Грипп ва унинг асоратлари

Gripp kasalligini bilmaydigan, u bilan kasallanmagan odamlar oramizda juda kamchilikni tashkil qilishi aniq. Shu holatni hisobga olib, bugungi mavzuni aynan gripp kasalligiga bag‘shlaymiz. Gripp kasalligi shu nomli viruslar orqali kelib chiqadigan o‘ta yuqumli kasalliklar toifasidandir. Gripp virusini tasniflash biroz qiyin, sababi ular antigen tuzilishini vaqti-vaqti bilan o‘zgartirib turadi. Ya’ni, virusning turli xildagi turlari bizda kasallik qo‘zg‘atadi. Virusdagi bu holat har 10-18 yil ichida ommaviy gripp bilan kasallanishga, epidemiyaga, pandemiyaga sababchi bo‘ladi. Masalan, cho‘chqa grippi, “ispan” grippi.

Gripp viruslari odam, tovuq, dengiz cho‘chqasi va boshqa 30 dan oshiq hayvonlarga ta’sir etib uni zararlash xususiyatiga ega.

Infeksiya bemor aksirganda, yo‘talganda,gaplashganda atrof-muhitga, shu bilan bir qatorda sog‘lom insonga ham yuqadi. Aholining barcha toifasi (ayollar, erkaklar, bolalar, keksalar) gripp kasalligiga moyil bo‘ladi. Kasallikning yashirin davri bir necha soatdan 1-3 kungacha davom etadi. Virus yuqori nafas yo‘llarining (burun bo‘shlig‘i, halqumning burun va og‘iz qismi) shilliq qavatiepitelial hujayralariga kiradi. Yuqori nafas yo‘llariga bir dona virus tushsa, 8 soatdan keyin uning soni 10 17 tagacha ko‘payadi. Bu sondan virus juda tezlikda ko‘payishi yaqqol ayon bo‘lib turibdi. Gripp virusi qonga tushgach immune tizim sustlashadi. Hamda,

• Rinit – burun bo‘shlig‘i yallig‘lanishi;
• Otit – quloqning yallig‘lanishi;
• Bronxit – bronxlarning yallig‘lanishi;
• Zotiljam – o‘pka to‘qimasining yallig‘lanishi;
• Gaymorit;
• Meningit;
• Ensifalit kabi og‘ir yallig‘lanish kasalliklari kelib chiqishiga sabab bo‘ladi.

Shu o‘rinda bir jumlani ta’kidlab o‘tish joiz, ya’ni “Gripp xavfli emas, uning asoratlari xavfli!”. Yuqorida sanab o‘tilgan, asoratlar bu jumlani isbotlab turibdi. Bundan tashqari, gripp virusi asoratlaridan eng xatarlisi ko‘ruv, eshituv, ovoz a’zolaridagi o’zgarishlardir. O‘zgarishlar bora – bora ko‘rlik hamda karlikka ham olib kelishi amaliyotda isbotlangan holatdir!

Amaliyotda gripp ta’sirining o‘lim bilan yakunlangan holatlari ham kuzatilgan. Faqat, bu holat ahyon – ahyonda “chaqmoqsimon” gripp o‘z ta’sirini organizmning immun tizimi himoyasini buzib o‘tgandagina yuzaga keladi. (Juda kam holatda)

• Tana harorati ko‘tarilishi (38-39C, undan ham yuqori)
• Holsizlik;
• Et uvishishi;
• Bosh og‘rishi kabi belgilar kuzatiladi.

Mavzuga a’loqador bo‘lgan, saytimizning “Bog‘lanish” bo‘limi orqali yo‘llangan savolaga ham shu o‘rinda javob berib o‘tsak.

• Gripp virusiga qarshi emlash haqida ma’lumot bersangiz?
• Gripp virusiga qarshi emlash mavsum boshlanishidan 1-1.5 oy oldin qilinadi. Organizmda esa 2-3 haftada gripp virusiga qarshi immunitet hosil bo‘ladi. JSST har mavsumdan oldin maxsus vaksinalar amaliyot uchun taqdim etiladi. Emlash, asosan, yosh bolalar hamda keksalarga tavsiya etiladi. Gripp virusiga qarshi emlash organizmni kasallikka chalinishdan saqlaydi!

Kasallikni davolashda virusning ko‘payishini va uning faoliyatini to‘xtatishga qaratilgan choralar ko‘riladi. Buning uchun bemorga interferon, immunomodulin beriladi. Remantadin, sulfanilamid, turli antibiotiklar ham kasallik og‘ir kechganda uning asoratlari yuzaga kelmasligi uchun tavsiya etiladi.

Yuqoridagi, tavsiyaviy harakterdagi dori vositalari tibbiyot xodimlari uchun ma’lumot sifatida taqdim etildi. Har bir shaxs individual xususiyatlarga egaligini hisobga olgan holda, reklamalar orqali taklif etilayotgan har bir dori vositasini qabul qilishdan oldin shifokor bilan maslahatlashishingizni Avitsenna.uz sayti nomidan qattiiy ravishda so‘raymiz.

Grippni davolashda Abu Ali ibn Sino kitoblarida keltirilgan tabiiy usullar haqida ushbu link orqali batafsil ma’lumot oling.

Foydali maqolalarni Telegram kanalimizda kuzatib boring!

Видео: Mover (tas-ix)

Грипп нима?

Грипп — вирус, ўткир инфекцион респиратор, яъни нафас йўллари касаллигидир. Грипп вируси юқумли бўлиб, унинг инсон танасига кириши касаллик ривожланишига олиб келади. Касаллик тана ҳарорати кўтарилиши билан бирга кечади.

Грипп вируси аломатлари

• Тана ҳарорати кўтарилиши — 39°C ва ундан юқори;

• Мушаклар ва бўғимлардаги оғриқ;

• Қаттиқ бош оғриғи

Интоксикация ( лот. ин – ички ва тохикон – заҳар) – одам ёки ҳайвон организмига ташқаридан тушган (экзоген) ёки унинг ўзида ҳосил бўлган (эндоген) турли заҳарлар таъсирида рўй берадиган касаллик ҳолати) билан бирга параллел равишда респиратор (нафас йўллари касаллиги) аломатлар кузатилади:

Баъзида қорин оғриғи ва ич кетиши кузатилади. Гриппда юқори тана ҳарорати бир неча кунгача давом этиши мумкин, кўпинча иситма туширувчи дорилар таъсири натижасида пасаймайди. Касаллик асоратларсиз бўлса, грипп 7-10 кун давом этади. Бу вақт давомида грипп аломатлари аста-секин йўқ бўлиб кетиши ёки умумий ҳолсизлик икки ҳафтагача давом этиши мумкин.

Грипп вируси шакллари

Гриппнинг бошқа ўткир респиратор вирусли инфекциялар каби енгил, ўрта, оғир ва жуда оғир шакллари бўлиши мумкин. Бундан ташқари, касалликнинг асоратларсиз ва асоратли шакллари фарқланади.

Гриппнинг ривожланиш сабаблари

Касалликнинг юзага келиши сабаби – юқори нафас олиш йўллари шиллиқ қаватининг грипп вируслари томонидан шикастланишидир. Инфекция (касаллик) манбаи грипп билан касалланган одам. Касаллик юқишининг асосий йўналиши ҳаво-томчи йўллари: йўталиш, акса уриш, ўзаро яқин суҳбатлашиш ва ҳатто оддий нафас олиш. Вирус маиший йўл билан ҳам юқиши мумкин — рўмолча, таомлар, чойшаб орқали. Грипп вируси жуда юқумли.

Гриппни ташхислаш

Гриппни ташхислаш одатда клиник кўрикка асосланади. Тана ҳарорати кескин кўтарилишида имкон қадар тезроқ шифокорга мурожаат қилиш керак. Грипп бўлганда шифокорнинг назорати жуда муҳимдир, чунки бу мумкин бўлган бактериал асоратларнинг бошланишини ўз вақтида аниқлаш имконини беради. Асоратлар ҳароратнинг қайта кўтарилиши, йўтал кучайиши ва умумий ҳолат бироз яхшилангандан кейин яна ёмонлашиши каби белгиларда кўринади ва одатда касалликнинг 4-5-кунига тўғри келади. Бу ҳолатда қўшимча таҳлиллар ўтказиш керак — умумий қон таҳлили, кўкрак қафаси ва синуслар рентгенограммаси.

Гриппни даволаш ва касалликни енгиллаштириш

Гриппни даволаш комплекс муолажаларни талаб қилади, лекин грипп билан курашишда ва организмнинг тикланишида иммун тизими катта роль ўйнайди. Шунинг учун иммунитетни рағбатлантириш чора-тадбирларини кўриш зарур. Тўлиқ дам олиш, кўп суюқлик ичиш, спиртли ичимликлар ва чекишни чеклаш тавсия этилади. Айни пайтда самарали дорилар гриппнинг давомийлигини, иситма ва бошқа аломатларини сезиларли даражада камайтиради. Антибиотиклар фақат иккиламчи бактериал касалликлар мавжуд бўлгандагина буюрилади, улар вирусларга қарши умуман самара бермайди, лекин кўпинча халқ орасида шамоллаш ёки грипп аломатлари кузатилганда шифокор кўрсатмасисиз антибиотикларни қабул қилиш кенг тарқалган. Антибиотикларни вирусларга қарши қабул қилиш самара бермайди, бактерияларнинг антибиотикларга қаршилигини ҳам оширади.

Гриппнинг асоратлари

Грипп вируси нафас йўллари эпителиал ҳужайраларига таъсир қилгани боис касалликнинг асоратлари натижасида бактериал касалликлар, жумладан бронхит, пневмония (ўпка яллиғланиши), отит (қулоқ яллиғланиши), гайморит ёки бошқа синус яллиғланишларига олиб келиши эҳтимоли бор. Жиддий бактериал асоратларга — менингит, мия қобиғи яллиғланиши мисол бўла олади. Грипп, шунингдек, беморда мавжуд сурункали касалликларни ҳам кучайтириши мумкин.

Гриппнинг олдини олиш чораларини қўллаш

Гриппнинг олдини олишнинг энг самарали йўли — ўз иммун тизимини бутун йил давомида яхши ҳолатда сақлаш ҳисобланади. Иммунитетни мустаҳкамлашнинг турли йўллари бор, булар қуйидагиларни ўз ичига олади:

• Фаол ҳаёт тарзи;

• Тўғри ва мувозанатли озиқланиш;

Бошқа асосий тиббий усул бу эмлаш бўлади. Вакцинация грипп мавсуми бошланишидан 2-3 ой олдин (одатда октябр-ноябрь ойларида) вирус муайян турига (штамм) қилинади. Шунингдек, эпидемия даврларида профилактик чора-тадбир тарзида антивирус препаратлардан фойдаланиш тавсия этилади. Гигиена қоидаларига риоя қилиш, касалланган одамлардан йироқ юриш, махсус ниқоблар тақиш, оила аъзолари касалланганда тозаликка эътибор қилиш ва хонани тез-тез шамоллатиш касалланиш эҳтимолини камайтиради.

Рахматилла Исроилов тайёрлади

Грипп – энг тез тарқаладиган ўткир юқумли касаллик бўлиб, дунёнинг деярли барча мамлакатларида учрайди.

Бу хасталик учун мавсумийлик хос бўлиб, асосан куз ва қиш ойларида кузатилади. Касаллик кўрсаткичларининг мавсумий кўтарилиши йилнинг ноябрь-март ойларига тўғри келади.

Ушбу вируснинг А, В ва С турлари мавжуд. Касаллик манбаи фақат бемор одам ҳисобланади. Вирус атрофдаги соғлом одамларга асосан ҳаво-томчи йўли билан бемор аксирганда, йўталганда, гаплашганда тез юқади. Бу дарднинг биринчи белгилари пайдо бўлгунга қадар, бир неча соатдан 3 кунгача вақт ўтади ва у тўсатдан, ўткир бошланади.

Эмлашдан олдин барча эмланувчилар тиббий кўрикдан ўтишлари шарт. Тиббиёт ходими томонидан рухсат берилгандагина эмланиш керак.

Грипп касаллигига барча ёшдагилар мойил бўлади. Айниқса, заиф, яъни иммун тизими паст бўлган болалар, кекса ёшдаги кишилар, ҳомиладор аёллар ҳамда сурункали хасталиклар билан оғриганларда беморлик тез ривожланади ва оғир кечади.
Хасталик нафас йўлларининг яллиғланиши билан бошланиб, кейинчалик беморда тана ҳарорати 38-40 даражага кўтарилади. Унда бош ва томоқ оғриши, хастанинг бурни битиши ва ундан суюқлик ажралиши, йўтал, мушакларда оғриқ кузатилади. Дардманд одам ҳолсизланади, иштаҳаси бузилади, баъзи ҳолларда қусади. Касаллик беморларда енгил, ўрта ва оғир шаклларда кечади. Унинг энг хавфли асоратлари ўпка тўқималарининг яллиғланиши – пневмония (зотилжам), менингит (мия пардасининг яллиғланиши), менингоэнцефалит (мия пардаси ва унинг моддаси яллиғланиши), отит (ўрта қулоқнинг яллиғланиши, синусит (бурун ёндош бўшлиқларининг яллиғланиши), нефрит, пиелонефрит (буйракнинг яллиғланиши) каби бўлади. Шунинг учун ҳам халқимиз томонидан “Грипнинг ўзи эмас, балки унинг асоратлари ёмон” деган фикр бежиз айтилмаган. Баъзида дарднинг енгил шакллари билан оғриган беморлар атрофдагилар учун кўпроқ хавф туғдиради. Чунки, бундай беморлар аксарият ҳолларда уйида даволанмасдан, касаллигига етарли даражада эътибор бермай, уни оёқда ўтказадилар.

Республикада гриппга қарши эмлаш 1970 йилларда бошланган бўлиб, унда грипга қарши вакцина фақат интроназал, яъни бурун орқали томизилган. Илмий изланишлар олиб борилиши натижасида ҳозирда вакциналарнинг янги турлари ишлаб чиқарилган.

Куз ва қиш мавсуми бошланишини эътиборга олган ҳолда юртдошларимизга грипга қарши эмланиш зарурлигини алоҳида таъкидлаб ўтган бўлар эдик. Шунингдек, мавсумга хос кийиниш шарт. Ўз вақтида овқатланиш ва дам олиш ҳам организмда иммунитетни мустаҳкамлайди. Қолаверса, хоналарни вақти-вақти билан шамоллатиб туриш ва уларни кунда нам латта билан тозалаш керак. Ишлаб чиқариш корхоналари, даволаш-профилактика ва ўқув муассасалари, ташкилот ва идоралар ҳамда турар жой биноларида иссиқлик режимига риоя қилиш даркор. Барча хоналарнинг иссиқлик ҳарорати 22 даражадан паст бўлмаслиги лозим.
Касалликни эрта аниқлаш мақсадида мактабгача таълим муассасалари, мактабларнинг кириш жойларида эрталабки фильтрни ташкил этиш керак. Грипп ва ўткир респиратор касалликларига хос бўлган белгилар аниқланган шахсларни жамоага қўймаслик шарт.

Эмлашга тиббий чекловлар бўлмаса, 6 ойдан бошлаб барча соғлом фуқароларни грипга эмлаш мумкин.

Бемор болаларни изоляторга жойлаштириш ҳамда уларнинг ота-онасига ва ҳудудий поликлиника шифокорига хабар бериш даркор.
Эрталабги фильтр ишини амалга оширадиган ҳамда грипп ва ўткир респиратор касалликларга гумон қилиниб, изоляторга ётқизилган беморларни парвариш қиладиган ходимларнинг махсус респиратор ёки дока ниқоблар билан таъминланиши назоратга олинади.
Ўқув-тарбия муассасаларида хоналарни танаффусда шамоллатиш режими ташкил қилиниши керак. Мактабгача таълим муассасаларида ҳар куни болаларни камида 2 марта тоза ҳавога сайрга олиб чиқиш зарур. Барча ўқув-тарбия муассасаларида санитария-тарғибот ишларини олиб бориш мақсадга мувофиқ. Уюшган жамоаларда, концерт заллари, кинотеатр, ўқув ва иш жойларини кунига 3-4 маротаба шамоллатиб туриш, хоналарда дезинфекция моддаларини қўлланган ҳолда намли латта билан тозалаш ишларини олиб бориш шарт.

Грипп вакцинаси 1 йил давомида касаликка қарши иммунитетни пайдо қилади ва шу давр ичида одамни ушбу хасталикдан асрайди.

Ўзингиз ва атрофдагилар соғлом бўлишини хоҳласангиз, грипп ва ўткир респиратор касалликларига гумон қилсангиз, дарҳол шифокорга мурожаат қилинг.
Грипп ва ўткир респиратор вирусли инфекция (ЎРВИ) билан оғриган барча беморлар ҳарорат кўтарилганда, албатта, ётиши ва шифокорни уйига чақириши лозим. Касалликни оёқда ўтказмаслик, беморнинг тузалишида муҳим ҳисобланади. Шифокор маслаҳати ва тавсиялари асосида иш тутиш, агар бемор уй шароитида даволанса, унга алоҳида хона, идиш-товоқ, сочиқ, ўрин-кўрпа ажратилиши шарт. Беморга қараётганлар бурун ва оғизларини респиратор ёки докали ниқоб билан тўсишлари ва қўлларини тез-тез совунлаб ювиб туришлари даркор.
Хаста одамга кўпроқ қуруқ мевалар қайнатмаси, мева ва сабзавот шарбатларини ичириш ҳамда енгил ҳазм бўладиган оқсил ва витаминларга бой таомларни истеъмол қилиш тавсия қилинади. Бемор жамоат жойлари (ишхона, ўқиш, кинотеатр, концерт заллари, йиғилишлар, меҳмондорчилик)га бормаслиги лозим. Хаста инсон ўзбошимчалик билан даволаниш оғир асоратларга олиб келишини унутмаслиги зарур.

Эмлангандан сўнг ножўя ўзгаришлар кузатилса, дарҳол тиббиёт ходимларига мурожаат қилиш зарур.

Касалликни олдини олишда танани чиниқтириш, бадантарбия билан мунтазам шуғулланиш, очиқ ҳавода сайр қилиш ҳамда ўз вақтида овқатланиш муҳим аҳамиятга эга. Совуқ кунларда иссиқ кийиниш, албатта кўчага бош кийимсиз чиқмаслик, оёқларни иссиқ бўлиши муҳимдир. Касаллик авж олган пайтда (декабрь, январь, февраль) ойларида нафақат эпидемик жиҳатдан аҳамиятга эга корхона ва ташкилотлар ишчи-хизматчилари, балки барча фуқаролар учун оғиз-бурнига махсус ниқоб тақишни тавсия этамиз.
Хасталик қандай бўлишидан қатъий назар, у инсон саломатлиги ва унинг турмуш тарзига жиддий путур етказади. Шу боис, соғлигимизга бўлган масъулиятни чуқур ҳис этган ҳолда мавсумий касалликлардан ўзимизни эҳтиёт қилайлик. Унутманг, касалликни даволагандан кўра унинг олдини олган афзал.

Дилором ТУРСУНОВА,
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Санитария-эпидемилогия назорати бош бошқармаси бошлиғи ўринбосари

Грипп энг кенг ва тез тарқаладиган ўткир юқумли касаллик бўлиб, деярли дунёнинг барча мамлакатларида учрайди. Бу касаллик учун мавсумийлик хос бўлиб, асосан куз ва қиш ойларида кўп ҳолатда рўйхатга олинади. Грипп касаллиги кўрсаткичларини мавсумий кўтарилиши йилнинг ноябрь - март ойларига тўғри келади. Грипп вирусининг А, В ва С турлари мавжуд.

Касаллик манбаи фақат бемор одам ҳисобланади. Касаллик атрофдаги соғлом одамларга асосан ҳаво-томчи йўли билан бемор аксирганда, йўталганда, гаплашганда тез юқади. Ҳавода сақланиб турган грипп вируси соғлом одамга тезда юқади. Касалликнинг биринчи белгилари пайдо бўлгунга қадар бир неча соатдан 3 кунгача вақт ўтади. Касаллик тўсатдан, ўткир бошланади.

Грипп касаллигига барча ёшдагилар мойил, айниқса заиф (нимжон, яъни иммун ҳолати паст) болалар, кекса ёшдаги кишилар, ҳомиладор аёллар ҳамда сурункали хасталиклари бўлганларда, яъни иммунитети паст кишиларда тез ривожланади ва оғир кечади.

Грипп нафас йўлларининг яллиғланиши билан бошланиб, кейинчалик беморда тана ҳарорати 38-40 даражага кўтарилиши, бош ва томоқ оғриши, бурун битиши, бурундан суюқлик ажралиши, йўтал, мушакларда оғриқ, ҳолсизлик, иштаҳани бузилиши баъзи ҳолларда қусиш ҳолатлари кузатилади. Касаллик беморларда енгил, ўрта ва оғир шаклларда кечади. Касалликнинг энг хавфли асоратлари ўпка тўқималарини яллиғланиши пневмония (зотилжам), менингит (мия пардасининг яллиғланиши), менингоэнцефалит (мия пардасини ва моддасининг яллиғланиши), отит (ўрта қулоқнинг яллиғланиши, синусит (бурун ёндош бўшликларнинг яллиғланиши), нефрит, пиелонефрит (буйракнинг яллиғланиши).

Шунинг учун ҳам халқ орасида гриппнинг ўзи эмас, балки унинг асоратлари ёмон деган фикр бежиз айтилмаган. Баъзида, яъни гриппнинг енгил шакллари билан оғриган беморлар атрофдагилар учун кўпроқ хавф туғдиради, чунки бундай беморлар аксарият ҳолларда уйида даволанмасдан, касаллигига етарли даражада эътибор бермай, оёқда ўтказадилар. Уларни касал ҳолатида жамоат жойларда, барча транспортларда, ўқиш ва иш жойларда учратиш мумкин.

Гриппни олдини олишда қуйидагиларни тавсия этамиз:
- гриппга қарши эмланиш;
- мавсумга хос кийиниш;
- ўз вақтида овқатланиш ва дам олиш;
- хоналарни вақти-вақти билан шамоллатиб туриш ва кунда намли тозалов ишларини ўтказиш;
- ишлаб чиқариш корхоналари, даволаш профилактика ва ўқув муассасалари, болалар ва қариялар уйлари, ташкилот ва идораларда ҳамда турар жой биноларида иссиқлик режимига риоя қилиш барча хоналарнинг иссиқлик ҳарорати 22 даражадан паст бўлмаслиги;
- касалликни эрта аниқлаш мақсадида мактабгача муассасалар, мактабларда кириш жойларида эрталабки фильтрни ташкил этишни ва эрталабки филтрлар ўтказилишига эътибор қаратилишини;
- грипп ва ўткир респиратор касалликларига хос бўлган симптомлар аниқланган шахсларни жамоага қўймасликни;
- грипп ва ўткир респиратор касалликларига гумон қилинган болаларни изоляторга жойлаштириш хамда ота-онасига ва ҳудудий поликлиникага хабар беришни;
- эрталабки фильтр ишини амалга оширадиган грипп ва ўткир респиратор касалликларга гумон қилиниб изоляторга ётқизилган беморларни парвариш қиладиган ходимларни респиратор (ниқоблар) билан таъминланиши;
- ўқув-тарбия муассасаларида танаффус пайтида шамоллатиш режимини ташкил қилишни;
- мактабгача тарбия муассасаларида хар куни болаларни камида 2 маротаба тоза ҳавога сайрга чиқаришни;
- барча ўқув-тарбия муассасаларида санитария-тарғибот ишларини олиб бориш;
- уюшган жамоаларда концерт заллари кинотеатр, ўқув ва иш жойларда кунига вақти билан 3-4 маротаба шамоллатиб туриш, хоналарда дезинфекция моддаларини қўлланган ҳолда намли тозалов ишларини олиб бориш.

Ўзингиз ва атрофдагилар соғлом бўлишини хоҳласангиз, грипп ва ўткир респиратор касалликларига гумон қилинса, дарҳол шифокорга мурожаат қилинг ва доимо қуйидагиларга амал қилинг:
- грипп ва ўткир респиратор вирусли инфекция (ЎРВИ) билан оғриган барча беморлар иситма даврида албатта ётиши ва шифокорни уйига чақиришни;
- касалликни оёқда ўтказмасликни;
- шифокор маслаҳатлари ва тавсиялари асосида иш тутишни;
- агар бемор уй шароитида даволанса, унга алоҳида хона, идиш, сочиқ, ўрин-кўрпа ажратилиб, кам ҳаракат қилишни;
- беморга қараётганлар бурун ва оғизларини респиратор ёки докали ниқоб билан тўсишлари ва қўлларини тез-тез совунлаб ювиб туришларини;
- бемор ётган хонани тез-тез шамоллатиб, намли тозалов ишларини амалга оширишни;
- беморлар кўпроқ суюқлик — қуруқ мевалар қайнатмаси, мева шарбатларини ичириш ҳамда осон ҳазм бўладиган оқсил ва витаминларга бой таомларни истеъмол қилиниши тавсия этилади;
- касалланган даврда жамоат жойларига (ишхонага, ўқишга, кинотеатрларга, концерт залларига, йиғилишларга, меҳмонга) бормасликни;
- йўталганда ва аксирганда оғиз-бурнини рўмолча билан ёпишни;
- ўзбошимчалик билан даволаниш касалликнинг оғир асоратларга олиб келишини унутмасликни.

Касалликни олдини олишда танани чиниқтириш, бадантарбия билан мунтазам шуғулланиш, очиқ ҳавода юриш, ўз вақтида овқатланиш алоҳида аҳамиятга эга. Кўпроқ совуқ кунларда иссиқ кийиниш, албатта бош кийим кийиш, оёқларни иссиқ бўлиши муҳимдир. Касаллик авж олган пайтда (декабрь, январь, февраль) ойларида нафақат эпидемик жиҳатдан муҳим бўлган корхоналар ва ташкилотлар ишчи-хизматчиларига, балки барча фуқароларга ниқоб тақиш тавсия этилади.

Касаллик қандай бўлишидан қатъи назар, инсон саломатлиги ва турмуш фаровонлигига жиддий путур етказади. Шу боис, соғлигимизга бўлган масъулиятни чуқур ҳис қилган ҳолда, мавсумий касалликлардан эҳтиёт бўлайлик. Унутманг, касалликни даволагандан кўра, унинг олдини олган афзал.

Gripp — virus tabiatli o’tkir infektsion respirator (nafas yo’llari) kasalligidir. Gripp virusi juda yuqumli — ya’ni, uning ko’p hollarda inson tanasiga kirishi kasallikning rivojlanishiga olib keladi. Kasallik tana haroratining ko’tarilishi bilan birga kechadi va ko’pincha 3-5 kundan umumiy holat yaxshilanadi.

Grippning alomatlari va belgilari

Intoksikatsiya natijasida hosil bo’ladigan gripp alomatlariga:

• Juda tez (3-4 soat davomida) intoksikatsiya belgilarining o’sishi:
• Tana haroratining ko’tarilishi — 39°C va yuqori;
• Kuchli titroq;
• Holsizlik;
• Mushaklar va bo’g’imlardagi og’riq;
• Qattiq bosh og’rig’i
• Ko’zning yoshlanishi;
• Yorug’likka sezuvchanlik.

Intoksikatsiya bilan birga parallel ravishda respirator alomatlar kuzatiladi:

Ba’zida qorin og’rig’i va ich ketishi kuzatiladi. Grippda yuqori tana harorati bir necha kungacha davom etishi mumkin, ko’pincha isitma tushiruvchi dorilar ta’siri natijasida pasaymaydi. Kasallik asoratlarsiz bo’lsa gripp 7-10 kun davom etadi. Bu vaqt davomida gripp alomatlari asta-sekin yo’q bo’lib ketishi mumkin, ammo umumiy holsizlik ikki haftagacha davom etishi mumkin.

Grippning shakllari

Grippning boshqa o’tkir respirator virusli infektsiyalar kabi yengil, o’rta, og’ir va juda og’ir shakllari bo’lishi mumkin. Bundan tashqari, kasallikning asoratlarsiz va asoratli shakllari farqlanadi.

Gripp rivojlanishi sabablari

Kasallikning yuzaga kelishi sabablari yuqori nafas olish yo’llari shilliq qavatini gripp viruslari tomonidan shikastlanishidir. Infektsiya (kasallik) manbai gripp bilan kasallangan odam. Kasallik yuqishining asosiy yo’nalishi havo-tomchi yo’llari: yo’talish, aksa urish, gapirish va hatto oddiy nafas olish. Lekin virus maishiy yo’l bilan yuqishi mumkin — ro’molcha, taomlar, choyshab orqali. Gripp virusi juda yuqumli.

Grippni tashxislash va aniqlash

Grippni tashxislash odatda klinik ko’rikka asoslangan. Haroratning keskin ko’tarilishida imkon qadar tezroq shifokorga murojat qilish kerak. Gripp bo’lganda shifokorning nazorati juda muhimdir, chunki bu mumkin bo’lgan bakterial asoratlarning boshlanishini o’z vaqtida aniqlash imkonini beradi. Asoratlarning paydo bo’lishi haroratning qayta ko’tarilishi, yo’talning kuchayishi va umumiy holatning biroz yaxshilangandan keyin yana yomonlashishi kabi belgilar bilan namoyon bo’ladi va odatda kasallikning 4-5 kuniga to’gri keladi. Bu holatda qo’shimcha tahlillarni o’tkazish kerak — umumiy qon tahlili, ko’krak qafasi va sinuslar rentgenogrammasi.

Grippni davolash va kasallikni yengillashtirish

Grippni davolash kompleks muolajalarni talab qiladi, lekin gripp bilan kurashishda va organizmning tiklanishida immun tizim katta rol o’ynaydi va shuning uchun immunitetni rag’batlantirish chora-tadbirlarini qabul qilish zarur. To’liq dam olish, ko’p suyuqlik ichish (detoksikatsiya qilish uchun), spirtli ichimliklar va chekishni cheklash tavsiya etiladi. Ayni paytda samarali antivirus dorilar grippning davomiyligini, isitma va boshqa alomatlarini sezilarli darajada kamaytiradi. Boshqa qo’llanadigan dori vositalariga:

• Simptomatik davolovchi preparatlar (isitmani tushiruvchi, balg’am ko’chiruvchi);
• Immunostimulyatorlar — bunday xususiyatlar ayniqsa vitamin C da ko’p;
• Interferon;
• Kasallikning turli bosqichlarida virusga qarshi preparatlar;
• Antigistaminlar.

Antibiotiklar faqat ikkilamchi bakterial kasalliklar mavjud bo’lgandagina buyuriladi, ular viruslarga qarshi umuman samara bermaydi, lekin ko’pincha xalq orasida shamollash yoki gripp almatlari kuzatilganda shifokor ko’rsatmasisiz antibiotiklarni qabul qilish keng tarqalgan. Antibiotiklarni viruslarga qarshi qabul qilish nafaqat samara bermaydi, balki bakteriyalarning antibiotiklarga qarshiligini oshiradi.

Grippning asoratlari

Gripp virusi nafas yo’llari epitelial hujayralariga ta’sir qilganligi bois kasallikning asoratlari natijasida bakterial kasalliklar, jumladan bronxit, pnevmoniya, otit, gaymorit yoki boshqa sinus yallig’lanishlariga olib kelishi ehtimoli bor. Jiddiy bakterial asoratlarga — meningit, miya qobig’ining yallig’lanishi misol bo’la oladi. Gripp, shuningdek, bemorda mavjud surunkali kasalliklarni kuchaytirishi mumkin.

Grippni oldini olish va profilaktik choralarni qo’llash

Grippning oldini olishning uchun eng samarali yo’li — o’z immun tizimini butun yil davomida yaxshi holatda saqlash hisoblanadi. Immunitetni mustahkamlashning turli yo’llari bor, bular o’z ichiga oladi:

• Tanani chiniqtirish;
• Faol hayot tarzi;
• To’g’ri va muvozanatli oziqlanish;

Boshqa asosiy tibbiy usul bu emlash bo’ladi. Vaktsinatsiya gripp mavsumi boshlanishidan 2-3 oy oldin (odatda oktyabr-noyabr oylarida) virus muayyan turiga (shtamm) qilinadi. Vaksinatsiya qancha ko’p virus shtammlariga qarshi bo’lsa va qanchalik ko’p kishiga qilinsa, shuncha samarali hisoblanadi. Bunday holda, bu aholining katta ijtimoiy guruhlarini himoya qilishga imkon beradi. Shuningdek, epidemiya davrlarida profilaktik chora-tadbir tarzida antivirus preparatlardan foydalanish tavsiya etiladi. Gigiyena qoidalariga rioya qilish, kasallangan odamlardan yiroq yurish, maxsus niqoblar taqish, oila a’zolari kasallanganda tozalikka e’tibor qilish va xonani tez-tez shamollatish kasallanish ehtimolini kamaytiradi

БЕЛГИЛАРИНИ АДАШТИРМАНГ

Шамоллаш тумов, томоқдаги нохуш оғриқдан бошланади. Тана ҳарорати камдан-кам ҳолларда кўтарилиши мумкин. Аммо грипп белгилари ундай эмас. Бирданига иситмангиз чиқиб, ютинганингизда оғриқ кузатилиши, танада титроқ, бош оғриғи, бўғим ва мушакларда безовталик пайдо бўлади. Қуруқ йўтал қийнайди. Кичкинтойлар грипп таъсирида бўшашиб, эмишдан бош тортади.

ФАРЗАНДИНГИЗНИНГ СОҒЛИГИДА ЎЗГАРИШ БОРМИ?

Агар дилбандингизда холсизлик, тана ҳароратининг кўтарилиши, қуруқ йўтал, тумов каби аломатларни сезсангиз, тезгина муолажани бошланг. Шифокор маслаҳатига кўра даволаш чораларини йўлга қўйгач, қуйидаги ҳолатларга диққат қаратинг:

1. Касаллик вируси бошқаларга ҳам юқмаслиги учун 4-5 кун давомида юзга ниқоб тақиш, боланинг идишларини алоҳида қилиш зарур;

2. Боланинг юз-қўлини тез-тез совунлаб ювиб туринг;

3. Кичкинтой ётган хонани шамоллатиб, полини 5 фоизли хлорли сув эритмасида ҳар куни артиш лозим;

4. Болакайга тилни ташқарига чиқариб, тез-тез нафас олишни ўргатинг. Бу оддийгина машқ томоқ оғриғини тез кетказади;

6. Болага бурунни ичга тортмасликни, қоқишни ўргатинг. Бурунга ҳам тузли сув томизиш грипп вирусларининг тезроқ нобуд бўлишини таъминлайди;

7. Грипп зотилжамга ўтиб кетмаслиги учун ҳар ярим соатда бир ёнбошидан иккинчисига ўгиринг;

8. Худди шу мақсадда чуқур нафас олиб-чиқаришни ўргатинг.

МЕВАЛАРДА ГАП КЎП!

Таркибида А ва С витаминини сақлаган мевалар касаллик билан курашиш имконига эга. Бунинг учун кун давомида болага наъматакли дамлама (меваси сувда юмшатилиб санчқида яхшилаб эзилади), аллергияси бўлмаса – мандарин, хурмо, нок, олма ҳамда қорағат, олча ёки маймунжонли мураббо солинган чой ичирилади. Сабзавотлардан – турп, шолғом, оқбош карам айниқса унинг суви фойдали. Улардан шўрва тайёрлаб ёки ўзининг сувини сиқиб ичириш яхши самара беради.

БЕМОР ҲОМИЛАДОР БЎЛСА-ЧИ?

Грипп ривожланаётган ҳомила учун хавфли. Мабодо фарзанд кутаётган аёл гриппга чалинса, қуйидаги тавсияларга амал қилиши лозим:

1. Титроқ, иситма аломатлари сезилдими, дарров ўрин-кўрпа қилиб ётинг. Грипп вируси кичкинтойга зарар қилмаслиги учун кўпроқ суюқлик ичинг. Бу иситилган минерал сув, иссиқ кўк чой, ширчой бўлиши мумкин;

2. Томоқни эман пўстлоғи, туз ва истеъмол содаси, 2 томчи йод солинган иссиқ сувда ғарғара қилинг;

3. Иситмани тушириш учун дарров дорига ёпишманг. Улар таркибида ҳомилани туширувчи моддалар бўлиши мумкин. Бир донадан лимон, нордон олма, лавлаги сувини сиқиб, иситинг-да, 2 ош қошиқдан ҳар соатда ичинг. Мазкур аралашма иситмани тез тушириб, танага қувват беради;

4. Грипп асоратсиз кечиши учун ярим сиқим арча игнабаргини яхшилаб ювиб, исириқ билан бирга қайнатинг. Ҳосил бўлган қайнатмада томоқни чайиш зўр фойда беради. Оғриқ йўқолади, ўзингизни анча тетик сезасиз;

5. Саримсоқпиёзни майда тўғраб, 2 ош қошиғини шунча миқдорда асал билан аралаштиринг. Аралашма ётишдан олдин бир чой қошиқдан қабул қилинади.

КЕКСАЛАРДА ҚАНДАЙ КЕЧАДИ?

Катта ёшли кишиларда грипп, зотилжамга ўтиб кетиши билан хавфли саналади. Шунинг учун илк аломатлари сезилдими, дарров даволанишни бошлаш керак.

1.Ярим пиёладан сабзи шарбати ва иссиқ сутни аралаштириб, кунига 3-4 маҳал овқатдан олдин бир ош қошиқдан қабул қилинади;

2.2 ош қошиқ зайтун мойи, 2 дона хом тухум сариғи, 1 чой қошиқ 2 - навли буғдой уни ва 2 чой қошиқ асални аралаштириб, кунига 2 чой қошиқдан 7-8 мартагача истеъмол қилиш лозим. Мазкур усул шу қадар самарали таъсирга эгаки, икки кундан кейин гриппдан асар ҳам қолмайди;

3.Бир чимдим зира, ярим бош саримсоқпиёз, бир дона тухумни ярим литр сутда қайнатиб, қайноқлигича ичилади;

4.Паракланган лимонни оз-оздан истеъмол қилишнинг ҳам фойдаси бор, агар сизда қон босимининг тушиб кетиши билан муаммо бўлмаса албатта.

5.Карам баргини илиқ сувда чайинг-да, томоққа қўйинг ва устидан жун рўмолни ўранг. 2 соатдан кейин карамни олиб ташланг-да, томоққа зайтун мойини суртинг.

ХАСТАЛАНМАЙ ДЕСАНГИЗ.

Ёзда оёқяланг юриш, муздек сувда чайиниш танани чиниқтиради;

Кунлар совуши ҳамон ҳар куни 5 дақиқа давомида расмда кўрсатилган нуқталарни уқаланг. Бундан ташқари, товоннинг юқори қисмини худди суратдагидек пастдан бармоқлар томон айлантириб уқалаш қиш-баҳор мавсумида гриппнинг оғир кечшидан асрайди;

Агар сизни томоқ оғриқлари тез – тез йўқлаб турса, бир ой давомида ош қошиқ чаканда ёки зайтун мойи билан оғизни ғарғара қилинг. Муолажани тугатгач, мойни тупуриб ташлайсиз;

Ҳафтада 2-3 марта, томоқни тузли сув, лавлаги шарбатида чайинг, шунда гриппга чалинмайсиз;

Уч ой давомида наъматак ёки женьшень дамламасини оддий чой ўринга ичишнинг ҳам таъсири бор;

Мармарак ўтини газанда ўт билан бирга термосга дамлаб, кун давомида асал қўшиб ичилади. Ушбу дамлама иммунитетни кўтариб, касалликка чалинмасликка ёрдам беради;

Икки ош қошиқдан занжабил, асал ва лимон сувини аралаштириб, овқатдан олдин ичилади;

Асал ва лимон шарбатини тенг миқдорда аралаштириб, наҳорга бир чой қошиқдан қабул қилиш ҳам грипп мавсумида хасталанмасликка ёрдам беради.

Барно ҲОЖИМИРЗАЕВА тайёрлади