоонун жолун издеп тамак жебей коюшат да ден-соолугуна зыян келтирип алышат. Томонку диетага конулунорду бурсак:

Аптада 1 кг арыктоо.
Эрте мененки тамактануу.
1 стакан суу
сууга бышырылган 1 жумуртка
1 кесим нан
1 чай кашык май.
кумшекерсиз чай же кофе.
Тушку тамак.
100гр майсыз эт,тоок же балык эти.
1тарелка салат же жашылча.
1 кесим нан.
момо-жемиш.
кумшекерсиз чай же кофе.
Кечки тамак.
100гр майсыз эт, тоок же балык эти.
1 тарелка жашылча салаты.
1 тилим же 60гр.дан ашпаган сыр.
момо-жемиш.
кумшекерсиз чай же кофе.
Сизге ийгиликтер анда.

Активист

Тайпасы: Кыймылы жок
Билдирүүсү: 1 357
Катталган: 02 Июнь 07
Соңку аракети: 14 Янв 2012 19:33
Жынысы: Аялзаты
Калаасы: комнатамда жашайм

Ушул темага байланыштуу Лариса долина арыктоо учун кытай методу менен 20 кун кайнатылган суу ичип арыктаптыр.

Фигураны сакташ учун озун билип диетага отурууну туура корбойм. Диетолгго кайрылып анын козомолундо арыктаган он.

Карапайым

Тайпасы: Кыймылы жок
Билдирүүсү: 58
Катталган: 12 Январь 08
Соңку аракети: 10 Мар 2009 10:30

Момун

Тайпасы: Кыймылы жок
Билдирүүсү: 32
Катталган: 01 Март 08
Соңку аракети: 05 Авг 2013 18:48

Супер-активист

Тайпасы: Кыймылы жок
Билдирүүсү: 2 319
Катталган: 30 Январь 07
Соңку аракети: 08 Дек 2018 14:07
Жынысы: Аялзаты
Калаасы: Бишкек

Момун

Тайпасы: Кыймылы жок
Билдирүүсү: 42
Катталган: 11 Апрель 07
Соңку аракети: 28 Дек 2013 01:15

Салам, мен жакында Анжелина Джолинин 2 кундук диетасын окугам:

1,5 литр газы жок минерал суусу,
20 гр бал,
1 чайн. ложка кызыл перец,
8 лимондун согу
Баарысын аралаштырып, бир кун бою эчтемке жебестен ошол коктейльди ичуу зарыл,
болгону 2 кун эле, андан коп болсо зыян болот дейм.