Паразит са?ырау??ла?тар тарататын тері ауруы

Как организовать дистанционное обучение во время карантина?

Қысқа мерзімді жоспар

Тері аурулары. Паразиттік саңырауқұлақтар тудыратын тері аурулары. Қышыма қотыр ауруы т.б.. Жылу реттелуде терінің рөлі. Теріні шынықтыру. Жылу өту, күн өту және үсу, күю кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. Терінің және киімнің гигиенасы .

Тақырыптың өзектілігін аша отырып, т ері аурулары. Паразиттік саңырауқұлақтар тудыратын тері аурулары. Қышыма қотыр ауруы т.б.. Жылу реттелуде терінің рөлі. Теріні шынықтыру. Жылу өту, күн өту және үсу, күю кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. Терінің және киімнің гигиенасы. туралы білім қалыптастыру

1 Тері аурулары. Паразиттік саңырауқұлақтар тудыратын тері аурулары. Қышыма қотыр ауруы т.б.. Жылу реттелуде терінің рөлі. Теріні шынықтыру. Жылу өту, күн өту және үсу, күю кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. Терінің және киімнің гигиенасы. рөлі туралы біледі

2.Өз ойларын тұжырымдап толық жеткізеді.

3.Топпен жұмыс істей алады

4.Өздерін бағалай біледі.

5.Бірін-бірі тыңдауды үйренеді

6.Басқалардың және өз пікірін сыни тұрғыда бағалайды.

7. Шығармашалық қабілеттері байқалады.

Диалогты оқыту; СТО және оқыту үшін бағалау; Талантты және дарынды балаларды оқыту; Ынтымақтастық және топтағы бірлескен жұмыс

Постер, түсті қағаз, маркерлер, дидактикалық таратпа материалдар

Сабақтың өтілетін уақыты

Ұйымдастыру: топқа бөлу, мақсат қою

Үй тапсырмасын сұрау

Сабақ барысы: Блум таксаномиясы бойынша

Мұғалімнің іс әрекеті

Оқушыларға психологиялық ахуал туғызу.

Сәлемдесу, түгендеу. Сан бойынша топқа бөлу. Топ басшыны тағайындау. Сабақтың тақырыбы мен мақсатын таныстыру.

І топ. Эпидермис.
ІІ топ. Дерма.
ІІІ топ. Гиподерма

Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген тапсырманы айтады. Талдайды.

Оқушылар өз ойларын жеткізе алады, сөйлеу мәдениеті қалыптасады, сыни ойлай алады.

Өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстыру.

Үй тапсырмасын сұрап, өткен тақырыптарға шолу жасай отырып, қорытындылаймын.

Терінің атқаратын қызметі:
1. Қорғаныш 2. Сезімталдық 3. Ыдырау өнімдерін шығару. 4. Жылу реттеуші. 5. Тыныс алу
І топ. Эпидермис Сыртқы қабат Эпителий ұлпасынан тұрады. Үстіңгі қабат өлі жасушалардан тұрады. Ол теріні қатты бөлшектердің газдардың, сұйықтардың әсерінен сақтайды. Ескірген өлі жасушалар орнына жаңасы келіп отырады
ІІ топ. Дерма.
Ортаңғы қабат
Дәнекер ұлпадан тұрады. Терінің бұл қабаты қан тамырлар мен жүйке талшықтардың таралған ұштарымен торланған.
ІІІ топ. Гиподерма

Ішкі қабат
Май ұлпасынан түзіледі, ол ағза мүшелері үшін оқшаулағыш қабат, “төсеніш” қызметін атқарып, қоректік заттар мен энергияға қойма болып есептеледі.

Оқулықта берілген Тері аурулары. Паразиттік саңырауқұлақтар тудыратын тері аурулары. Теріні шынықтыру. Жылу өту, күн өту және үсу, күю кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. Терінің және киімнің гигиенасы. рөлі туралы түсінік алу Оқулықпен жұмыс.

Тақырыптың басты идеясын табу.

Оқушылар оқулықпен жұмыс істей отырып, алған білімдерін , түйген ойларын, шығармашылық қабілеттерін постерге түсіреді, топтан бір оқушы шығып қорғайды.

Өзіндік жұмыс. Алған мәліметті жүйелейді.

Оқушылар өз бетінше жеке ойланады, мәтінге талдау жасауды үйренеді, белсенді тыңдайды, постер мен жұмыс жасау дағдысы қалыптасады.

Алған білімін тәжірибеде қолдана

Әр топ оқушыларына тақырапшалы мәтін беріледі Қажетті жерлерін дәптерлеріне жазып отырады

Зерделей отырып өз ойларын дәптерге түсіреді.

Бірінің білімін бір толықтырады.

Оқушылардың қызуғышылығы оянады

Алған білімін нақтылау . тақырыпты оқу

оқиды, тері аурулары бар суреттерді әр топқа таратылады, оқушылар диагноз қоя отырып, гигиенасын айтады

Тері ауруларына анықтама береді

Тақырыптың меңгерілгендігін байқаймыз

Оқушлар бір-біріне сұрақ қойып жауап береді

1) Тері – жабын мүшесі, неге?
2) Тері – қорғаныш мүшесі, неге?
3) Тері – сезім мүшесі, неге?
4) Тері – дене температурасының тұрақтылығын сақтаушы, неге?
5) Тері –бөліп шығару мүшесі, неге?
6) Тері – тыныс алу мүшесі, неге?
7) Теріде дәрумені түзіледі, қандай?
8) Теріде қоңыр пигмент түзіледі, неге?
9) Теріде бездер бар, қандай

Берілген сұрақтарға жауап береді .

Оқушыларды топтық бағалайды.

Оқушылар өздерін смайлик арқылы бағалайды, кері байланыс:

ОҮБ. 3 балдық жүйе арқылы топ басшысы кестеге түсіреді.

Не сәтсіз болды?

Нені дамыта алар едім?

Бағалау шкаласы (Смайлингтерді қою арқылы)

Саба?ты? та?ырыбы: Са?ырау??ла?тар.Біржасушалы са?ырау??ла?тар.
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: 1. Таби?атты? сырларын аша отырып, са?ырау??ла?тарды? т?рлерi туралы бiлiмдерін ке?ейтiп, ?штастыру.
Дамытушылы?: 2. О?ушыларды топ?а б?лiп, жеуге жарамды, жарамсыз ж?не улы са?ырау??ла?тар мен паразит са?ырау??ла?тар туралы ??ымдарын ке?ейту, дамыту, ал?ан бiлiмдерiн шы?дау.
Т?рбиелік: 3. О?ушыларды таби?атты с?юге т?рбиелеу, п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру?а баулу.

Саба?ты? т?рi: аралас саба?
К?рнекті ??ралдар: 6 - сынып о?улы?ы, плакаттар, суреттер, интерактивтi та?та, компьютер, А3, А4
П?наралы? байланыс: География
Саба?ты? барысы: I. ?йымдастыру кезе?i
II. ?й тапсырмасын тексеру

?ш топ?а о?ушыларды б?лемiз:
І топ: Жеуге жарамды са?ырау??ла?тар
ІІ топ: Улы са?ырау??ла?тар
ІІІ топ: Паразит са?ырау??ла?ы
Б?гінгі саба?ымызды? та?ырыбы: Са?ырау??ла?тарды? к?пт?рлілігі (ма?сатымен таныстыру)

Таби?атты? арайлансын ажары
Болмаса екен тартар оны? азабы
Таби?ат?а тазалы?ты тарту ет
Тар?амасын а? мен ??сты? базары – дей отырып Таби?ат – Ананы ?олымыздан келгенше аялап, са?таса? болаша?ымызды? ?лкен келешегi деп т?сiнiп, б?гiнгi саба?ымызды бастаймыз.
Жеуге жарамды са?ырау??ла?тар – ?озы??йры?( шампиньон) ??рамында ?арашiрiгi мол, ыл?алды топыра?та ?седi, орманда, шал?ынды?та, ба?ша ?сiмдiктерiнi? арасында кездеседi. Сонды?тан оны? к?дiмгi ?озы??йры?, шал?ынды? ?озы??йры?, орман ?озы??йры?ы деген т?рлерi бар. ?алпа?ыны? ?стi?гi бетi а?, асты??ы жа?ы ?атпарлы, ?ыз?ылт т?стi. ?алпа?ыны? диаметрi 15 см, дi?гегiнi? ?зынды?ы 10 см, енi 2 - 2, 5 см - ге жетедi. ??рамында 20 - 30% н?руыз, май, минералды заттар, д?румендер, микроэлементтерден – темiр, кальций, мырыш, йод, калий, фосфор бар, сонды?тан жеуге жарамды са?ырау??ла?тарды? 300 - ге жуы? т?рлерi белгiлi.
А? са?ырау??ла? ?айы?, емен, шырша, ?ара?ай, шамшат, ?ара?аш, ша?ан а?аштарыны? астында ?седi. ?айы? ма?ында ?скен са?ырау??ла? ?алпа?ыны? ?стi?гi бетiа?шыл - с?р?ылт, асты??ы жа?ы – а?, хош иiстi. ?сiп т?р?ан жерiне ?арай т?стерiде ??былмалы. Дi?гегiнi? ?зынды?ы 10 см, ?алпа?ыны? диаметрi 20 см.
?айы? са?ырау??ла?ы – ?айы?ды орманда топыра?ты? жылылы?ы 10 – 16 0 С - да, ыл?алдылы?ы 53 – 98 % - ?а жеткенде дами бастайды. Дi?гегiнi? биiктiгi 4 - 15 см, жуанды?ы 1 - 3 см, ?алпа?ыны? диаметрi 5 - 15 см, 10 к?н iшiнде терiп алмаса жеуге жарамсыз болып ?алады. ?айынны? тамырымен селбесiп микроза т?зедi, а?аш?а пайда келтiредi. Кептiрiлген са?ырау??ла?ты? ?уаттылы?ы баклажан мен ?арабидай наныны? ?уаттылы?ымен те? т?седi. ?айы? са?ырау??ла?ын кептiргенде ?араяды.
К?згi т?бiртек ( осенний опенок) - ?те тез ?седi, ??рамында су – 91, 4 %,
н?руыз - 2, 6 %, крахмал, ?ант - 3, 8 %, май - 0, 4%, т?з – 0, 8%, жасуны? - 0, 9%. Т?бiртегiнде а?т?стi жар?а?ты белдеушесi бар. ?уаттылы?ы с?бiз, орамжапыра?, ?ияр, ?ызаннан ?лде?айда жо?ары саналады, ол айранны? ?уаттылы?ымен парапар келедi.

Паразит са?ырау??ла?тар - тірі а?заларды? денесінде ?сіп жетіліп, тірі жасушаларды? а?залы? заттарымен ?оректенеді. Жазда ?р т?рлі ?сімдіктерді? жапыра?тарына аппа? ?н сеуіп таста?ан сия?ты болады. Оны? к?здік бидай, ?ара бидай саба?тарынан емен жапыра?тарына ма?та т?різді болып т?р?анын бай?ау?а болады. Б?л а??нта?са?ырау??ла?тарыны? жіпшума?тары. Олар ?сімдікті? жапыра?, саба?ына жіпшелерін жіберіп, жасушаны? а?залы? заттарымен ?оректенеді. Са?ырау??ла?тарды? к?птеген т?рі адам?а ж?не шаруашылы??а зиян келтіреді. Тірі а?заны? денесінде ?сіп жетіліп, тірі жасушаларды? а?залы? заттарымен ?оректенетін са?ырау??ла?тар паразит са?ырау??ла?тар деп аталады.

?алпа?шалы са?ырау??ла?ты? ??рлысы
1 – ?алпа?ша
2 – ?алпа?ша асты
3 – белдеуше са?ина
4 – т?бiртек
5 – т?бiртек жiпшесi
6 – жiпшума?
7 – жiпше

Са?ырау??ла?тарды? т?рлері
? Жеуге жарамды са?ырау??ла?тар
? Улы са?ырау??ла?тар
? Паразит са?ырау??ла?тар

Жеуге жарамды ?алпа?шалы са?ырау??ла?тарды теру кезiнде ?андай ережелердi са?тау ?ажет екенiн айты?дар
Жауабы: Са?ырау??ла?тарды тергенде жеуге жарамдысын улы т?рiнен ажырата бiлу керек. Терген кезде топыра?та к?рiнбей жататын жiпшума?ты за?ымдап алмас ?шiн, са?ырау??ла? т?бiрiнi? т?бiнен пыша?пен абайлап ?иып ал?ан ж?н.

ІІІ.
?алпа?шалы са?ырау??ла?ты? сырт?ы ??рлысын аны?тау
І?. Топты? ж?мыс
С?йкестендіру тесті
1. Симбиоз --Хлоропластары болма?анды?тан ж?рмейді
2. Микориза --Спора т?зілетін орын
3. Спорангий -Екі а?заны? пайдалы селбесуі
4. Микология -Са?ырау??ла?тарды? а?аш тамырымен селбесуі
5. Фотосинтез --Са?ырау??ла?тарды зерттейтін ?ылым

Саба?ты с?ра?тар ар?ылы бекіту
1. Са?ырау??ла?тарды зерттейтін ?ылым микология ХIХ ?. п. б.
2. Са?ырау??ла? жасушасында жиналатын ?оректiк ?ор затыны? атауы гликоген
3. Талшы?ы бар спораны? атауы зооспора
4. Споралар т?зiлетiн орын спорангий
5. Нан ашыту?а пайдаланылатын са?ырау??ла? ?антты
6. К?гiлдiр зе? са?ырау??ла?ыны? атауы пеницилл
7. Лимон ?ыш?ылы алынатын са?ырау??ла? аспергил
8. ?алпа?шалы са?ырау??ла?ты? жемiстi денесi неден т?рады? ?алпа?, т?бiртек
9. Са?ырау??ла?ты? ?сiмдiкпен селбесуi микориза
10. ?алпа?шалы ?ызыл т?стi улы са?ырау??ла? шыбынж?т
11. ?алпа?шалы са?ырау??ла?ты? топыра? iшiнде к?рiнбей жататын б?лiгi жiпшума?, жiпше
12. ?айы. ла? са?ырау??ла?ы улы ма, усыз ба? усыз
13. Бидай маса?ын за?ымдайтын паразит са?ырау??ла? ?арак?йе
14. Ж?герi собы?ында болатын паразит са?ырау??ла? ?арак?йе

?орытынды: Саба??а белсене аралас?ан, с?ра?тар?а жауап берген о?ушылар?а ба?а ?ойып, саба?ты ?орытындылаймыз.
?йге тапсырма: М?тiндi о?у, суреттермен ж?мыс жасау. ?ткен саба?ты ?айталап келу.

Сабақтың тақырыбы: Саңырауқұлақтардың көптүрлілігі (слайдымен)
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: 1. Табиғаттың сырларын аша отырып, саңырауқұлақтардың түрлерi туралы бiлiмдерін кеңейтiп, ұштастыру.
Дамытушылық: 2. Оқушыларды топқа бөлiп, жеуге жарамды, жарамсыз және улы саңырауқұлақтар мен паразит саңырауқұлақтар туралы ұғымдарын кеңейту, дамыту, алған бiлiмдерiн шыңдау.
Тәрбиелік: 3. Оқушыларды табиғатты сүюге тәрбиелеу, пәнге деген қызығушылығын арттыруға баулу.

Сабақтың түрi: аралас сабақ
Көрнекті құралдар: 6 - сынып оқулығы, плакаттар, суреттер, интерактивтi тақта, компьютер, А3, А4
Пәнаралық байланыс: География
Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңi
II. Үй тапсырмасын тексеру

Үш топқа оқушыларды бөлемiз:
І топ: Жеуге жарамды саңырауқұлақтар
ІІ топ: Улы саңырауқұлақтар
ІІІ топ: Паразит саңырауқұлағы
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Саңырауқұлақтардың көптүрлілігі (мақсатымен таныстыру)

Табиғаттың арайлансын ажары
Болмаса екен тартар оның азабы
Табиғатқа тазалықты тарту ет
Тарқамасын аң мен құстың базары – дей отырып Табиғат – Ананы қолымыздан келгенше аялап, сақтасақ болашағымыздың үлкен келешегi деп түсiнiп, бүгiнгi сабағымызды бастаймыз.
Жеуге жарамды саңырауқұлақтар – қозықұйрық( шампиньон) құрамында қарашiрiгi мол, ылғалды топырақта өседi, орманда, шалғындықта, бақша өсiмдiктерiнiң арасында кездеседi. Сондықтан оның кәдiмгi қозықұйрық, шалғындық қозықұйрық, орман қозықұйрығы деген түрлерi бар. Қалпағының үстiңгi бетi ақ, астыңғы жағы қатпарлы, қызғылт түстi. Қалпағының диаметрi 15 см, дiңгегiнiң ұзындығы 10 см, енi 2 - 2, 5 см - ге жетедi. Құрамында 20 - 30% нәруыз, май, минералды заттар, дәрумендер, микроэлементтерден – темiр, кальций, мырыш, йод, калий, фосфор бар, сондықтан жеуге жарамды саңырауқұлақтардың 300 - ге жуық түрлерi белгiлi.
Ақ саңырауқұлақ қайың, емен, шырша, қарағай, шамшат, қарағаш, шаған ағаштарының астында өседi. Қайың маңында өскен саңырауқұлақ қалпағының үстiңгi бетiақшыл - сұрғылт, астыңғы жағы – ақ, хош иiстi. өсiп тұрған жерiне қарай түстерiде құбылмалы. Дiңгегiнiң ұзындығы 10 см, қалпағының диаметрi 20 см.
Қайың саңырауқұлағы – қайыңды орманда топырақтың жылылығы 10 – 16 0 С - да, ылғалдылығы 53 – 98 % - ға жеткенде дами бастайды. Дiңгегiнiң биiктiгi 4 - 15 см, жуандығы 1 - 3 см, қалпағының диаметрi 5 - 15 см, 10 күн iшiнде терiп алмаса жеуге жарамсыз болып қалады. Қайынның тамырымен селбесiп микроза түзедi, ағашқа пайда келтiредi. Кептiрiлген саңырауқұлақтың қуаттылығы баклажан мен қарабидай нанының қуаттылығымен тең түседi. Қайың саңырауқұлағын кептiргенде қараяды.
Күзгi түбiртек ( осенний опенок) - өте тез өседi, құрамында су – 91, 4 %,
нәруыз - 2, 6 %, крахмал, қант - 3, 8 %, май - 0, 4%, тұз – 0, 8%, жасунық - 0, 9%. Түбiртегiнде ақтүстi жарғақты белдеушесi бар. Қуаттылығы сәбiз, орамжапырақ, қияр, қызаннан әлдеқайда жоғары саналады, ол айранның қуаттылығымен парапар келедi.

Паразит саңырауқұлақтар - тірі ағзалардың денесінде өсіп жетіліп, тірі жасушалардың ағзалық заттарымен қоректенеді. Жазда әр түрлі өсімдіктердің жапырақтарына аппақ ұн сеуіп тастаған сияқты болады. Оның күздік бидай, қара бидай сабақтарынан емен жапырақтарына мақта тәрізді болып тұрғанын байқауға болады. Бұл ақұнтақсаңырауқұлақтарының жіпшумақтары. Олар өсімдіктің жапырақ, сабағына жіпшелерін жіберіп, жасушаның ағзалық заттарымен қоректенеді. Саңырауқұлақтардың көптеген түрі адамға және шаруашылыққа зиян келтіреді. Тірі ағзаның денесінде өсіп жетіліп, тірі жасушалардың ағзалық заттарымен қоректенетін саңырауқұлақтар паразит саңырауқұлақтар деп аталады.

Қалпақшалы саңырауқұлақтың құрлысы
1 – қалпақша
2 – қалпақша асты
3 – белдеуше сақина
4 – түбiртек
5 – түбiртек жiпшесi
6 – жiпшумақ
7 – жiпше

Саңырауқұлақтардың түрлері
● Жеуге жарамды саңырауқұлақтар
● Улы саңырауқұлақтар
● Паразит саңырауқұлақтар

Жеуге жарамды қалпақшалы саңырауқұлақтарды теру кезiнде қандай ережелердi сақтау қажет екенiн айтыңдар
Жауабы: Саңырауқұлақтарды тергенде жеуге жарамдысын улы түрiнен ажырата бiлу керек. Терген кезде топырақта көрiнбей жататын жiпшумақты зақымдап алмас үшiн, саңырауқұлақ түбiрiнiң түбiнен пышақпен абайлап қиып алған жөн.

ІІІ.
Қалпақшалы саңырауқұлақтың сыртқы құрлысын анықтау
ІҮ. Топтық жұмыс
Сәйкестендіру тесті
1. Симбиоз ----------Хлоропластары болмағандықтан жүрмейді
2. Микориза --------Спора түзілетін орын
3. Спорангий ------Екі ағзаның пайдалы селбесуі
4. Микология ------Саңырауқұлақтардың ағаш тамырымен селбесуі
5. Фотосинтез -----Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым

Сабақты сұрақтар арқылы бекіту
1. Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым микология ХIХ ғ. п. б.
2. Саңырауқұлақ жасушасында жиналатын қоректiк қор затының атауы гликоген
3. Талшығы бар спораның атауы зооспора
4. Споралар түзiлетiн орын спорангий
5. Нан ашытуға пайдаланылатын саңырауқұлақ қантты
6. Көгiлдiр зең саңырауқұлағының атауы пеницилл
7. Лимон қышқылы алынатын саңырауқұлақ аспергил
8. Қалпақшалы саңырауқұлақтың жемiстi денесi неден тұрады? Қалпақ, түбiртек
9. Саңырауқұлақтың өсiмдiкпен селбесуi микориза
10. Қалпақшалы қызыл түстi улы саңырауқұлақ шыбынжұт
11. Қалпақшалы саңырауқұлақтың топырақ iшiнде көрiнбей жататын бөлiгi жiпшумақ, жiпше
12. Қайыңқұлақ саңырауқұлағы улы ма, усыз ба? усыз
13. Бидай масағын зақымдайтын паразит саңырауқұлақ қаракүйе
14. Жүгерi собығында болатын паразит саңырауқұлақ қаракүйе

Қорытынды: Сабаққа белсене араласқан, сұрақтарға жауап берген оқушыларға баға қойып, сабақты қорытындылаймыз.
Үйге тапсырма: Мәтiндi оқу, суреттермен жұмыс жасау. Өткен сабақты қайталап келу.

Балалардың тері аурулары түрліше себептерден болуы мүмкін . Бала неғұрлым жас болса , онда тері аурулары да соғұрлым оңай пайда болады , әрі ауыр түрде өтеді . Бұл балалардың терісінің нәзік және жарақаттанғыш келетініне , ал организмнің түрліше зиянды әсерлеге , оның ішінде микробтың әсерлеріне , қарсы тұруы әлі мардымсыз болатынына байланысты . Нерв системасының , ішкі секреция бездерінің , ал олай болса , тұтас алынған букіл зат алмасу процестерінің реттеушілік ыкпалының жеткіліксіз болуы төменгі жастағы балалардың тері ауруларының көбінесе айрықша өтуін тудырады, ал олардын терісінде қан тамырлары мен лимфалық тамырлардың көп болуы оныңреакциясын едәуір күшейте түседі.

Тері ауруларының бір тобы тері кабаты дамуының туа болатын кемшіліктеріне байланысты, әрі дұрыс мүйізденбеу процесі, теріде көпіршіктердің түзілуі және басқа да зақымданулар түрінде көрінеді. Олардың екінші бір тобы тек жұқпалы аурулардың (кызылшаның, скарлатинаның, ұшпа шешектің, қызамықтың) немесе жұқпайтын аурулардың (нерв, эндокрин, асказан-ішек ауруларының) бір белгісі ғана болып табылады. Бұл жағдайда баланың терісінде бөртпе, теміреткі, есекжем, кышыма және т.б түрінде бір жерге шоғырланған немесе бытыраңқы жаралар пайда болады. Қейбір балалардың терісінде жаралар не белгілі бір тамақтың түрін, не болмаса кейбір иістерді якн дәрі-дәрмектерді ұнатпауға байланысты пайда болады. Әрбір мұндай жағдайда теріні зақымдайтын себепті тауыл, оны жоюға әрекет жасау керек. Егер бала организм үшін манызды бір тамақтық заттан немесе айналадағы ортаға тараған иістен жиренетін болса, онда баланы әлгі зат немесе иіске сактықпен, әрі біртіндеп үйреткен жөн. Теріге механикалық, химиялық,жылу факторларының, сондай-ақсәулелі энергияның әсер етуі нәтижесінде де тері аурулары пайда болуы мүмкін.

Терінің кез келген жарақаты оған ірің, таз және басқа аурулар қоздырғыштарының қосылуынан асқынып кетуі мүмкін. Бірқатар жағдайларда терінің іріңді, таз, іш вирусты аурулары өз бетінше пайда болады. Балалардыңдамыл алмай қимы лдағыштығы және үй жануарларымен ойнауға бейімділігі көп жағдайда тері кабаттарыныңзақымдануына әкеп соғады, соныңнәтижесінде жоғарыда аталған ауру коздырғыш микробтардың теріге енуі үшін жол ашылады. Бұл әсіресе гигиналык жағдайлар нашар жерлерде немесе өздерінің терісін дұрыс кутуге гигиеналық жағынан дағдыланбаған балаларда оңай болады. Ірікдеу, таз және вирус ауруларының көпшілігі жұкпалы болатынын, сондықтан олар баладан балаға да, жануарлардан балаға да тез беріле алатынын есте сақтау керек.

Іріңдейтін аурулар.Әсіресе участокта, бақта, бақшада ойнағанда немесе жұмыс істеген кезде балалардың терісі онай кірлейді. Шаң-тазаң, кір және оларда болатын іріндетуші микробтар (стафилококк жане стрептококк) терінің сайлары мен қатпарларына, кедір-бұдыр жерлеріне еніп алады. Кір көп жағдайда терідегі нерв ұштарын тітіркендіріп, қышытады және қасыткызады; терінің тырналған және сызат түскен жері сияқты қасылған жері арқылы да іріндетуші микробтар терінің ішіне енеді де, көп жағдайда іріндейтін аурулар тудырады. Тері неғұрлым аз жарақаттанса және кірлесе, онда іріндегіш аурулар солғурлым сирек болады. Бала неғурлым аз болса, оның организмнің қарсылық білдіруі неғұрлым төмен болса, оның терісі микробтардың зиянды әсеріне соғұрлым берілгіш келеді. Сондықтан іріңдейтін аурулар, әсіресе түрліше жұқпалы аурулар мен басқа да қатты аурулар: эксудаттық диатез, диабет, қан аздылық, созылмалы асқазан-ішек аурулары кезңінде немесе олардан кейін жиі пайда болады. Дененің қатты ысуы, суыы, сондай-ақ тар, қолайсыз, әсіресе кір киім тері ауруларының тууына жағдай жасайды. Аурудың жарасынан бір тамшы іріңнің дені сау баланың терісіне түсуі соңғысында да әлгі ауруды тудырады. Іріңдейтін аурулвр түрліше- формада өтуі мумкін: балаларда оның мынадай түрлері әсіресе жиі кездеседИ м п ет и г о. Іріңдейтін микроб енген жерде, көбінесе дененің ашық жерлерінде: езуде, құлақтың түбінде, тырнақ ұясының айналасында алғашында қызыл дақ немесе ісік пайда болады, ал содан кейін үлкендігі түйреуіштің басындай көпіршіктен он он тиындықтың мөлшеріндей көпіршіктерге дейін шығады. Көп ұзамай көпіршіктер іріңді жараға айналады; іріңі кепкенде жараның беті қызғылт сары тусті жұқа қабықшамен жабылады. Оның жанынан жаңа көпіршіктер мен жаңа қабықшалар пайда болады. Ауру тек терінің бір жерінен екінші жеріне ғана емес, сондай-ақ бір баладан екінші балаға да тез ауысады; сондықтан ауруды басқа балалардан бөліп, аурудың сүлгісін, ыдысын, салфеткасын жеке сақтау керек. Ауру пайдаланған ойыншықтар мен заттарды ыстық сумен сабындап жуу қажет, ал қайнатса одан да жақсы. Жууға болмайтын ойыншықтарды ауруға беруге болмайды. Ауруды емдеу тек дәрігердің нұсқауы бойынша ғана жүргізіледі.

Ф у р у н к у л (шиқан) түк қапшықтарының және оның айналасындағы тканьнің қабынуы, ол 3-5 күннің ішінде орман жаңғағындай және одан да үлкен мөлшерга жетеді. Фурункул шыққан жердегі тері қызарып жұқарады, жарылғаннан кейін ортасында өлі ткань және жара болады да, жазылғанда орнында тыртық қалады. Егер фурункулдың дамуының бастапқы сатысында қажетті шаралар қолданса ( оған таза иктиол, қарамай дәрі жағып, таңып тастаса, дәрігердің нұсқауы бойынша физотерапия және т.б. жолмен емдесе), фурункулдің тарап кетуі мүмкін, сонда тырнақ қалмайды.

К а р б у н к у л – қатар тұрған бірнеше түк қапшықтарының іріңдеуі. Бұл жағдайда сол жерге жақын орналасқан тері астындағы майлы тканьдердің улкен участогы қабынады. Баланың жалпы күйі қатты нашарлайды. Жалпы сырқаттық, бас ауруы, жоғары температура байқалады. Ауру кейде ір айдан артық уақытқа созылады және карбункул бетке шыққан кезде әсіресе қауіпті болады.

Г и д р о а д е н и т – тер бездерінің, көбінесе қолтық астына орналасқан бездердің, қабынуы. Бұл аурудың нәтижесінде бүкіл организмнің күйі нашарлайды. Қайталануға бейімі бар, көбінесе бала көп терлейтін кезде пайда болады.

Пайда болады. Бұл таңбалардың сыртына қарай жайыла өсіп, өзара қосылып кетуге бейімі бар. Олардың кері дамуы ортасынан басталады да, түлеумен аяқталады. Бастың шашты жеріне теріне де, шашты да зақымдайды. Таз саңырауқұлағы түкті қапшықтарға еріп, шаштың ішіне өтіп кетеді. Шаш жылтырлығынан айырылып, шаң басқан сияқты күңгірт тартады, терінің сыртына тек 1 – 2 см ғана шығып, оңай сынады. Бастың шашты қабыршықтар басып кетеді. Тырнақ зақымдалған кезде оның ішкі қабатына сұрғылт немесе сарғылт түсті таңбалар пайда болып, олар бүкіл тырнаққа таралады. Тырнақ жылтырынан айырылады, сынғыш келеді, шеттері оңай оырылады. Терінің, шаштың және тырнақтың зақмданған бөліктерін микроскоппен зерттеу оларда таз саңырауқұлақтарының шоғыры бар екенін көрсетеді. Дер кезінде және дұрыс емдесе, трихофитин толық кетеді, ал зақымданған жерлерге қайтадан шаш шығады.

Таз қотыр немесе фавус. Бұл ауру көбінесе Араб Шығысында ұдайы бас киім киіп жүретін халықтарда жиі кездеседі. Бұрын ол Патшалық Россияның шығыс аймақтарында: Өзбекстанда, Қазақстанда, Қырғызстанда, Түркіменстанда және т.б тараған еді. бұл аурулардың ауылдық жерлерінде көбінесе семьяларды түгелімен ауыратын да, әсіресе балаларға қиын болушы еді. таз қотыр – жұқпалы ауру., емдемесе ондаған жылдарға созылуы мүмкін. Таз қотыр ауру адамдармен немесе жануарлармен (итпен, қоянмен, тауықпен, үйрекпен) ұзақ уақыт аралас – құралас болудың нәтижесінде жұғады. Ахорион – шенлейна саңырауқұлағы негізінен алғанда бастың шашты бөлігін зақымдайды, ал тегіс теріде және тырнақтарда сирек кездеседі, және мүлдем бетімен жіберген жағдайларда лимфалық түйіндерді, тері астындағы май клеткаларын, асқазанды, ішектерді және басқа органдар мен системаларды зақымдауы мүмкін. Бастың шашты бөліктерінің таз қотырмен зақымданған жерінде сабан түсті сары жаралар байқалады, олардың ортасы табақ тәрізді ішіне қарай ойықтау болады. Бұл жаралар бір – бірімен біріге отырып, астыңғы жағы қабыныпжатқан тұтасқан қабыршақтарға айналады; ол қабыршақтар кейіннен тыртық болып бітеді. Зақымданған участоктағы шаштар жылтырынан айырылып, күл іріңдес болады, оңай жұлынады, бірақ трихофитин кезіндегідей сынбайды. Дер кезінде және дұрыс емдесе, ауру тез кетеді, ал түсіп қалған шаштардың орнына жаңа шаштар шығады. Алайда шаштар тыртығы жоқ жерлерге ғана шығады. Тыртықтардың орнына шаш шықпайды; ал аурудың бетімен жіберілген түрлері тұрақты, әрі көлемі аумақты таздыққа соқтыруы мүмкін.

Трихофитиямен немесе таз қотырмен ауырғандығы алғаш белгі берісімен ақ (шаштың көптеп түсуі және тақырдың пайда бола бастауы, теріде дөңгелек қызғылт таңбалардың пайда болуы, тырнақтардың ауыруы) баланы басқа балалардан бөліп,дәрігерге көрсеткен жөн. Егер таз ауруымен ауырғандығы расталса дәрігер ол аурумен жақын қатынаста болған барлық балалармен ересектерді мұқият қарап шығуға міндетті. Мұндай жолмен анықталған ауруларды оқшаулау, сонымен қатар емдеген жөн. Аурулар болған уйлер , сондай – ақ олардың заттары мұқият химиялық дезинфекциядан өткізіледі.

Тегіс теріні үш – бес проценттік йод тұнбасымен немесе дезинфекциялаушы май дәрімен емдеуге болады.Бастың шашты бөлігі зақымдалған жағдайда, емдеу нәтижелі болу үшін , алдымен шашты түгелімен алып тастау қажет.Рентгенмен немесе басқа айрықша пластрь жапсыру арқылы алады. Айтылған құралдардың әсерінен шаш біртіндеп түгел түседі. Шаштың түсу кезеңі айналадағы адамдарға таз саңырауқұлағын жұқтыратын аса қауіпті кезең болып табылады.Сондықтан емдеудің және сауықтырудың бұл және бұдан кейінгі кезеңдерінде аурулар басына телпек киіп жүруге немесе жақсы жуылатын матадан жасалған орамал тартуға тиіс. Ауру баланың барлық түскен шаштарын мұқият жинап алып, өртеп жіберу керек. Телпекті орамалды күн сайын қайнатып алып отыру қажет. Аурулардың іш киімдері, бас киімдері, ойыншықтары жеке сақталады және үнемі дезинфекцияланып тұрады.Ауырған кезде аурулар пайдаланған тарақтар мен баскиімдерді олар жазылғаннан кейін өртеп жібереді.Шаш түскеннен кейін емдеу кезінде баланың басын күн сайын немесе күн ара сабынмен немесе жөкемен жуып отыру керек. Бұл жағдайда жұмыс істеуші қызметкерлер аса сақ болуға, қолдарының терісінде жырылған, сызат түскен және жараланған жердің болмауын қадағалауға тиіс, өйткені олар арқылы саңырауқұлақтар терігк оп- оңай өтіп кете алады.Ауруды күту жұмыстарын резина қолғап киип орындап, соңынан қолғаптарды қайнатып алып отыру қажет. Қолғапты шешкенен кейін қолды сабындап жуу қажет, ал одан соң корбол қышқылының сегіз проценттік ерітіндісімен немесе сулеманың 1:1000 қатынасындай ерітіндісімен шаю қажет.

Аурудан жазылған балаларды саңырау құлақ микроптары жоқ екендігін дәлелдейтін үш қайтара алынған теріс анализден кейін ғана балалар колективіне жіберуге болады. Алайда бала дәрігердің тұрақты бақылауында болуға, әрі басына шаш шыға бастағанынша телпек киіп немесе орамал тартып жүруі тиіс.

Басқа тері ауруларының алдын алудағы сияқты , таз ауруының алдыналудада қолды, денені киімді таза ұстаудың тырнақты үнемі алып жүрудің зор маңызы бар. Басқалардың бас киімін, орамалын, тарағын жөкесн, шұлығын жіне т.б. пайдалануға болмайды. Тарақты, қайшыны шаш алатын машинканы егер бүкіл калективтегі балалар пайдаланатын болса, онда олар пайдаланған сайын дезинфекцияланып отырады.

Бұралқы жануарлар мен балалардың ойнауына үзілді – кесілді тиым салу керек. Үй жануарларын олар үшін арнайы бөлген

Қотыр Тері аурулары
Қотыр, шұбыртпа - жұқпалы тері ауруы. Қотырды шұбыртпа кенесі қоздырады. Сау адамға ауру адамнан, сондай-ақ, оның киімінен, төсегінен, сүлгісінен, т.б. жұғады. Шұбыртпа кенесінің аталығының ұзындығы 0,18 - 0,27 милиметр ені 0,15 - 0,2 милиметр, аналығының ұзындығы 0,4 милиметр, ені 0,25 - 0,3 милиметр. Аналығын ұрықтандырғаннан кейін, аталығы өліп қалады. Кене аналығы тері қабатына еніп, шұбыртпа жолдарын жасап, оған 50-ге дейін жұмыртқа салады; 3 - 7 күннен кейін одан қуыршақтар пайда болады, бірнеше аптада кенелер жетіледі. Кене теріге енгеннен кейін, 7 - 14 күнде ауру белгілері байқалады. Қотыр терінің жұқа жерлеріне: саусақ аралықтарына, аяқ-қолдыңбуындарына, адамның іші мен санына, кеуденің шет жағына түседі. Беті сулы ұсақ қызғылт бөрткендер немесе қызарған қабығы бар қос түйіншектер пайда болады. Оның аралығында жіңішке, сұрғылт түсті, ирелеңдеген (ұзындығы 1 - 2 мм) шұбыртпа жолы көрінеді. Қотыр түскен жер, әсіресе, түнге қарай қатты қышиды. Қасынған жағдайда әр түрлі инфекциялар қосылып, терінің іріңді аурулары қозады. Емі: Қотырмен ауырған адамды оқшаулайды, науқас жеке сүлгі қолданып, сау адамнан бөлек ұйықтауы, тиісті дәрі-дәрмекті қабылдауы қажет. Емделіп болғаннан кейін ауырған адам мұқият жуынып, оның пайдаланған төсек орнына, киіміне, ауру жатқан бөлмеге залалсыздандыру жұмысы жүргізіледі.
Қотырға барлық малдар, үй құстары да ұшырайды. Қотыр алғашқыда малдың жүні сирек жерлеріне түседі, асқынған кезде бүкіл денесіне жайылады. Емі: Қотыр малды газды камерада емдеп, дәрі қосылған астауға тоғытады. Газ камерасында жылқыны, түйені емдейді; креолин, гексохлоран араластырылған астауда қойды тоғытады.
Қышыма қотыр (чесотка) терінің жұқпалы ауруы. Оны тарататын қоздырғыш қышыма қотыр кенесі. Ол адамның терісіне жұққан бойда, өзіне орын "қаза" бастайды. Ұрғашысы сол өзі "мекендеген" тұсқа жұмыртқа салады. Үш-төрт күннен кейін онысы құртқа (личинка) айналады.
Қалай жұғады?
Қышыма қотыры бар адаммен қарым-қатынас жасағанда, онымен төсек орынды, киім кешекті, орамалды сүлгіні, ысқыны (мочалка) т.б. заттарды бірге пайдаланғанда жұғады. Тиісті санитарлық тәртіп сақталмаса моншада, душта, жатақхана мен мейманханада да кышыма қотырға ұшырап қалуыңыз мүмкін.
Қайтіп байқалады?
Дененің кей тұсы бой бермей дуылдап кышиды, үстін түрлі түйіншектер, көпіршіктер, қанды қабыршақтар, тырнақ ізі басады. Мұндай жағдай аяқ-қолдың буын бүгілістерінен де, саусақ аралықтарынан да, тұла-бойдан да байқалады.
Не істеу керек?
Осындай белгі сезілді дегенше, уақыт оздырмай дәрігерге көріну керек. Қышыма қотырмен күресте дәрігерге уақытында көріну де, дер кезінде тыңғылықты емделу де, науқастың тұтынған заттарындағы паразиттің көзін жою да маңызды.
Сақтану шаралары. Қышыма қотырдан аман болудың басты жолы тазалық. Апта сайын суға түсіп, іш киімді жетісіне бір ауыстырып түру шарт. Әсіресе біреудің іш киімін, қолғабын киюден аулақ болыңыз.
Қышыма қотырға шалдыққан адам ауруханаға жатпай, үйде емделсе, оның төсек-орыны, тұтынатын заттары басқалардікіне араластырылмайды. Кірлеген іш киімдері бөлек калтаға салынады. Оларды 1-2% сода ертіндісі немесе кез-келген ұнтак сабын қосылған, сақылдап қайнап тұрған суда 10 минуттай қайнатып жуу керек. Дезинфекциялық заттар болған жағдайда олар дәрігер айтқан ертіндіге ғана салынады. Сырт киім тек үтіктеліп қана киіледі. Науқас жатқан бөлме 2 пайыздық сабын-сода ертіндісімен күн сайын сүртіледі. Ауру кісіге күтім жасап әйтпесе жатқан жерін жинап болғаннан кейін қол мұкият түрде сабындалып жуылады.
Моншаға, душқа түскенде легенді, орындық пен сөрелерді ыстық сумен ыждағаттап шаюды ұмытпаңыз. Басқаның ысқысын, сыпыртқысын (веник) пайдаланбаңыз.
Қышыма қотырдан дәрігерге уақыт оздырмай көрініп, жеке бастық және қоғамдық тазалық талаптарын сақтаған адамның тез айығатыны жадыңызда жүрсін.

Қышыма -- қышыма кенесімен туындайтын тері ауруы. Аурудың таралуының бір жолы жыныстық қатынас болғандықтан, көптеген мамандар аталған инфекцияны ЖЖБА қатарына қосады.Ерте Шығыс елдерінде бұл ауру 4 мың жыл бұрын тері паразиттерінің бір түрімен - чесотка кенесімен немесе қышымамен (Sarcoptes scabiei) туындайтын ауру ретінде белгілі болған.Қышыма кенесі -- өте кішкентай кене, адам терісіне кіре алады, онда көбейіп, тері тканьдарымен қоректенеді. Қышыма кенесі оңай жарақаттанатын барынша жұқа және нәзік жерлердегі теріге енеді. Инфекцияның кіретін жерлері әдетте саусақтың арасы, балаларда шнтақтың бүгілетін жері, бет, қолтық, әйел адамдарда - сүт бездері.
Қышыма кезінде көрінетін қатты қышу - ағзада кененің болуына қарсы аллергиялық реакция болып табылады. Қышыма тері астындағы кененің белсченділігіне қарай күшеюі және тынышталуы мүмкін.
Қышыманың таралуының ошақтық және ошақтан тыс түрлері
Қышыма кенесі науқас адамнан қарым-қатынастың кез келген түрінде жұғуы мүмкін, яғни тікелей жолмен (отбасылық немесе жыныстық) немесе тікелей емес жолмен, яғни ортақ пайдалану заттары арқылы (киім, төсек жабдықтары, душ құралдары).
Дәрігерлер қышыманың шамадан тыс жұғуға бейім ауру екенін және басқа . жалғасы

Читайте также: