Гепатит в деген ?андай ауру

РЕКЛАМА

Гепатит – улы байланысты бауыр тінінің диффузды қабынуы, жұқпалы немесе аутоиммундық процесс. Жалпы симптомдар – Оң жақ иық пышағы астында сәулеленумен дұрыс гипохондриядағы ауырсыну мен ауырсыну, айнуы, құрғақ және аузында ащы, тәбетінің болмауы, кесіп тастау. Ауыр жағдайларда – сарғаю, салмақ жоғалту, тері бөртпесі. Гепатиттің нәтижесі созылмалы болуы мүмкін, бауыр кома, цирроз және бауыр ісігі. Гепатиттің диагностикасы биохимиялық қан үлгілерін зерттеуді қамтиды, Липердің ультрадыбыстығы, гепатохолецистоскинография, биопсияның бұзылуы. Емдеу диетаға негізделген, гепатопротекторлар, детоксикация, ерекше этиотропты және патогенетикалық терапия.

Гепатит

Гепатит – қабыну бауыр ауруы. Ағымдардың сипаты өткір және созылмалы гепатитпен ерекшеленеді. Жедел гепатит ауыр симптомдармен кездеседі және екі нәтижеге жетеді: толық емдеу, немесе созылмалы түрге көшу. Гепатит басым көпшілігі (90%) алкоголь бар, вирустық немесе есірткі этиологиясы. Адамдардың әртүрлі топтарында гепатиттің жиілігі аурудың түрі мен себебі бойынша өзгереді.

Созылмалы гепатитті таниды, ол алты айдан асады. Созылмалы үрдістің морфологиялық көрінісі қабыну тудыратын бауыр тінінің дистрофикалық өзгерісі болып табылады, дененің лаборативті құрылымына әсер етпейді. Бастапқы созылмалы гепатит бастапқыда ауыр симптомдарсыз орын алады, немесе ең аз көріністері бар. Ауру көбінесе медициналық емтихандар кезінде және басқа патологиялар бойынша емтихандар кезінде анықталады. Еркектерде жиі дамиды, бірақ кейбір нақты гепатиттерде әйелдер көп бейім. Пациенттерде бауырға ерекше көңіл бөлінеді, өткір гепатитпен ауырады, және австралиялық антиген тасымалдаушысы бола алады, сондай-ақ жеке тұлғалар, алкогольді тұтынушылар, немесе гепатотоксической препараттармен емделу.

Гепатит классификациясы

• дамуына байланысты — вирустық, алкоголь, дәрілік, аутоиммунды гепатит, нақты гепатит (туберкулез, описторохоз, Эхинококк және т.б.), екінші гепатит (басқа патологиялардың асқынуы сияқты), криптогендік гепатит (түсініксіз этиологиясы);
• төменгі ағыс (өткір, созылмалы);
• клиникалық негізде (ішекті, антикорлық, субкллиникалық нысандар).

Вирусты гепатит өткір (гепатит А және В вирустары) және созылмалы (гепатит B, D, С). Гепатитке бауырға тән емес вирустық және вирустық инфекциялар себеп болуы мүмкін – мононуклеоз, цитомегаловирус, Герпес, сары безгек. Автоиммунды гепатит антиденелерге байланысты түрге байланысты өзгереді (1 типті, 2 типті, 3 типті).

Гепатиттің патогенезі

Жедел гепатит гепатотоксикалық факторлар немесе вирустық инфекциямен тікелей бауырдың зақымдалуына байланысты дамиды, немесе аутоиммунды реакцияның дамуына байланысты – дене тініне қарсы антиденелер шығарады. Екі жағдайда да бауыр тінінде жіті қабыну пайда болады, гепатоциттердің зақымдануы және бұзылуы, қабыну ісінуі және ағзаның функционалдық белсенділігі төмендейді. Бауыр бауырының функциясының болмауы билирубинемияның және тамырдың негізгі себебі болып табылады, нәтижесінде, сарғаю. Бауыр тінінде ешқандай ауырсыну рецепторлық аймақтары болмағандықтан, Ауырсыну синдромы сирек кездеседі және бауырдың кеңейтілгеніне байланысты, оның өтетін қабыну қабатындағы қабыну процестерін жақсартады.

Созылмалы қабыну, ереже бойынша, емделмеген немесе емделмеген өткір гепатиттің нәтижесінде дамиды. Жиі гепатиттің анисортивтік және асимптоматикалық формалары уақытында анықталмайды, және қабыну процесі созылмалы болып қалады, Бауыр тінінің деградация және деградация ошақтары бар. Бауырдың функционалдық белсенділігінің төмендеуі нашарлайды. Жиі созылмалы гепатит біртіндеп циррозға ауысады.

Гепатит белгілері

Гепатиттің бағыты мен симптомдары бауыр тінінің зақымдану дәрежесіне байланысты. Аурудың ауырлығы бірдей. Жедел гепатиттің жұмсақ формалары симптомсыз болуы мүмкін, жиі, созылмалы түрге өту, егер ауру профилактикалық тексерулер кезінде кездейсоқ анықталмаса.

Ауыр симптомдар көрсетілуі мүмкін, организмнің жалпы интоксикациясымен жылдам араласады, қызба, орган мен жүйелерге улы зақым келтіру.

Жедел гепатитке келетін болсақ, сондықтан аурудың созылмалы түрін шиеленістіру үшін, әдеттегі шафран тонының тері мен склераның әсері жиі кездеседі, бірақ ауру қатал сарғаюсыз жалғасуы мүмкін. Алайда, склераның сәл сарысуын анықтаңыз, сондай-ақ жоғарғы тамшақтың шырышты қабығының, сондай-ақ гепатиттің жұмсақ түрі. Несеп қараңғы болып келеді, өт қышқылдарының синтезін анық бұзғанымен, нәжіс түсі жоғалады, ақшыл-сазға айналады.

Науқастар бұл белгілерді сезінуі мүмкін, қышыма тері сияқты, теріге қызыл дақтардың пайда болуы – petechiae, брадикардия, невротикалық симптомдар.

Бауырдың пальпациясы қалыпты түрде кеңейтіледі, сәл ауырады. Сондай-ақ, көкбауырдың өсуі де болуы мүмкін.

Созылмалы гепатит келесі клиникалық синдромдардың біртіндеп дамуымен сипатталады:

• астеновецтерия (әлсіздік, шаршаудың артуы, ұйқының бұзылуы, ақыл-ойдың тұрақсыздығы, бас аурулары) – бауырдың жетіспеушілігіне байланысты организмнің мас болуына байланысты;
• диспепсиясы (айнуы, кейде — құсу, аппетит жоғалту, метеоризм, диарея, іш қатуымен ауысады, кеудесін, ауызға жаман дәм) ферменттер мен өт қышқылдарды қорыту үшін қажетті бауырдың жеткіліксіздігінен ас қорыту бұзылыстарымен байланысты);
• ауырсыну синдромы (тұрақты ауырсыну, нәзіктік сипаты дұрыс гипохондрияда локализацияланған, дене салмағымен және диетаны кенеттен бұзғаннан кейін артады) – эпигастриядағы ауыр салмақты сезінбеуі мүмкін;
• субфебрильді жағдай (орташа температура 37-ге дейін көтеріледі,3 – 37,Бірнеше апта бойы 5 градус болады);
• алақанның тұрақты қызаруы (пальма эритемі), телениэктазия (терідегі орақ тәрізді тамырлар) мойнында, тұлға, иықтар;
• геморрагиялық (petechiae, көгеру және көгеру, мұрын, геморроидальды, жатырдың қан кетуі) бауыр жасушаларында қан ұйығышынның жеткіліксіз синтезі себебінен қанның ұйыуын төмендетумен байланысты;
• сарғаю (терінің және шырышты қабықтың сарысуын – қан билирубиннің ұлғаюы нәтижесінде пайда болады, бұл, өз кезегінде, бауырда оның қалдықтарын бұзуымен байланысты);
• гепатомегалия – бауыры кеңейтілген, спленомегалиямен біріктірілуі мүмкін.

Гепатит диагностикасы

Гепатит диагностикасы симптомдардың болуына негізделген, гастроэнтеролог немесе терапевт физикалық тексеру, функционалдық және зертханалық зерттеулер.

Зертханалық сынақтарға жатады: бауыр биохимиялық сынақтар, билирубинемияны анықтау, сарысу ферменттерінің белсенділігін төмендетеді, гамма альбуминнің биіктігі, альбумин мазмұнының төмендеуімен; ақ протромбиннің құрамының төмендеуі байқалды, VII және V қанықтыратын факторлар, фибриноген. Тимол мен сублимат үлгілерінің көрсеткіштері өзгереді.

Ішектің ағзаларының ультрадыбысымен, бауырдың ұлғаюымен және оның дыбыс өткізгіштігінің өзгеруімен, бұдан басқа, ұлғайған көкбауырды және, мүмкін, vena cava кеңейту. Рефертография гепатит диагностикасы үшін ақпараттылыққа ие болады (Бауыр қанының ағымын зерттеу), гепатохолецистоскинография (өт жолдарының радиоизотопты зерттеуі), бауыр биопсиясы.

Гепатитпен емдеу

Емдеу міндетті түрде ауруханада жүргізіледі. Бұдан басқа:

• тағайындалған диета №5А, жарты қабатты режим (ауыр – төсек демалысы);
• гепатиттің барлық түрлерінде, алкоголь және гепатоулы препараттар қарсы;
• интенсивті детоксикациялық инфузионды терапия жүргізіледі, бауырдың қызметін атқарады;
• гепатопротективтік препараттарды тағайындаңыз (маңызды фосфолипидтер, silymarin, сүт ошаған сығындысы);
• тағайындалған күнделікті жоғары клизмалар;
• айырбастауды түзету – калий препараттары, кальций және марганец, витаминдік кешендер.

Вирусты гепатит жұқпалы аурулар ауруханаларының мамандандырылған бөлімдерінде емделеді, токсические – кеңселерде, уландырумен айналысатын маман. Жұқпалы гепатит инфекцияның көзін тазартады. Вирусқа қарсы және иммуномодуляторлар гепатиттің өткір нысандарын емдеуде кеңінен қолданылмайды.

Ауыр гипоксиямен жалпы жағдайды жақсартуға жақсы нәтиже оттегі терапиясын береді, оттегі баротерапия. Геморрагиялық диатездің белгілері болған жағдайда, витаминді тағайындаңыз (викасол) ішілік түрде.

Созылмалы гепатитпен ауыратын науқастар емдік диета терапиясын да тағайындайды (диета №5А шиеленісу және диета кезеңінде №5-і шиеленістен), Алкогольді толығымен қабылдамауды талап етеді, дене белсенділігінің төмендеуі. Гастроэнтерология бөлімінде стационарлы емдеу кезеңінде.

Фармакологиялық терапия гепатопротекторлары бар негізгі терапияны қамтиды, рецепт бойынша дәрілер, асқорыту және метаболизм процестерін қалыпқа келтіру, ішек бактериялық флорасын түзету үшін биологиялық препараттар.

Гепатопротективтік терапия препараттармен жүзеге асырылады, бауыр тінінің қалпына келуін және қорғауын қамтамасыз етеді (silymarin, маңызды фосфолипидтер, тетраоксфлавонол, калий оротаты), жарты жылдық үзілістен 2-3 айға тағайындалған курстар. Терапевтикалық курстарда көп витаминдік кешендер бар, ферменттік препараттар (панкреатин), пробиотиктер.

Детоксикация бойынша қолданылған инфузионды шаралар ретінде 5%С дәрумені қосылған глюкоза ерітіндісі. Энтеросорбенттер ішек ортасын детоксикациялау үшін тағайындалады (белсендірілген көмір, гидролизденген лигнин, микроцеллюлоза).

Вирусты гепатит B диагностикасына арналған антивирустық терапия, С, D. Аутоиммунды гепатитті емдеуде кортикостероидтер мен иммуносупрессанттарды қолдануға болады. Емдеу биохимиялық қан үлгілерін үздіксіз бақылаумен жүзеге асырылады (трансфераз белсенділігі, қан билирубин, функционалдық сынақтар).

Гепатиттің алдын алу және болжау

Вирустық гепатиттің алдын алу – гигиеналық ережелер, санитарлық-эпидемиологиялық шараларды іске асыру, кәсіпорындардың санитарлық тексеру, инфекцияның шұңқырына айналуға қабілетті, вакцинация. Гепатиттің басқа түрлерінің алдын алу бауырдың жарақаттық факторларының әрекетін болдырмау болып табылады – алкоголь, дәрі-дәрмек, улы заттар.

Созылмалы гепатиттің қайталама профилактикасы диета болып табылады, режимі, медициналық ұсыныстар, тұрақты тексеру, клиникалық қан санау мониторингі. Пациенттерге тұрақты емдік емдеу ұсынылады, гидротерапия.

Жедел гепатитке уақтылы диагностикалау және емдеу туралы болжам, ереже бойынша, қолайлы және қалпына келтіруге әкеледі. Жедел алкоголь және токсикалық гепатит 3-10-да өлімге әкеледі % істер, басқа аурулармен дененің әлсіреуіне байланысты жиі ауыр. Созылмалы гепатиттің дамуымен болжау терапевтік шаралардың тиімділігі мен уақытылы болуына байланысты, диета және жұмсақ режим.

Гипотиттің теріс бағыты бауырдың циррозымен және бауыр жеткіліксіздігімен қиындауы мүмкін, онда өлім өте мүмкін. Созылмалы гепатиттің басқа да асқынулары — зат алмасу бұзылыстары, анемия мен қан кету бұзылыстары, қант диабеті, қатерлі ісіктер (бауырдың қатерлі ісігі).

Сырқаттардың 90 пайызы - өткір гепатитке шалдығады: мұндайда науқастың көзі мен терісі сарғайып кетеді. Алайда, емделіп шыққан пациент бойында ауруға қарсы иммунитет пайда болады. Гепатиттің айқын әрі көпшілікке таныс белгілерінің бірі - сарғаю. Бірақ кей жағдайда аурудың ешқандай белгісі байқалмауы да мүмкін. Сол себепті өзін жайсыз сезінген адам денсаулығы мен ағзасында болып жатқан өзгерістерге мұқият зер салғаны абзал. Вирус организмге түскеннен кейін бауыр жасушаларын зақымдап, оның қызметі бұзылады. Қабынған бауыр дер кезінде емделмесе жасушылардың орнында ешбір функция атқармайтын пайдасыз тін пайда болады. Кейін ол фиброз, циррозға немесе қатерлі ісікке айналып кетуі мүмкін.

Өткен ғасырдың 90-шы жылдарында вирусты гепатит салдарынан туындаған өткір инфекциялар, цирроз сынды бауыр аурулары 890 мың адамның өмірін қиды. 2013 жылы бұл көрсеткіш 1,45 миллионға жетті. Мұның бәрі гепатитті қауіпті дерт ретінде мойындамаудан, көпшіліктің бұл ауру жайлы көп біле бермеуінен дейді мамандар. Әлемдік статистикаға сүйенсек, дүниежүзінде 250 миллионнан астам адам В гепатиті вирусын жұқтырған болса, тағы 71 миллион адам С гепатитімен ауырады. Сарыаурудан болатын өлім-жітімнің 96 пайызына гепатиттің дәл осы екі түрі себепкер. 2017 жылы Қазақстанда 70 мыңға жуық адам гепатит жұқтырған, оның 5 147-сі ауруды жаңадан жұқтырғандар.

Таралу жолдары

А және Е гепатиті вирусы жуылмаған азық-түлік арқылы, ал қалған түрлері жыныстық жолмен және қан арқылы таралады. Бірақ бұл ауруды нашақорлар немесе тәнін саудалайтын түнгі көбелектер ғана жұқтыруы мүмкін деген сөз емес. Егер дұрыстап зарарсыздандырылмаса маникюр, татуировка жасайтын құралдардан, стоматологиялық және хирургиялық құралдардан да қауіп төнуі мүмкін. Тазалық сақтаған жағдайда вирус тұрмыстық жолмен таралмайды. В гепатиті анадан балаға жүктілік кезінде немесе босану барысында берілуі ықтимал.

ImperialCollegeLondon және UniversityofWashington ғалымдары вирусты гепатиттің өлім-жітім жағынан малярия, ВИЧ, СПИД пен туберкулезден кем түспейтінін дәлелдеді. Ғалымдар 1990-2013 жылдар аралығында, яғни 23 жыл бойы әлемнің 183 елінен мәлімет жинақтаған. Осы уақыт ішінде бауыр ауруынан болатын өлім-жітім көрсеткіші 63 пайызға өскен. 1982 жылдан бастап дүние жүзінде В гепатитіне қарсы 1 миллиард доза вакцина салынған. Соған қарамастан одан болатын өлім саны азаймай отыр.

Ал туберкулез, ВИЧ пен СПИД-тен болатын өлім-жітім зерттеу жұмыстарына жұмсалған инвестиция мен күштің арқасында азайып келеді. 2013 жылы әлем бойынша СПИД-тен 1,3 млн, туберкулезден 1,4 млн, маляриядан - 855 мың адам көз жұмған. 2000-2016 жылдар аралығында ВИЧ індетін жаңадан жұқтырғандар саны 39 пайызға, одан болатын өлім-жітім де едәуір қысқарған. Ал, гепатиттен 2013 жылы 145 млн адам көз жұмыпты. Гепатиттің қаһары қайтпауының бір себебі - қаржының тиісінше бөлінбеуі, дейді мамандар.

Сақтықта қорлық жоқ

Жалпы, бұл аурудың тырнағына кез-келген адам ілігуі мүмкін. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметінше, тұрмысы бақуатты, дамыған елдерде тұратын азаматтар ағзасы керісінше, вирусты тез қабылдауы мүмкін. Сондықтан "сақтықта қорлық жоғын" естен шығармаған жөн. Ол үшін қауіпсіздіктің қарапайым ғана ережелерін есте сақтаңыз. Әйелдер маникюр жасағанда өз жиынтығын пайдаланғаны дұрыс немесе құралдарын мұқият зарарсыздандыратын сенімді маман тауып алыңыз. Жалпы, өткір, кесетін құралдармен қызмет көрсететін кез-келген жерде (стоматологиялық клиника, барбер-шоп, тату салоны) абай болған дұрыс. Бірақ кейде гепатит адами факторға қатысы жоқ беймәлім жағдайларда да таралуы әбден мүмкін. Оған 1988 жылы азық-түлік пен ауыз судың ластануы салдарынан 300 мың адам сарыауру жұқтырған Шанхай оқиғасын мысалға келтіруге болады. Дегенмен сақтықты көпшілік жиналатын орындардан, науқастардан іргені аулақ салу деп түсінбеген жөн. Шын мәнінде, В гепатиті бассейн арқылы, сүйіскенде немесе құшақтасқанда, сондай-ақ, ортақ ыдыс-аяқ арқылы жұқпайды.

Вакцина аурудың алдын алуға көмектеседі

Вакцина мәселесінде жұртшылықтың пікірі екіге жарылғаны белгілі. Екпеге қарсылық білдіріп жүргендер олардың құрамында балаларды аутизм, диабет, склероз, бедеулік сынды ауруларға шалдықтырып, зейін қою қабілетін төмендететін заттар барын алға тартады. Алайда, ДДСҰ мәліметінше, дәл осы иммундау шарасы жыл сайын 2-3 миллион адамды өлімнен арашалап қалуға мүмкіндік береді. Вакцина организмнің қорғаныс жүйесін белгілі бір аурудан немесе инфекциядан қорғауға жұмылдырады. Сондықтан Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы екпе егу шарасын денсаулыққа салынатын тиімді инвестиция деп таныды.

Қазақстанда жаппай екпе егу нәтижесінде соңғы 25 жылда В гепатитімен ауырғандар балалар саны 1234,5 есе, ересектер арасында аурудың таралу көрсеткіші 311,5 есе азайған.

Қазір A, B, D және E гепатитіне қарсы вакциналар бар. Өкінішке орай, олардың бағасын қарапайым халықтың қалтасы көтере бермейді. В гепатитіне қарсы салынатын вакцина D гепатитінің алдын алуға көмектеседі. Ал, С гепатитіне қарсы тиімді вакцина әзірге жасалған жоқ.

«Бүгінгі таңда гепатиттен қорғанудың ең тиімді жолы - екпе салдыру. Мемлекет кепілдендірілген тегін медициналық көмек пакеті арқылы азаматтарға қауіпті аурулардың, соның ішінде, гепатиттің алдын алуға мүмкіндік беріп отыр. Соңғы 25 жылда Қазақстанда В гепатитігне шалдыққандар саны 30 есе азайған. Міндетті медициналық сақтандыру енгізілгеннен кейін де екпе егу тәртібі өзгермейді. Қазақстандықтар вакцинаны сақтандырылған-сақтандырылғанына қарамастан бұрынғыдай тегін салдыратын болады

Балаларды гепатитке қарсы егу кестесі бар. Ең алғаш рет нәрестелерге туғаннан бастап 4 күнге дейін екпе егеді. Екінші рет 2 айлығында, үшінші рет төр айлығында салынады. Сонымен қатар, медицина саласының қызметкерлері, қан құйдырған пациенттер сынды қауіп-қатер тобына жататындарға да вакцина салынуы мүмкін", дейді Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының Алматы қалалық филиалы директоры Тілеухан Әбілдаев.

Гепатит деген кандай оору? Билинбей жеген дарттын себептери жана дабасы

Дүйнө жүзүндө гана эмес, Кыргызстанда да СПИД, кургак учук сыяктуу эле гепатит илдети да коркунучтуу деп саналат. Бул дарт көпчүлүк учурда билинбей өрчүп, убагында дарыланбаса цирроз, рак ооруларына алып келет.

Бүгүн Бүткүл дүйнөлүк гепатит оорусуна каршы күрөшүү күнү. Буга байланыштуу Sputnik Кыргызстан маалымат агенттиги Саламаттык сактоо министрлигинин Ооруларды алдын алуу жана мамлекеттик санэпидкөзөмөлдөө департаментинин эпидемиологиялык башкармалыгынын башчысы Абдыкадыр Жороевден оорунун келип чыгуу себептери, өлкөдөгү абал жана сактануу жолдору тууралуу билип көрдү.

Гепатит деген эмне?

Гепатит же сарык оорусу — боорду жабыркаткан жугуштуу дарт. Өз ичинен ал А, В, С, D жана Е болуп беш түргө бөлүнөт.

Гепатиттин А жана Е түрү оорунун жеңил формасы болуп саналат. Башкача айтканда, илдеттин бул түрү өнөкөткө айланып кетпейт, аны убагында жакшылап дарыласа адам толугу менен айыга алат. Бул түрүн мурда "боткин" деп да атап коюшкан. Ал эми гепатиттин В, С, D түрлөрү адамда билинбей пайда болуп, көп убакыт дарылоону талап кылат. Ошондой эле анын өнөкөткө айланып кетүү коркунучу бар.

Оору кандай жол менен жугат?

Гепатит илдети жугуу жолу боюнча эки чоң түргө бөлүнөт.

Гепатиттин А жана Е түрү турмуштук шартта эле жугат. Алсак, бул дартка көбүнчө дааратканадан же сырттан келгенде кол жуубаган, кайнатылбаган суу ичкен, мөмө-жемишти жууп жебеген адамдар кабылат. Алардын көбү жаш балдар болот.

Ал эми В, С, D түрлөрү болсо оорулуу адамдан соо адамга кан аркылуу жугат.

Мисалы, баңги ийнелер, сакал алган устара, тиш жуучу щётка, маникюр, педикюр, пирсинг, татуировка жасоочу жана тиш жулуучу каражаттардан жугат. Ошондой эле жыныстык катнаш аркылуу да илдеттин бул түрүнө кабылып калуу мүмкүн.

Ооруну айыктырууга болобу?

Гепатиттин А түрү башка оорулардан айырмаланып өнөкөт түрүнө айланып кетпейт. Киши бир ооругандан кийин кайра оорубайт. Ал кишиде иммунитет пайда болот. Бирок дарыланган адам 5-6 айга чейин диетаны жакшы сактабаса, анда ал өлүмгө дуушар болушу ыктымал. Былтыркы жылы 14 жашка чейин үч бала дал ушул гепатиттин А түрү менен ооруп, диета кармабай көз жумган.

Ал эми гепатиттин С түрүнө кабылган адамдын оорусу көпчүлүк учурда билинбей жүрө берип ал цирроз, рак илдетине айланып кетет. Башкача айтканда, С түрүндөгү гепатитти аныктоо бир аз кыйын, кийинчерээк аны айыктыруу татаал болуп калат. В, С, D түрүндөгү гепатиттерди айыктыруу андан да оор.

Гепатит оорусуна кабылган адамдын

• алы кетет;
• анализдери нормадан бузулат;
• заара, көздүн кареги да саргара баштайт.

Сарык оорусу менен Кыргызстанда катталгандардын саны
2017-жылы 6 айдын ичинде (январь-июнь) республика боюнча сарык оорусу менен ооруган 3032 адам катталган.
Анын ичинде гепатиттин А түрү менен 2759 адам, Е түрү менен 1 адам, В түрү менен 169, С түрү менен 43 жана D түрү менен бир адам бар. Ал эми 59 оорулуу гепатиттин кайсы түрүнө кабылганы аныктала элек. Гепатиттин А түрүнө кабылган 2759 адамдын 90 пайызы жаш балдар. Алардын үчөө убагында туура диета кармабай, өмүрү менен кош айтышкан.

Оорудан оолак болуу үчүн эмне кылуу керек?

Гепатиттин А, Е түрүнө кабылбаш үчүн:
• жашылча-жемишти сөзсүз жууп жеш керек;
• арыктан аккан таза эмес сууну ичпеш керек;
• үйдү, окуган, иштеген жерди таза кармоо керек;
• ар бир адамдын өзүнө тиешелүү гигиеналык буюму болушу керек (тиш щетка, сүлгү, жаш балдардын идиш-аягы);
• ошондой эле убагында эмдөөдөн өтүү керек.
Ал эми оорунун В,С түрлөрүнөн оолак болуу үчүн:
• кокустук жыныстык катнаштан качуу;
• татуаж, маникюр, педикюр жасаган жабдыктар таза болушу керек;
• бирөөнүн тиш щеткасын, тарагын, устарасын колдонуудан баш тартуу;
Ар бир адам жылына бир жолу медициналык көзөмөлдөн өтүп турушу зарыл. Мындай жол менен алар ар түрдүү оорунун алдын алат.

Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының (БДСҰ) деректері бойынша әлемде 325 млн адам В немесе С вирусты гепатитіне шалдыққан.

Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының (БДСҰ) деректері бойынша әлемде 325 млн адам В немесе С вирусты гепатитіне шалдыққан, жыл сайын осы дерттен 1,4 млн адам көз жұмады. Өлім-жітім деңгейі жағынан аталған инфекциялық ауру туберкулезден кейін екінші орында тұр. Ал гепатит жұқтырғандар саны АИВ санынан 9 есеге көп.

Вирусты гепатит тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінде емделеді, яғни мемлекет есебінен қаржыландырылады. Ал Медициналық сақтандыру қоры тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі (ТМККК) және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) пакеттері бойынша үкімет белгілеген шеңберде тұрғындар үшін қызметтерді сатып алушы қаржы операторы болып табылады.

Тұрғындарды ақпараттандыру мақсатында вирусты гепатиттер жайында жоғары санатты инфекционист-дәрігер, медицина ғылымдарының докторы Динагүл Аяпбекқызы Баешевадан сұраған едік.

- Динагүл Аяпбекқызы, гепатит, вирусты гепатит дегеніміз не? А, В, С гепатиттеріне сипаттама бере кетсеңіз. Олар қандай жолдармен таралады? Адамнан адамға қалай жұғады?

- Вирусты гепатит - бауыр жасушаларының вирустармен зақымдалуы. Гепатит, вирусты гепатитті тудыратын бірнеше вирустар бар. Олар өз алдына екі топқа бөлінеді: энтеральды (ауыз арқылы жұғатын А, Е гепатиттері) және парэентеральды гепатиттер (В, С, дельта, тета, т.б. вирустар). А, Е энтеральды гепатиті адамнан адамға инфекция, вирус түскен су, тағам арқылы жұғатын болса, парэентеральды гепатит қан арқылы жұғады (мысалы, адамға гепатитпен ауырған науқастың қаны құйылса немесе стоматологқа барғанда дәрігерлер ауырған адамға қолданған құрал-сайманын басқа адамға қолданатын болса, сонымен қатар, маникюр, педикюр, денеге татуировка сурет салатын жерлерде де жұғуы мүмкін). А гепатиті көбінесе көктем, жаздың аяғы, күз айларында кездессе, парэентеральды гепатит жыл бойына кездесе береді.

- Ал клиникалық белгілері қалай байқалады?

- Энтеральды, парэнтеральды гепатиттердің өзінің клиникалық белгілері бар, өзінің кезеңі бар. Мысалы, А гепатитіне келсек, оның дамуы бірнеше кезеңге бөлінеді. Бірінші кезеңі - инкубациялық кезең. Ол 5-45 күнге дейін созылса, одан кейін 4-7 күнге созылатын программалды кезең (немесе сарғаю алды деп те атайды) басталады. Одан әрі сарғаю, жазылу кезеңдері.

Ал парэнтеральды, В, С гепатиттеріне келсек, оның инкубациялық кезеңдері 6 айға дейін созылады. Сарғаю алды білінбейді. Науқас күннен-күнге шаршап, біраз уақыттан кейін өзінің сарғайғанын біледі, қашан ауырғанын айта алмайды. Сондықтан оларға эпидемиялық анализ жинап, клиникалық көріністеріне мән берсек, қандай гепатит екенін білуге болады.

- Нақты диагноз, қан талдамасынан кейін қойылады ма?

- Әрине, нақты диагноз қан талдамасынан кейін қойылады. Оның биохимиялық және серологиялық зерттеу жолдары бар. Биохимиялық зерттеу аурудың қандай дәрежеде өтіп жатқанын көрсетсе, серологиялық зерттеу қандай гепатит екенін, В, С не болмаса Е гепатиті екендігін, аурудың қандай кезеңі екендігін анықтап береді.

- Алғашқы симптомдары ауру жұқтырғаннан кейін, қанша уақыттан кейін белгілі болады?

- А гепатитін жұқтырған адамда сарғаюдың алдында әртүрлі белгілер байқалады. Мысалы, тұмау ауруымен ауырып қалған тәрізді дене қызуы көтеріліп, құсуы мүмкін. Не болмаса ішек ауруы тәрізді басталып, іші өтіп, не буындары сырқырап, басы айналуы мүмкін. 5-6 күннен кейін денесі, көзі сарғая бастайды. Кіші дәреті қою қоңыр түсті болады да, үлкен дәреті ағарып кетеді.

Ал В, С гепатитіне келсек, ол біраз уақыт созылмалы түрде өтеді. Ауру ауырғанын сарғайғанда ғана болмаса, бірден біле қоймайды. Мұндай жағдайда біз анализдік талдау жасап, эпидемиологиялық анамнездерін міндетті түрде сұрауымыз керек. Науқас сырқаты жасырын өткен 6 айдың ішінде тіс емдеген болса, не болмаса бір аурумен ауырып қан құйылған болса, т.с.с. гепатитті басқаларға да жұқтыруы мүмкін деп ойлауымызға негіз бар.

- Вирусты гепатит толық емделе ме?

- А гепатиті жедел түрде өтеді. Сондықтан ол созылмалы түріне айналмайды, толық емделсе, ауру жазылып кетеді. Е гепатиті, әсіресе, жүкті әйелдерде кездессе, ол қауіпті. Ал В, С, дельта гепатиті секілді қан арқылы жұғатын гепатиттердің 30-40 пайызы созылмалы түрге айналып кетуі мүмкін. Жедел емделмесе, цирроз аурына, тіпті әрі қарай бауыр обырына апарып соғуы мүмкін. Сол жағынан, ол өте қауіпті.

- Динагүл Аяпбекқызы, емделгеннен кейін бауырға ерекше күтім қажет екені белгілі. Емделуші қандай өмір салты мен тамақтану режимін ұстануы керек?

- Емделгеннен кейін, міндетті түрде бауырға ерекше күтім қажет. Сондықтан, біріншіден, дәрігер айтқан тағамды ғана жеу керек. Тағаммен бірге режим сақтау керек. Ауыр жүк көтермеу керек. Гепатитпен ауырған науқастардың барлығы міндетті түрде диспансерлік бақылауда тұрады. Биохимиялық зерттеулерден өткізіп, бауырдың жасушаларының жұмыс атқаратын күшін дәрігерлер бақылап қарап отырады. Сондықтан, осы айтылған режимдерді міндетті түрде ұстануға тиісті. Ауру ағымы оның ауыртпалығына байланысты, сондықтан гепатиттің әрбір түрінің өз режимі бар деп айтуға болады.

- Тағам түрлерін нақтылай кетсеңіз.

- Қуырылған және жартылай дайын тамақтарды, шикізаттарды, ұзақ сақталатын консерванттар қосылған тағамдарды жемеу керек. Ішімдік, кока-кола, т.б. газдалған, химиялық заттар қосылған сусындар ішуге болмайды. Сонымен қатар, дәрілік заттарды да қолданған күнде, бауырға әсері аз түрін қарастыру керек.

- Ал жалпы вирусты гепатиттің алдын-алу, одан сақтану үшін оқырмандарға қандай кеңес бересіз?

– Вирусты гепатитті халық арасында сары ауру деп атайды. Созылмалы вирустарға өте көп көңіл бөлу керек. Әсіресе, өздері ауырып, ана болуға дайындалатын қыз-келіншектер денсаулықтарын күтуі тиіс. Екпелерді уақытылы алып, скринингтен өтіп тұрған дұрыс. Сары ауруға немқұрайлы қарауға болмайды. Неге десеңіз, созылмалы вирусты гепатиттің соңы бауыр обырына айналуы мүмкін. Сондықтан сақтану керек.

Сұхбатты жүргізген Жанаргүл Үмбетова,

Нұр-Сұлтан қаласы бойынша филиалының

ақпараттандыру бөлімінің бас сарапшысы

Осы өлім деңгейіне дейін асқынатын қауіпті инфекциядан 90 пайыз науқас сауыға алады. Бастысы – емделетін уақытты өткізіп алмау керек.

С гепатиті – ең қу аурудың бірі. Оны бекерге “тілсіз жау” деп атамайды. Көбіне адамдар жылдап, тіпті, ондаған жылдар бойы гепатитпен ауыратыны білмейді. Ал оның белгілері пайда бола бастағанда, емдеу кеш болады.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша С гепатитінен әлем бойынша 70 миллионнан астам адам зардап шегеді. Жыл сайын 400 мыңнан астам адам осы инфекциядан және онымен байланысты асқынулардан қайтыс болады.

С гепатиті және оның қауіптілігі неде?

С гепатиті – бауырдың қабынуы, С тобы вирусы, гепато-инфекцияларының бірі. Басқа топтық вирустар да бар, бірақ олар С гепатиті сияқты бауырды білдірмей “уламайды”.

Көп жағдайда С вирусы қан арқылы беріледі. Бұдан бөлек, ауруды күнделікті тұрмыстық жағдайда жұғады. Мысалы, сізден бұрын ауруы бар адам пайдаланылып, зарарсыздандырылмаса маникюр, татуировка жасайтын құралдардан, стоматологиялық және хирургиялық құралдардан да қауіп бар.

Адам ағзасында өзгерістер болып жатқанын еш сезбейді. Вирус бауырда баяу түрде жаулап ала бастайды. Міне, сондықтан Гепатит С-ның созылмалы түрімен ауыратындардың 50 пайызы өзінде осындай ауру бар екенін де білмейді. Осы уақытта вирус жайылып, дами береді. С гепатиті бауыр қатерлі ісігінің басты себепшісі.

Америкалық ауруларды бақылау және алдын-алу орталығы С гепатитімен ауыратын адамдарда:

• бауыр функциясының созылмалы бұзылуының дамуы - 60-70 пайыз;
• бауыр циррозы (зақымданудан 20-30 жылдан кейін)
• бауыр жеткіліксіздігінің жоғарылауы, қауіп – 3-6 пайыз
• бауыр қатерлі ісігі, қауіп – 1-5 пайыз.
• Кейбір жағымды жайттар да бар: пациенттердің шамамен 15-25% -ы өздігінен ем емделеді. Кейде вирустық инфекцияны тіпті науқас сезбейді де. Дәрігерлер мұндайды: “кенеттен тазару” деп атайды, ал себептері белгісіз.

С гепатиті қалай анықталады?

Аурудың екі кезеңі бар: жедел және созылмалы. Біріншісі вирус жұққаннан кейін 1 айдан 6 айға дейін және 2-ден 12 аптаға дейін созылады. Осы уақыт ішінде вирус өз белгілерін сездіре бастайды. Кейбір науқастарда ауру белгілері мүлдем байқалмайды. Кейбір белгілері болады. Бірақ, науқас оны әдеттегі тұмау немесе шаршау деп есептеуі мүмкін.

С гепатитінің жедел кезеңін қалай анықтауға болады?

Ең жиі кездесетін белгілері:
• Асқазанның төмен жағының ауруы, әдетте оң қабырға астының ауруы;
• кіші дәреттің сарғаюы;
• Жиі шаршап қалу;
• Үнемі жүректің айнуы, кейде құсу;
• Тәбеттің жоғалуы. Көп жағдайда аз мөлшерде тамақтанғаннан кейін азқазан толып қалған сияқты сезілу;
• Бұлшық еттердің, буынның тұмау кезіндегідей сырқырап ауруы;
• Дене қызуының көтерілуі;
• Тері мен көз ағының аздап сарғаюы;

Жоғарыда аталған барлық белгілер бір уақытта бола бермейді. Сонымен қатар, оларды бірнеше күнге дейін созылуы мүмкін. Егер бұл кезең басқа аурулармен қатар келсе, науқас С гепатитін сезбей де қалады. Содан кейін жедел кезең аяқталады және келесі – созылмалы кезең басталады.

Созылмалы С гепатитін қалай анықтауға болады?

Созылмалы кезең бірнеше жылдарға, тіпті ондаған жылдарға созылуы мүмкін. Осы кезеңде С гепатитін тану жедел кезеңге қарағанда қиынырақ.

Жоғарыда көрсетілген белгілерден басқа бірнеше белгілер пайда болады:

• Денеде оңай көгерулер пайда бола бастайды. Қанның ұю факторлары бауырда пайда болады. Егер бауыр қызметі бұзылса қанның ұюы нашарлайды.
• Қышу және бөртпе. Бұл дененің кез-келген бөлігінде байқалады, бірақ көбінесе иықтарда, кеуде аймағында, қолдарда кездеседі
• Аяқтың жиі ісіп кетуі
• Себепсізден арықтау
• Өрмекші ангиомасы. Бұл тері астында пайда болатын және өрмекші торы тәрізді таралған қан тамырларыны қалыптасуының атауы.

Егер сіз осы белгілердің кем дегенде екі-үшеуін өзіңізде байқаған болсаңыз, медициналық тексеруден өтіп қойсаңыз зиян болмайды.

“С гепатитімен ауырамын-ау” деп ойлаған жағдайда істеу керек?

Ең алдымен, сіз терапевтке көрінуіңіз қажет. Ол сіздің шағымдарыңызды тыңдап, қажет болған жағдайда бірнеше тексерістен өткізеді. Дәрігер қан анализін және "бауыр сынақтары" деп аталатын гепатит вирусына қарсы белгілерді анықтау үшін іштің ультракүлгін зерттеуін жүргізеді. Егер күдік расталса, терапевт сізге гепатитті емдейтін дәрігер-инфекционист немесе гепатологқа жібереді.

Бастысы, С гепатитін емдеудің мүмкіндігі бар

Науқастардың 90% -ы бірнеше айлық дәрі-дәрмектерден кейін сауығып кетеді. Есте сақтаңыз: емдеудің тиімді әдісін тек дәрігер анықтай алады. Гепатит С вирусының бірнеше генотиптері бар, олардың әрқайсысына жеке ем қажет.

С гепатитін анықтау үшін кімдер сынақ тапсыруы қажет?

• бейтаныс адамдардың қаны және инемен тікелей байланысы бар медициналық мекемеде жұмыс істеу;
• тұрақсыз жыныстық қатынас өмірі;
• Денеңізге татировка жасатқан болсаңыз;
• тазалығы нашар салондарда маникюр немесе педикюр қызметін қолданған болсаңыз;
• қан құйған болса;
• Жұбайыңыз гепатитпен ауыратын болса;
• Анаңыз гепатитпен ауырған болса;
• түрмеде отырған болсаңыз;

С гепатитін жұқтырып алмау үшін не істеу керек?

Инфекция негізінен қан арқылы жұғады. Кейде жыныстық жолмен де, кейде анадан балаға берілуі мүмкін. Бірақ бұлар өте сирек кездесетін жағдай.

С Гепатиті мынадай жолдармен жұқпайды:

• Тамақ, су, ананың сүті арқылы;
• әңгімелесу, құшақтасу, амандасу, сүйісу, бір ыдыстан тамақтану арқылы;
• шыбын, маса сынды жәндіктер арқылы.

Тағы бір рет ескертеміз: С гепатиті – емделетін ауру. Бірақ, ең дұрысы – оны жұқтырып алмау. Мұқият болыңыз һәм күнделікті тазалық нормаларын сақтаңыз.