Эхинококкоз ауруы ?аза?ша реферат

Бауыр эхинокогы

Бауыр эхинококкозы (echinococcosis hepatis) — адам ағзасына еніп, бауырда дамитын Echinococcus granulosus және E. (Alveococcus) multilocularis тудыратын паразитарлы ауру.

• Жыныстық жетілуі мысық, ит, қасқыр, түлкінің жіңішке ішегі.
• Аралық иелері: ірі қара мал, қой, ат, шошқа және адам.
• Адамдар мен жануарлар энтральды жолмен жұқтырады.

Бауырдағы эхинокок эпидемиологиясы:

• Ең жиі эхинококкоз Оңтүстік Европада, Солтүстік Африкада, Австралияда, Исландия, Оңтүстік Америка елдерінде кездеседі.
• ТМД елдерінен Крым, Кавказ,Орта Азия елдерінде кездеседі.

Этиологиясы және патогенезі:

1. Иттер өлген малдың етімен қоректенеді
2. Ал, оның құрамында эхиноккок көпіршіктері болады.
3. Желінген етпен ол иттің ішегіне өтіп, ересек кезеңіне жетеді, ұзындығы 7 мм.
4. Эхинококк жұмыртқасы тығыз хитинді қабатпен қапталған, ол сыртқы ортаға төзімді.
5. Олар ұзақ уақыт ит терісінде, фекалиясында, шөпте, су қоймаларында сақталуы мүмкін.
6. Су, тағам арқылы өзінің аралық иесінің асқазанына түседі.
7. Асқазан ішек жолында жұмыртқа хитиннен босап, бос онкосфералар ішек қабырғасына жабысады.
8. Кейін қан арқылы немесе лимфа ағымы арқылы қақпа венасына барып, бауырға өтеді.
9. Сұйықтыққа толған көпіршік 1 мм ден жылына 2-3 см өседі.

• Жиі бауырдың оң бөлігінде (80%) орналасады
• Бауырдың беткей қабаттарында немесе паренхимасында орналасады.
• Кейде жеке жұмыртқалар бауырлық фильтрден өтіп, кіші қан айналымына түседі, нәтижесінде өкпеде шоғырланады. Үлкен қан айналымына түссе, кез келген мүшеге баруы мүмкін.
• Мүшеге түскеннен кейін көпіршікті даму сатысына өтеді- гидатиа сатысы.

3 қабаттан тұрады:

• Ішкі қабаты жұмсақ паренхиматозды, бұл қабаттан скалекстар дамиды.
• Ортаңғы хитинді қабат, паразиттің өнімі болып табылады.
• Сыртқы фиброзды қабат.

Эхинококкты киста сұйықтықтан — транссудат, құрамында иесінің қан сары суы менпаразиттің өнімдерінен тұрады. Сұйықтықта янтарь қышқылы мен қайнатылған тұз анықталған.

Бауырдағы эхинококты кисталардың көрінісі

1-ші кезең: Онкосфера организмге енгеннен клиникалық көрініс көрінге дейінгі жасырын кезең.

2-ші кезең: клиникалық көріністерінің алғаш пайда бола бастаған кезең.

• оң қабырға астында ауырлық сезімі, әлсіздік, жүрек айну, тәбетінің төмендеуі
• аллергиялық реакция:есекжем, тері қышынуы, себепсіз іш өту
• гепатомегалия, эластикалық түзіліс

3-ші кезең: аурудың өршу сатысы.

• интоксикация симптомы өрістейді
• аллергиялық реакция
• оң жақты френикус синдром оң мәнді
• рентгенологиялық диафрагманың оң жақ күмбезі жоғары тұрады,қозғалысы шектеледі

4-ші кезең: кистаның асқынуы мен сипатталады: кистаның жарылуы, іріңдеуі, бауыр өзектері мен қақпа венасының қысылуы

Диагностикасы. Кистаның сұйықтығы спецификалық антигендерден тұрады. Олар ағзаға түскеннен кейін сенсибилизацияланады, нәтижесінде антигендер түзіледі. Каццони реакциясын адам несе жануардың эхинококк сұйықтығын стерильдеп (0,1-0,2) енгізу арқылы жасайды. Оң мәнді болса инъекция орнында гиперемия, ісіну, тері қышыну болады. Оң мәнді Каццони реакциясы эхинококкозы бар науқастардың 75-90% кездеседі.

• Соңғы кездері латекс-агглютинация реакциясы қолданылады, диагностикалық маңыздылығы -98%.
• Сералогиялық реакция теріс болуы мүмкін, егер эхинококкты сұйықтық адам организміне өтпесе және паразит өлі болса.
• Науқастардың қанында эозинофилия анықталады ол организмнің аллергизацияланғандығын білдіреді.
• Кистаны пальпациялағаннан кейін, егер тірі паразит болса, қанда эозинофилдер жоғарылайды (Анфилогов сынамасы).
• Эхинококкоз диагностикасында маңызды зерттеу әдістері УДЗ және КТ. Олар кистаның қөлемін, топографиясын анықтайды.

Емдеу жолдары. Хирургиялық ем эхинококк кистасын толығымен, хитинді қабатын зақымдатпай алып тастау.

Бауырдағы эхинококкоз көрінісі

Келесі операция түрлері қолданылады:

• жабық эхинококкэктомия, бұл кезде хитинді қабаты ішіндегі сұйықтығымен алып тасталады, бауырдағы қалған қуысты шарбымен бітеп тігіс салады;
• қалған қуысты капитонаж көмегімен тігеді (қуыстың түбінен бастап біртіндеп бітісуі үшін тігісті этапты салу);
• ашық эхинококкэктомия, осындай тәсіл, бірақ кистаны алдымен дренаждайды;
• кистаны фиброзды капсуласымен бірге алу-цистоперицистоэктомия
• бауыр бөлігін атипті немесе типті кистамен бірге резекциялайды.

Операция кезінде, паразитарлы кистаны мәрлімен (дәкемен) орап шектейді. Кейін кистаны пункциялап, босатады. Кистаның ішіне антипаразитарлы өңдеу үшін 3-5% спирт ерітіндісімен өңдейді. Содан кейін барып кистаны алып тастайды. Қалған қуысты (фиброзды қабатты) ерітінділер 2% немесе формалин ерітіндісімен, немесе 90% спирт ерітіндісімен өңдеп, жоғарыда көрсетілген тәсілдердің біреуімен тігеді.

Бауыр резекциясын типтік және атиптік көптеген эхинококк кистасы бар науқастарға жасайды. Егер бауыр бөлігі зақымданса гемигепатэктомия.

Бауыр марсупилизациясы— кистаны ашып, оның қабырғасын операциялық жараға тігу, кесіп алып тастауға келмейтін гигантты және шіріген кисталар кезінде қолданылады. Көптеген және қосарланған бауырдың эхинококкозбен зақымдалуына антипаразитарлы препараттармен емдеу курсын жүргізеді: мебендазол және альбендазол.

Ұқсас материалдарды қарай кетіңіз:

Достарыңмен әлеуметтік желіде бөліс

Медик+ админ! Сайт бойынша жауапты адам.

Сайт бойынша іздеу

Ең үздік материалдар

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1 Мал эхинококкозы (беріш, бершімек) . Аурудың қоздырушысы.
2.2. Мал эхинококкозының патогенезі мен эпизоотологиясы
2.3. Мал эхинококкозы ауруының өрбуі. Аурудың сырт белгілері
2.4. Мал эхинококкозымен ауырған малдың патологиялық-анатомиялық өзгерістері. Ауруды анықтау.
2.5. Малдың эхинококкозын емдеу және сақтандыру шаралары.
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі таңда мал шаруашылығының санын арттырып, сапасын жақсарту мақсаты, агроөнеркәсіп кешенін дамытудың ең басты мәселесі болып отыр. Осыған байланысты мал шаруашылығындағы өзекті мәселе - малдың жұқпалы және инвазиялық ауруларының алдын алу - бүгінгі күннің басты мәселелерінің бірі. Нарықтық экономикаға көшуге байланысты халқымыз ежелден малмен айналысқандықтан, осы саланы одан әрі өркендету үшін, мал басын шоғырландыру, қора - жай күтімдерін, оның зоогигиеналық - санитарлық жағдайларын, сапалы азықтандыру және жануарлардың этиологиялық ерекшеліктерін де ескерген жөн. Қазақстанда төрт түлік мал ішінде қойдың орны бөлек және өзіндік ерекшелігі де жетерлік. Атап айтсақ, қой өте өсімтал, оның дәмді етін, тілді үйірер сүтін, жүнін, адамзат өзінің тіршілік қажеттеріне жарататыны белгілі. Одан басқа мал шаруашылықтары мен қожалықтары үшін, қойды бағу және күту жұмыстары онша көп қиындық келтірмейді. Етке семіртілетін әрбір пішілген тоқтыдан 1кг өсім алуға 4-5 өлшем азық мөлшері кетеді, мұның да дені негізінен алғанда, табиғи өсетін жайылымдардағы шөпті пайдаланудан болады. Оның үстіне, басқа мал жайыла алмайтын алқаптарда, қой өзіне азық тауып, жақсы салмақ қосып, мол өнім береді және арнайы жайылым талғамайды. Қойдың жүні - еліміздің жеңіл өнеркәсібіне қажетті шикізат ретінде, одан жоғары сапалы киім-кешектер дайындалып тігіледі. Оның терісі, әсіресе қаракөл елтірісінен жаға, бас киімдер және жылы, сапалы, әрі әдемі тон тігіледі. Қойдың етіне келсек, олар организмде өте қажетті амин қышқылдарға бай қоректік азық ретінде қолданыс тапқан.
Эхинококкоздың таралуына келсек, бұл індетті ауру ТМД елдерінің қой шаруашылықтарына кеңінен таралған. Эхинококкоз дүние жүзінің бірнеше аймақтары мен елдерінде жиі таралған. Австрияда, Жаңа Зеландия, Оңтүстік Америкада, Солтүстік Африкада, МХР, Еуропаның оңтүстігінде. ТМД-ның барлық республикаларында, соның ішінде Қазақстан Республикасында да жиі кездеседі. Тірі кезінде диагноз клиникалық белгілеріне және тері ішіндегі аллергиялық реакцияның нәтижесіне қарай қойылады, өлгеннен кейінгі диагноз эхинококк көпіршіктерінің табылуына байланысты қойылады. Зақымданған органдардың тканы семген және органның өзі күрт үлкейген. Эхинококкозды личинка сатысында емдеу әдістері әлі табылған жоқ. Эхинококкозбен күресуде ауру таратып жұқтырушыларды -- соңғы және аралық тасымал иелерін құртудың зор маңызы бар.

2. Негізгі бөлім

2.1 Мал эхинококкозы (беріш, бершімек) . Аурудың қоздырушысы.

Эхинококкоз ауруы мал шаруашылығына көп зиян келтіретін адамзатқа қауіпті ауру. Бұл дертке шалдыққан мал титықтап арықтайды, өнімі күрт төмендейді, өлім-жітімге ұшырайды. Қойдан орта есеппен 2,6 кг ет, 0,4 кг май, 0,4 кг жүн кем алынатындығы анықталды. Сол сияқты эхинококкозбен ауырған ірі қара 5,5 кг ет, 2,5 кг май кем береді екен. Ет комбинаттарының деректерінде етке тапсырған ірі қараның 5 %, ұсақ малдың 10 %, шошқаның 6 % эхинококкоз екені тіркелген. Эхинококкозбен ауырған сауын сиырлардан еліміз жылына 300 мың т. сүтті кем алады екен. Беріш дерті адам үшін де қауіпті.
Эхинококктың таспасы ит, қасқыр, шие бөрі, қарсақ, түлкі ащы ішегін мекендейді, ал көпіршіктері (беріш-бершiмектері) адам, үй және жабайы тұяқтылардың өкпесінде, бауырында, кейде басқа да мүшелерінде тіршілік етеді.
Қоздырғышы. Ересек жетілген түрі - Echinococcus granulosus(Batsch, 1786), өте уақ гельминт, ұзындығы 2-6 мм (0,5 см) сколeкстен, 3-4 бунақтардан тұрады. Мойыннан кейінгі буылтықтар қосжынысты, соңғы төртіншісі пісіп-жетілгені, ал оның қапшық секілді жатыры жүздеген жұмыртқаға толы. Аралық иесінің мүшелерінде жайғасқан бершімектердің аумағы ноқат, тары-бұршақ, тіпті жұмыртқадан да үлкен келеді, кейде нәресте басындай, ішінде мөлдір сұйығы бар. Оның ішінде орасан көп таспа құрттың протоколекстері мекендейді. Ал протосколекстері жоқ көпіршіктерді ацефалоцисталар деп атайды. Бұлар ірі қара мен жылқыда жиі кездеседі. Беріштердің саны дене мүшесінде бірнеше данадан ондап, жүздеп кездеседі, кейде бір-бірімен қосылып, ағзаны жаппай жайлайды.

2.2. Мал эхинококкозының патогенезі мен эпизоотологиясы

Өсіп-өнуі. Ит және т.б. ет қоректілер нәжісі арқылы эхинококктың жұмыртқалары жайылымға, шалшық суларға тарайды. Мал олармен жем шөп, су арқылы зақымданады. Эхинококкоз адамға иттен, құрт жұмыртқалары жабысқан киім-кешек, ыдыс-аяқ, жеміс-жидек, көкөніс және судан жұғады. Денеге түсісімен гельминт ұрығы жұмыртқаны жарып шығып, ішектің ішкі қабатына еніп, одан әрі қан тамырлары арқылы денеге тарайды. Олар өкпе мен бауырға және басқа органдарға жетіп, онда бірте-бірте эхинококк көпіршік-берiштер пайда болады. Беріштер өте баяу, айлап жылдап өсіп жетіледі. Кейбір ларвоцисталардың есеюі көп жылдарға (адамда 10-30 жыл) созылады. Ал, бұралқы иттер т.б. жыртқыштар эхинококкоздан өлген малдың ішкі мүшелерін жеп ауруға шалдығады. Эхинококктың жыныстық жетілуіне 1-3 айға жуық мерзім керек. Ит ішегінде бұл цестодалар 5-6,5 айдай өмір сүре алады.
Эпизоотологиясы. Эхинококкоздың қоздырғышы космополит, Қазақстанның барлық аймақтарында кездеседі. Республиканың Оңтүстік аудандарында 4 жастан асқан қойдың 30-100 %, ал Солтүстікте 50 %-і бершімекпен ауыратыны белгілі және басқа сақа қойлар арасында да шығын едәуір көп болады. Мал өлімі қыста, ерте көктемде, яғни күтімі нашарлаған жағдайда байқалады.
Эхинококк құрттарының дамуына қатысты иелері көп болғанмен олардың іс жүзінде маңызы бірдей емес. Эхинококкоздың негізгі таратушысы ретінде цестоданың аралық иелері арасынан қойдың елеулі маңызы бар екені мәлім. Қой шаруашылығы өркендеген жерде адам мен мал эхинококкозының көбірек тарайтыны кездейсоқ жай емес. Өйткені басқа түлікке қарағанда қой малдәрігерлік тексеруден өткізілмей-ақ сойыла береді. Өзге жануарлармен салыстырғанда қой денесінде бершімек көпіршіктер көбірек дамып, жұқпалы сатысына жетеді. Эхинококкоз эпизоотологиясында ірі қараның, сондай-ақ жылқының атқаратын ʻʻқызметі" шамалы, себебі оларда көбінесе стерильді гельминт беріштері-ацефалоцисталар ұшырасады. Эхинококкоз қоздырғышының таралуына жабайы тұяқтылар мен ет қоректілердің ешқандай қатысы жоқ деп үзілді-кесілді айтуға болмайды. Зерттеу деректеріне қарағанда тағы аңдар эхинококк құрттарымен өте аз зарарланған.
Құрттың ақтық иелерінен гельминтозды таратушылардың негізгісі ит. Бұлар сыртқы ортаға күн сайын таспа құрттың мыңдаған жұмыртқаларын шашады. Эхинококк жұмыртқасын суда 16 күн ұстап, 11 күн ауада кептірген кезде олар тіршілікке бейімділігін сақтай алған, 1 градус суықтықта 4 айға дейін сақтаған кезде де тірі қалған. Яғни, олар сыртқы орта жағдайына өте төзімді.

2.3. Мал эхинококкозы ауруының өрбуі. Аурудың сырт белгілері

Аурудың өрбуі. Бершiмектердің жайласқан жеріне, көлеміне, санына және жануардың жалпы күйіне байланысты зардаптың әсері әрқилы болады. Бауыр мен өкпеде орналасқан эхинококк көпіршіктері өсе келе ағзалардың бір қалыпты қызметін бұзады. Ларвоцисталар өте көп болған жағдайда олардың толық істен шығуына әкеліп соқтырады. Өкпе мен бауырдағы берiштер органдарды қысып, оларды семуге (атрофияға) ұшыратады. Көпіршік жатқан орын үңгір қуысқа айналады, ұлпалар желініп кетеді. Ұлғайған ларвоциста . жалғасы

Бауыр эхинококкі – таспа тәрізді құрттың - Echinococcus granulosus көпіршікті кезеңінде бауырда өсуі. Бұл кұрттардың ересек түрлері адам ағзасында өмір сүрмейді. Олар иттің, түлкінің, тиынның, тышқандардың ішегінде өсіп өнеді. Құрттың ұзындығы 4-5 мм., денесі 3-4 бөлшек мүшеден құралған. Басында бірнеше ілгішектері және төрт сорғыштары бар. Аңдар ішегінде өсетін құрттың ақырғы мүшесі бөлініп нәжіспен сыртқа шығады. Бұнымен қоса шығатын 400-800 ұрық жұмыртқалары адам ағзасына немесе хайуандарға еніп қарынға немесе ішекке жабысады. Одан әрі қарынды немесе ішекті тесіп қан тамырына енеді де қан айналысымен бауырға жетеді. Бауырда тоқталып онда эхинококк ауруын шақырады. Егер бауырға бірнеше -жүмыртқа енсе онда бірнеше эхинококк түйіндері өсе бастайды. Аурудың 85% бауырда орналасады. Егер ұрық жұмыртқалары бауыр кедергісінен өтіп жүректің оң бөлімдері арқылы өкпеге енсе, ол эхинококк ауруын шақырады. Эхинококк ұрықтарының өкпеге лимфа арқылы да жайылуы мүмкін. Егер эхинококк ұрығы қанның үлкен шеңбері арқылы жайылса сүйек, бүйрек эхинококкі басталады.

Эхинококк сілекей өзектері, тыныс жолдары арқылы да жайыла алады. Мәселен ауру хайуандардың терісі, жүні арқылы.

Жара арқылы эхинококк дарымайды. Сонымен, бауырға енген ұрық өсіп, көпіршікті немесе гидатидозды ісіктің өсуіне себеп болады. Ісік (эхинококк) өте ұзақ уақыт өседі. Үш жылдан соң "ісіктің" аумағы 2 мм-ге. жетеді. Осыған байланысты эхинококтың клиникасы болмашы, науқас адамның жалпы жағдайы ұзақ уақыт өзгермейді. Көп жылдардан соң "ісік" анықтала бастайды. Оның мөлшері тауық жұмыртқасынан футбол добына дейін болуы мүмкін. Ісіктің сырты хитинды қапшықпен жабылған. Қапшықтың ішінде таза мөлдір сұйық бар. Гидатиданың адам организіміне бөтен нәурыз болатындығынан оның сыртында қатаң-қалың фиброзды қапшық пайда болады.

Хитинды қапшықтың ішкі бетінде мыңдаған ұрықтар пайда болады. Бала кисталардан немере кисталар өседі. Сөйтіп бауырға енген эхинококктың бір ұрығынан көптеген жаңа эхинококк тұқымдары өсуі мүмкін.

Гидатидозды эхинококк бір камералы, жалғыз қуысты, унилокулярлы эхинококк альвеолярлы эхинококктен өзгеше.

Алъвеолярлы эхинококк көптеген, кішкене кисталардан құралады.

Бір адамның ағзасында бір уақытта басталған бірнеше эхинококкті оның көптеген түрі деп атайды.

Альвеолярлы эхинококкте бір бірінен дәнекерлі - тінмен қоршалған 0,5 мм., кейде одан да кіші ұрықтар пайда болады. Олардың аралары фиброзды тінмен қоршалуынан "ісік" өте қатты.

Мамандар арасында екі бағытты түсінік бар. Кейбір мамандар эхинококктің екі түрінде бір құрттар (Е. granulosus) шақырады деп санаса, баска мамандар эхинококктің екі түрін жеке құрттар шақырады деп есептейді.

Эхинококкоз ауруы көбінесе ыстық климатты мемлекеттерде кездеседі. 1917 ж. дейін Ресейде эхинококкпен ауыратындар барлык науқастанғандардың 1,14%-не жететін, қазіргі уақытта ол 0,4%-ке тең. Бұл үлкен профилактикалық жұмыстардың нәтижесі.

Бауыр эхинококкінің клиникасы мен симптомдары ұзақ жылдар бойы дамиды. Оның 3 кезеңін бөледі.

Бірінші кезең - белгісіз, симптомсыз, жасырын кезең (ұзақ уақыт бойы).

Екінші қезең аурудың алғашқы белгісі - іштің үлкеюі, тыныс қиындануы, бауыр тұсының сыздап ауыруы.

Үшінші кезең - іштің оң бөлшегінің ісінуі, асцит, аяқтар ісінуі, кейде дене сарғаюы. Бауыр ісінген - үлкейген, егер киста бауырдың төменгі жиегіне жақын орналасса - эластикалы ісік, флюктуация және гидатиданың дірілі анықталынады.

Ауруды тексеруді қарынның контрасты рентгеноскопиясынан бастайды. Бұнымен эхинококкпен "ісінген" бауырдың қарынды өз орнынан ығыстырып итергендігі, кейде бауырдағы кистаның көлеңкесі байқалады.

Келесі маңызды тексеріс - қанды тексеру және серобиологиялъгқ реакцияны орындау.

Бірақта бұл тәсілдер "тірі эхинококкте" көмек береді. Өлген эхинококкте бұл тексерістердің көмегі аз.

Эхинококкте эозинофильдер 5-60-70% дейін көбейеді. Эозинофилияның басқа ішек құрттары әсерінен және антибиотикотерапиядан соң да байқалатындығы бұл көріністің бағасын төмендетеді. Сондықтан әр қашан эозинофилияға соққан себепті айыра білу қажет.

Вейнберг (Борде – Жангу реакцияы) реакциясын, Каццони реакциясын орындау қажет. Эхинококк суы 0,1-0,2 мл. сол білек тері арасына егіледі. Оң білекке 0,1-0,2 мл. физиология ерітіндісі егіледі. Егер бұл адам эхинококкпен ауратын болса тері қызарады, қышынады, ісінеді.

Басқа реакциялар - аурудың қанын антигенмен араластыру онша маңызды емес.

Аурудың дамуының бірнеше түрлері кездеседі:

Мәселен, әр бір себептерден эхинококктың өлуі мүмкін. Бұған себеп - киста ішіне өт ағуы. Кейде жылакөздің іріңдеп абсцесске айналуы мүмкін. Кистаның кішірейіп, суының қоюланып, тұзға айналып қатайып жазылып кетуі де мүмкін. Мұндай бауырда рентгендік тексеру кезінде әктеніп, қатайған түйіндер көрінеді.

Абсцесс кистаның сыртқы қапшығын шірітіп ондағы іріңнің ішке, немесе басқа көрші мүшеге (ішекке, өтке, бронхқа) ағуына (ішкі жыланкөз) ұшыратуы мүмкін. Бұл өте қатерлі асқынулар науқастың жағдайын өте ауырлатады.

Диагнозды ажырату:Бауыр ісігі - көбінесе цирроздан кейін басталады, ауру аз уақытта қатты жүдейді, ішінің ауыруы күшті. Лоқсу, кұсу, іш өтуі, анемия байқалады. Дене сарғаяды (60-80%). Эхинококкозде бұның бәрі жоқ. Бауыр қатерлі ісігінде - асцит, бауыр бұжырланып үлкейген, ауырсынады.

Басқа мүшелерден бауырға метастазданған ісікте бұған себеп болған мүшенің ауруы анықталады. Көбінесе бауырға қарын ісігі метастаз береді.

Холециститті немесе өт шеменін бауыр эххинококкінен айыру оңай. Холециститпен өт шеменінің басталу, даму анамнезі, симптомдары, аурудың шағымдары, жалпы жағдайы өзгеше. Эозинофилия, Каццони реакциясы жоқ.

Гидронефроз (оң бұйректің) кейде диагнозды анықтауды қиындатуы мүмкін. Цистоскопия, хромоцистоскопия, рентгенография диагнозды анықтайды.

Бауыр мерезі - ішек-қарын жағдайын бұзады, ауру қатты жүдейді (кахексия), бауырдың, арқаның, оң иықтың ауырсынуы, бауыр ойлы-қырлы (гумма), Вассерман реакциясы анық оң мәнді.

Сонымен, бауыр эхинококкін басқа аурулардан айыру қиын, бірақта білімді дәрігерге оны орындау толығымен мүмкін.

Іріңдеген эхинококк сепсиске ұшыратады, "ірің" ішке төгілсе - перитонит, плевра ішіне төгілсе - плеврит басталады, жыртылған эхинококк кистасы іште көптеген эхинококктің өсуіне соғады.

Кистаның жыртылуы алдымен шокқа (аурсынулы және анафилактикалық) соғады. Тахикардия, ішперденің қабыну симптомдары, іш өтуі, бөртпе т.б. анафилаксия көріністері байқалады.

Ішке өт төгілсе - өтті перитонит басталады.

Аурудың болжамы асқынбаған науқас ұзақ уақыт ауру жағдайын нашарландырмаса, онша ауыр қатер туғызбаса, кистаның жарылуы, іріндеуі адам өміріне үлкен қатер туғызады. Мәселен кистаның ішке жарылуы науқастың 90% ,плевраға жарылуы - 70% өліміне, қарынға жарылуы - 4%, ішекке жарылуы -16% өліміне соғады.

Эхинококк қазіргі уақытта тек операциямен емделеді.

Кистаны пункциямен емдеуге болмайды. Операцияның екі түрі қолданылады:

Екі этапты: бірінші этапта бауыр іш бетінің жарасына тігіледі немесе тампондармен қоршалады да бауырдың іш бетіне жабысуын күтеді.

Екінші кезекті операциямен бауыр кистасы тілініп, оның суы сорылады, хитинді қапшық алынады. Калған сыртқы фиброзды қапшықтың іші формалинмен сүртіліп, одан соң қуыс ашық қалдырылады немесе тампонмен толтырылып емделеді. Бұл тәсілмен емдегенде жара өте ұзақ уақыт грануляциямен толады, көптеген асқынулар болуы мүмкін. Сондықтан ақырғы уақытта жабық, бір кезеңді тәсіл қолданылады. Бауырды іштің басқа сау мүшелерінен салфеткалармен қоршап (жекелендіріп) кистаны пункциялайды. Инені сорғышқа жалғап кистаның суын сорады. Кистаның қапшығы тілініп хитинді қапшық және бала көпіршіктер жойылады. Фиброзды қапшықтың іші формалинмен жуынады да оның жарасы тігіледі. Қуыс қапшықтың іші физиология ерітіндісімен толтырылады. Бұл тәсілді А.А.Бобров ұсынған.

Келесі тәсіл – эхинококкэктомия. Эхинококк кистасын толық (қапшығымен) алып тастау. Бұл операция өте ауыр және қатерлі. Өйткені бұдан соң бауырдан қан және өт ағуы күшті.

Альвеококкоз (альвеолярлы эхинококк) - бұл ауруды 1863 ж. Leucart ашқан цестода Alveococcus multilocularis туғызады. Альвеококкоз "ісігі" әр қайсысы жұқа дәнекер тінді қапшығы бар, бір-бірімен тығыз жабысқан ұсақ ісікшелерден құралады. Киста сыртқа өседі де қатерлі ісіктерге ұқсайды. Сондықтан алъвеолярлы эхинококкты микроскоп қолдануына дейін бауырдың коллойдты ісігі деп санаған. 1855 ж. Р.Вирхов бұл ауруды құрт туғызатынын дәлелдеген.

Альвеококкоздың келесі клиникалық түрлері бар:

Симптомсыз түрі (1%), асқынбаған түрі (15%), асқынған түрі (83%). Бауырдан басқа өкпеде, сүйекте орналасуы мүмкін.

Асқынулары - өт өзектеріне шауып механикалы сары ауру шақыруы, бауырдан көк етке, өкпеге жайылуы, эхинококктың шіріп езілуі, өтпен өкпенің тыныс жолдары арасының жыланкөзі басқа мүшелерге метастаз беруі мүмкін.

Алъвеококкоздың клиникасы - көбінесе әйелдерде (67%) кездеседі. Әйелдерге тері, жүн өндегенде, жемістер тергенде, бұғыны, иттерді күткенде жүғады. Альвеококкоз ұзақ уақыт өседі. Белгісіз кезең ұзакқа созылады. Іштің болмашы ауырсынуы сезіледі. Бауырда кішкене, өте қатты ісік анықталады (Любимов симптомы). Дискомфорт - шеміршек астының қысылуы, тәбет нашарлауы, жалпы жағдайдың бұзылуы, тері қышынуы (аллергиялық қышыну), бөртпе, кейде дене сарғаюы байқалады.

Асқынған түрінде аталған симптомдарға қоса - дене сарғаяды, іштің терісінде қан тамырлары кеңиді (медузаның басы), "ісік" диафрагма, іштің бетіне жайылады, бронхиальды жыланкөзі кездеседі.

Диагнозды анықтауға лабораторлы тексерістер көмектеседі. Қанда эозинофилия, Каццони реакциясы 84% -оң. Егер киста бауырдың ішінде орналасса оны колмен сипап анықтау өте қиындайды. Бұл жағдайда қосымша тексерістер–орындалады - перитонеоскопия, пневмоперитонеум орындалып бауырдың конфигурациясы өзгергені, оның диафрагмамен байланыстығы, әктелген орындар анықталады.

Трансумбиликальды портогепатография - кіндік көк тамырына контрасты дәрі жібергеннен соң жасалатын рентгенограмма.

Ең ақыры диагностикалы лапаротомия қолданылады.

Дифференциальды диагноз - ең алдымен бауыр рагінен айыру қажет. Алъвеококкоз ұзақ уақыт өседі. Гидатидозды эхинококкта ісік жұмсақ, альвеококкта ісік өте қатты.

Бауыр циррозы, мерездік гумма анамнез, Вассерман реакциясы көмегімен анықталады.

Альвеококкоздың ақыры гидатидозды эхинококктан нашар. Оның "мінезі" бауырдың қатерлі ісігіне ұқсас, жиі метастаз береді.

Альвеококкоз тек операциямен - бауыр резекциясымен емделеді. Операция ауыр, қатерлі, қан, өт ағуы күшті. 1912 ж. Ресейде бірінші болып бауыр резекциясын В.И.Мыш орындаған.

Радикальды операцияны орындауға мүмкіншілік болмағанда келесі паллиативті операциялар орындалады:

1) Алъвеококкті дренаждау

2) Өтке жол ашатын операциялар

3) Комбинациялы операциялар

4) Кистаға, оның айналасына формалин жіберу (А.Г.Савиных, 1937ж.)

5) Пальмитин қышқылын (И.Л.Брегадзе), трипофлавин, сарколизин жіберу.

Эхинококкоз (Echinococcosis)

(Синонимы: однокамерный (гидатидозный) эхинококкоз, echinococcosis, echinococcus disease — англ.)

Взрослая форма Echinicoccus granulosus

Echinicoccus granulosus, протосколекс

Эхинококкоз — хроническое заболевание, характеризующееся развитием в печени, реже легких и других органах солитарных или множественных кистозных образований.

Этиология. Возбудителем является личиночная стадия цепня Echinococcus granulosus (Batsch, 1798, Rudolphi, 1895). Половозрелая форма гельминта — цестода длиной 2-7 мм, имеющая головку с 4 присосками и двойной короной из 35-40 крючьев, шейку и 2-6 члеников. Личиночная стадия, растущая, развивающаяся и живущая в организме человека десятки лет, представлена кистой круглой или овальной формы, заполненной жидкостью. Имеются сведения об антигенной неоднородности популяции гельминта, что обусловливает природную очаговость болезни. Половозрелые формы паразитируют в тонкой кишке собаки, кошки, волка, шакала, койота, рыси, гиены, льва. Промежуточными хозяевами эхинококка являются овца, буйвол, верблюд, лошадь, северный олень, свинья, некоторые сумчатые, белка, заяц, человек.

Эпидемиология. Заболевание распространено в странах с развитым пастбищным скотоводством (Южная Америка, Северная Африка, Австралия, Новая Зеландия). На территории стран СНГ чаще регистрируется в Молдавии, республиках Закавказья и Средней Азии, в Киргизии, на Украине, в Белоруссии.

Различные штаммы эхинококков адаптированы к различным промежуточным и окончательным хозяевам, что определяет резистентность человека, например, к “лошадиному штамму” Е. granulosus, распространенному в Великобритании. Основной источник инвазии — домашние собаки, реже —волки, шакалы. Зрелые яйца выделяются с фекалиями животных, загрязняя их шерсть и окружающую среду. Заражение человека происходит при контакте с инвазированными животными, при сборе ягод и трав, питье воды из загрязненных яйцами гельминта источников. В связи с особенностями эпидемиологии заболевание чаще встречается в определенных профессиональных группах (работники скотобоен, пастухи, кожевники). Доказана также возможность трансплацентарной передачи гельминтоза.

Патогенез. В желудочно-кишечном тракте человека онкосферы эхинококка освобождаются от оболочки, а выделившиеся личинки внедряются в мезентериальные кровеносные сосуды и разносятся током крови. Большая часть личинок задерживается в печени, часть — попадает в легкие (через малый круг кровообращения). Незначительная часть проходит фильтр легких и попадает в почки, кости, мозг. В печени к концу 5 мес. вокруг кисты формируется фиброзная капсула. Эхинококковый пузырь имеет сложное строение. Наружная (гиалиновая) оболочка состоит из множества концентрических пластинок, не содержащих клетки, что важно для диагностики. Изнутри она выстлана зародышевым слоем, который дает начало форменным элементам пузыря (протосколексы и выводковые капсулы). Внутри первичного (материнского) пузыря нередко формируются вторичные (дочерние) и третичные (внучатые) пузыри. В пораженном органе может развиваться одна киста (солитарное поражение) или несколько (множественный эхинококкоз), размеры кист значительно варьируют: от 1-5 до 40 см и более в диаметре. Эхинококковая киста растет экспансивно, отодвигая и сдавливая ткани хозяина, которые атрофируются и некротизируются.

Паразитарные антигены оказывают сенсибилизирующее действие, особенно выраженное при множественном эхинококкозе. При этом иммунная система хозяина не в состоянии полностью уничтожить гельминта, что связано с наличием у эхинококка ряда приспособительных механизмов. К ним относят потерю паразитом части рецепторов в период формирования гиалиновой оболочки, выработку иммуносупрессоров, белковую мимикрию за счет включения белков хозяина в свою жизнедеятельность. Проявления сенсибилизации лежат в основе анафилактического шока, возникающего при разрыве эхинококковой кисты.

Симптомы и течение. Эхинококкоз чаще выявляется у лиц среднего воз-раста. Болезнь в неосложненных случаях протекает годами и может быть выявлена случайно (при плановой флюорографии) или при целенаправленном обследовании (в очагах) при отсутствии клинических проявлений (доклиническая стадия эхинококкоза). В клинически выраженной стадии течение эхино-коккоза зависит от локализации кист, их размеров, скорости развития, осложнений, вариантов сочетанного поражения органов, реактивности организма хозяина. Беременность, тяжелые интеркуррентные заболевания, алиментарные нарушения способствуют более тяжелому течению болезни, быстрому росту кист, склонности к разрывам и диссеминации возбудителя.

При локализации кисты в правой доле печени болевой синдром сходен с таковым при холецистите. Отмечается похудание, снижение аппетита, при локализации в левой доле появляются изжога, отрыжка, рвота. При поверхностной локализации кисты она может пальпироваться. В запущенных случаях нарушается белковосинтетическая функция печени: диспротеинемия со снижением альбуминов, протромбина и ростом гамма-глобулинов. Проявления эхинококкоза легких определяются локализацией кисты. Даже небольшая киста, расположенная вблизи плевры, рано проявляет себя болевым синдромом, а при локализации у бронхиального ствола клинические симптомы проявляются кашлем и сосудистыми расстройствами. Эхинококкоз почек нередко диагносцируется лишь при выявлении эхинококкурии. Обнаружению обрывков сколексов в осадке мочи могут предшествовать тянущая боль в поясничной области, дизурические расстройства. Значительно реже встречаются эхинококкоз головного мозга, средостения, молочной железы, кишечника, крайне редко — костей, подкожной клетчатки.

Осложнения при эхинококкозе встречаются часто (до 30%), иногда являясь первым клиническим проявлением заболевания. Нередки нагноения кисты (присоединение вторичной бактериальной флоры при гибели эхинококка), сопровождающиеся усилением боли, лихорадкой, гиперлейкоцитозом. Возможны холангиты, вскрытие кисты в брюшную и плевральную полость с развитием перитонита, плеврита. Сдавливание желчных протоков приводит к механической желтухе, реже — билиарному циррозу, амилоидозу. При сдавлении сосудов портальной системы возникают признаки портальной гипертензии. Эхинококкоз легких может осложняться повторными легочными кровотечениями, острой сердечно-сосудистой недостаточностью. Наиболее грозным осложнением является разрыв кисты, который может быть спровоцирован ударом, поднятием тяжестей, грубой пальпацией. Разрыв кисты сопровождается резким болевым синдромом и проявлениями аллергической реакции различной степени выраженности, вплоть до развития анафилактического шока.

Диагноз и дифференциальный диагноз. Диагностика эхинококкоза на начальных стадиях затруднена из-за стертости и неспецифичности клинических проявлений и основывается на анализе данных клинических, радиоизотопных, лучевых и иммунологических исследований. Наличие в анамнезе операций по поводу эхинококкоза, заболевания эхинококкозом другого члена семьи позво-ляют предполагать вероятный этиологический диагноз. Лучевые (рентгенологические), радиоизотопные (сканирование, сцинтиография) методы обследо-вания, УЗИ и, особенно, компьютерная томография и методики с использованием магнитно-ядерного резонанса позволяют оценить распространенность процесса. В некоторых случаях показана диагностическая лапароскопия (осторожно — пунктировать кисту нельзя из-за опасности диссеминации).

Дифференцировать эхинококкоз чаще всего приходится с новообразованиями соответствующих органов. Решающая роль принадлежит иммунологическим методам. Широко используются реакции непрямой гемагглютинации (РНГА), латекс-агглютинации, двойной диффузии в геле, имму-ноэлектрофореза (ИЭФ) и встречного иммуноэлектрофореза (ВИЭФ), флюоресцирующих антител (РФА), иммуноферментный метод (ИФМ), информативность которых достигает 90—97%. Внутрикожную пробу с эхинококковым антигеном (реакция Касони) проводить нецелесообразно ввиду частого развития тяжелых аллергических реакций, особенно при повторных исследованиях.