Маълумот дар бораи аденовирус

Вирус — программаи махсус тартибдодашудаи зараррасони хачман начандон калоне мебошад, ки ба раванди мукаррарии кори компютер дахолат намуда, ноаён ба таркиби диску файлхои системавии компютер дохил мешаванд ва программаю хуччатхоро несту хароб месозад. Кариб хар сол намудхои нави вирусхо, ки дарачахои гуногуни сирояткунй доранд, ихтироъ карда мешаванд ва ба воситаи барандагони гуногуни информатсия бо роххои мухталиф ба компютерхо пахн карда мешаванд. Имруз микдори зиёди вирусхо маълум ва мавчуданд. Проблемаи вирусхои компютерй яке аз проблемахои раками якуми асри нав гаштааст.

Яке аз хосиятхои асосии вирусхои компютерй аз он иборат аст, ки онхо хангоми сирояткунй хар дафъа нусхаашонро афзун менамоянд ва ба таври махфй ба дохили файлхои дискхои компютерхо ва махсусан ба секторхои боркунандаи дискхояшон ворид мегарданд.

Агар вирус аллакай дар хотираи компютер мавчуд бошад, вай метавонад дар лахзаи дилхохи барояш кулай фаъол гардад ва компютерро ба ичрои хар гуна амалиёти барои истифодабарандагон номаълум мачбур созад. Фаъолшавии вирусхо метавонад бо ходисахои гуногун, аз кобили вакти муайяни ягон руз, рузи муайяни хафта, ба кор омодасозии программахо, кушодани хуччатхо ва гайра алокаманд карда шуда бошад.

Дангоми ба кор омода сохтани программаи сироятёфта, аввал вирус зуд идоракуниро ба ихтиёри худ мегирад. Баъд вай программаю объектхои дигарро кофта меёбад ва ба сирояткунии онхо шуруъ менамояд. Пас аз он вирус идоракуниро аз нав ба программае медихад, ки худ дар он чой гирифтааст. Ин программа бошад, ба таври муккаррари кори худро давом додан мегирад ва истифодабарандаи компютер дар аввал пай намебарад, ки бо программам сироятёфта кор карда истодааст. Окибатхои амалиёти (сирояти) вирусхо хеле гуногуну рангинанд.

Аз руйи дарачаи зараррасониашон вирусхоро ба намудхон зерин чудо менамоянд:

•Вирусхои бехатар. Чунин вирусхо ба раванди кори компютер таъсир нарасонида, танхо аз хисоби зудафзуншавиашон кисми озоди хотираи дискро ишгол менамоянд, ки ин ба сустшавии суръати кори компютер оварда мерасонад.

•Вирусхои дарацаи хатарнокиашон паст. Ин вирусхо низ ба раванди асосии кори комютер таъсир намерасонанд. Онхо ба экран хар гуна маълумотхои нолозим ва расму графикхои гуногунро бароварда ба асаби истифодабарандаи компютер мерасанд. Баъзеашон садою мусикй мебароранд, баъзеашон функсияи тугмахои клавиатураро тагйир медиханд ва баъзеашон компютерро хомуш мекунанд, вале онхо информатсияи хуччату программахоро хароб намесозанд.

•Вирусхои дарацаи хатарнокиашон миёна. Ин намуди вирусхо сабабгори бозистй ва кори нодурусти компютер ва программахо шуда метавоианд. Онхо махсусан информатсияи дар дискхо махфузбударо кисмаи хароб месозанд. Аксарияташон файлхои кисми иловагии номашон .com-бударо, ки дарозиашон 64000 байт аст, вайрон мекунанд.

•Вирус^ои дарацаи хатарнокиашон баланд. Фаъолшавии чунин вирусхо ба зуд-зуд аз кор баромадан ва нест шудани программаю додашудахо, тагйирёбй ё нестшавии файлу папкахо ва Faftpa оварда мерасонад. Дар чунин холатхо винчестер ё дигар дискхои компютерро аз нав форма! 1 кардан лозим меояд.

Аз руйи намуди объектной сирояткунанда, мухит ва мавкеи чойгиршавй вирусхоро ба вирусхои файлй, боркунанда, макро-(Вирусхо ва шабакавй чудо мекунанд.

■Вирусхои боркунанда. Ин намуди вирусхо нусхахои худро дар сектори боркунандаи (омодасозандаи кор) диски системавй зиёд менамоянд. Дангоми аз диски вирусдор ба кор омода сохтани системам оператсионй, вирусхо ба хотираи фаврии компютер дохил мешаванд ва ба мисли вирусхои файлй рафтор мекунанд. Мухофизати профилактики аз вирусхои боркунанда аз истифода набурдани дискетхои системавй иборат аст.

■Вирусной шабакавй. Ин намуди вирусхо ба воситаи шабакахои компютери пахн шуда, метавонанд хамаи компютерхои бо онхо пайвастро сироят кунанд. Чунин вирусхо бештар ба воситаи почтам элекронй ва шабакаи чахонии Интернет пахн карда мешаванд. Масалан, 5 майи соли 2000 миллионхо иетифодабарандагони Интернет маьлумоти дорой сарлавхаи дик; к, атчалбкунандаи I LOVE YOU-po гирифтанд, ки он аз як файлй вирусдор иборат буд. Ин файл баъди фаъолшавиаш цисми иловагии номи хамаи файлхои компютерро дигаргун месохт ва тамоми системаи файлии онро вайрон менамуд. Бинобарон хангоми кор бо Интернет ва почтам элсктронй, ягона мухофизати профилактики зхтиёткор будан аст.

Хатар — ин имконияти бо ягон восита вайрон кардани бехатарии информатсионй мебошад.

Ичроиши хатар хамла (атака) номида мешавад ва он шахсе, ки чунин амал менамояд бадхохчинояткор номида мешавад. Маркази ичрои хатарро манбаи хатар номида мешавад.

Дар бисёр маврид хатар бо мавчуд будани чои суст дар химояи системаи информатсионй ташкил карда мешаванд (ба монанди хатоги дар таъминоти барномавй….).

Давомнокии аз вакти истифодаи чои сусти химоя то тамомшавии вакти истифодаро оинаи хатар меноманд. То он вакте, ки ингуна оинахои хатарнок мавчуданд, эхтимолияти хамлахо ба системаи информатсионй зиёд мешаванд.

Дар бештари чойхои суст оинаи хатар вакти нисбатан зиёд фаъолият менамояд(якчанд руз, баъзан хафтахо), зеро дар ин вакт бояд ходисахои зерин ба вучуд ояд:

бояд воситаи муайян кунии нуксон, камбудии химояро интихоб кард; бояд дарбеххо(заплаты) сохта шаванд;

дарбех бояд дар химояи системаи информатсиони гузошта шавад.

Хатархоро бо чунин меъёрхо таснифот кардан мумкин аст:

Бо чанбаи(аспект) бехатарии информатсионй, ки ба мукобили он хамаи хатархо дар навбати аввал равона карда шудааст;

Бо кисматхои системаи информатсиони (маълумот, барномахо, аппаратура);

Бо воситаи ичрокунй;

Бо чойгиршавии манбаи хатар.

Хатари бештар пахн шуда ин дастрас шави мебошад.

Бештар хатархо аз тарафи коргарони муассиса, яъне ичро кунандагони системаи информатсиони мебошад. Дангоми ичрои кор онхо метавонанд бегаразона маълумотро бо хатогии худ аз базаи маълумот нест кунанд.

Чунин хатогихо аз тарафи коргарони муассиса аз руи хисоботи оморй аз хатарй сухтор ва дигар офатхо хам баландтар аст, ки ба 65% омада расидааст.

Эхтимол, чорахои катъи барои ба хатоги рох надодан ин автоматизатсия кардан ва назорати чидди намудан мебошад.

Назаре ба бозёфтҳои охирини олимон дар бораи вируси нав

Воҳимаи паҳншавии коронавирус ҳар рӯз бештар мешавад. Одамоне, ки дар гӯшаҳои гуногуни олам зиндагӣ мекунанд, аз наздик шудани вируси нав ҳушдор медиҳанд.

Тибқи иттилои Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт, аз аввали моҳи январ то 28-уми феврал беш аз 83 000 нафар ба коронавирус гирифтор шуда, наздик ба 3000 нафар ба ҳалокат расидаанд.

Нигарониҳо дар Тоҷикистон ҳам садо медиҳанд. Мақомот парвозҳоро ба Чину Эрон муваққатан қатъ карда, масъалаи парвозҳо ба Кобулро баррасӣ доранд. Бо ишора ба сабт шудани як ҳолати гирифторӣ ба вирус дар Афғонистон ва афзоиши шумораи ҳодисаҳои тасдиқшудаи сироят ва фавти мардум аз ин беморӣ дар Эрон.

Дар Узбекистон Маркази мубориза ба зидди коронавирус фаъолият мекунад. Чанд рӯз пеш бо сабаби сар задани коронавирус дар Афғонистон ин Марказ дар ҷаласаи худ пешниҳод кард, ки сарҳад бо Афғонистон муваққатан баста шавад. Вале дар вебсайти Вазорати тандурустии Узбекистон то ҳол маълумот дар бораи он ҷаласаи Маркази мубориза бо коронавирус ва таклифи баста шудани сарҳад нашр нашудааст.

Дар Тоҷикистон, аз ҷамъи 1148 нафаре, ки аз Чин ба кишвар омадаанд ва аз хатари коронавирус ба карантин гирифта шудаанд, беш аз 880 нафарашон (то рӯзи 26-уми феврал) аллакай рухсат шудаанд. Тибқи гузоришҳо, дар байни одамони дар карантинбуда нишонаҳои сирояти коронавирус пайдо нашудаанд.

Оғози паҳншавии коронавирус

Аз моҳи декабри соли 2019, дар Вуҳан як бемории шадиди роҳи нафас, ки тавассути вируси номаълум ба вуҷуд омадааст, зуд ва бо суръати зиёд ба тамоми Чин (Хитой) паҳн шуд. Овозаи ин беморӣ бо суръати зудтаре аз худи беморӣ паҳн мешаванд ва мардумро ба воҳима меоварад. Матбуот ба он таваҷҷуҳи бесобиқа нишон медиҳад.

Рӯзи 23-юми январ раиси Кумитаи ҳолатҳои фавқулодаи Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт (СҶБ) эълом дошт, ки пандемия номидани паҳншавии коронавирус ҳанӯз зуд аст, аммо аллакай пас аз ҳафтае, 30-юми январ, СҶБ эълон кард, ки хуруҷи коронавирус як ҳолати фавқулодаи хатар ба сиҳатии ҷомеаи ҷаҳонӣ мебошад.

Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт вируси навро "COVID-19" ном дод ва аз олимон ва мутахассисон даъват кард, то давои ин вируси марговарро ҳарчи зудтар пайдо кунанд.

Вируси нав аз одам ба одам мегузарад ва суръати паҳншавии он назар ба зукоми оддии мавсимӣ тезтар аст.

Коронавирус барои бизнес ва саноат мушкилоти зиёдеро ба бор овард. Бозорҳои саҳомӣ пас аз паҳн шудани вируси нав ба берун аз Чин хеле коҳиш ёфтаанд.

Одамон аз мулоқот, сафари корӣ ва тафреҳӣ худдорӣ мекунанд. Бо мақсади пешгирии паҳншавии вируси нав, сиёсатмадорон ҳолатҳои фавқулода эълон намуда, ҳалли дигар масъалаҳои мубрамро ба қафо гузоштаанд. Мақомоти кишварҳо чорабиниҳои оммавӣ ва маҷлисҳоро бозмедоранд, донишгоҳҳо ва семинарҳо, мактабҳо ва кӯдакистонҳо, осорхонаҳо, тарабхонаҳо, корхонаҳо ва муассисаҳои давлатӣ баста мешаванд.

Роҳбандон ва давраи хоби вирус

Сарҳади кишварҳо баста мешаванд, шаҳрҳои хурду бузург дар муҳосира мемонанд. На танҳо дар Хитой, балки дар кишварҳои дигари ҷаҳон дарвозаи баъзе шаҳрҳо, ки дар он ҷо авҷи коронавирус ба амал омадааст, пурра баста шудаанд. Рӯзи якшанбе (23-юми феврал) дар Итолиё пас аз тасдиқи он ки ба 133 нафар вируси COVID-19 сироят кардааст ва ҳашт нафари онҳо, ки синнашон аз 77 боло буд, аз ин беморӣ фавтиданд, 10 шаҳр бо аҳолии тақрибан 50,000 нафар пурра баста шуданд.

Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт ва сиёсатмадорон дар сатҳи болотарин вохӯриҳо баргузор мекунанд ва даъват мекунанд, ки барои боздошти паҳншавии вируси хатарнок "иқдоми бесобиқа" гузошта шаванд. Масалан, мақомоти Исроил дастурҳоро "барои исроилиёне, ки ба ватан бармегарданд" таҳия кардаанд ва сиёсатмадорон талаб мекунанд, "ин дастурҳо қатъан риоя карда шаванд."

Тибқи як таҳқиқоти Чжонг Наншан – роҳбари гурӯҳи коршиносон, ки аз ҷониби ҳукумати Чин таъин шудааст ва назорати хуруҷи коронавирусро ба ӯҳда дорад, давраи миёнаи исоби (инкубатсияи) коронавирус танҳо се рӯз аст. Натиҷаҳои таҳқиқоти охирини нашршуда нишон доданд, ки танҳо дар баъзе ҳолатҳо давраи исоб барои коронавируси нав метавонад то ба 24 рӯз бирасад. Аз ин рӯ, дароз кардани мӯҳлати инҳисор (карантин) барои шахсони гумонбар ба ин беморӣ лозим нест.

Натиҷаҳои ба дастовардаи олимон барои роҳнамоии амалияи барқарор кардани мӯҳлати инҳисор барои қатъи иртиботи наздик бо беморони сироятшудаи коронавируси COVID-19 истифода мешаванд.

Вақте кас вирус мегирад

Олимон даъво доранд, ки COVID-19 ба истилоҳ, ҷияни коронавирусҳои қаблии SARS ва MERS⁠ мебошад, ки ҳамаашон аз зоти коронавирусҳои зоонотикӣ ҳастанд, яъне онҳое, ки аз ҳайвонот ба одам гузаштаанд.

Оид ба он ки COVID-19 чӣ гуна дар тани инсон амал мекунад ва ба он зарар меорад, олимон то ҳол ҷавоби дақиқ надодаанд. Ягона чизи то ҳол маълум он аст, ки коронавируси COVID-19 ба монанди коронавирусҳои SARS ва MERS шадидан зарарнок аст. Ба монанди дигар бемориҳои роҳи нафас COVID-19 дар бадани инсон "тӯфон" ва "оташ" барпо мекунад ва он на танҳо ба шуш, балки ба ҷигар, гурдаҳо, испурч ва узвҳои дигари ҳаётии бадан таъсир мерасонад.

Беморон метавонанд табларза ва сулфа дошта бошанд, ки баъдан варами шуш ё бадтар аз онро ба бор меоваранд.

Анна Сук-Фонг Лок, муовини декани маркази таҳқиқоти бемориҳои Мактаби Пизишкии Донишгоҳи Мичиган ва собиқ президенти Созмони Амрико оид ба омӯзиши бемориҳои ҷигар шарҳ медиҳад, ки ба монанди зукоми муқаррарӣ, ҳама коронавирусҳо (ҳам SARS ва MERS ва ҳам COVID-19) бемориҳои роҳи нафас мебошанд ва маркази ҳамлаи онҳо шуши инсон аст. Одатан онҳо ҳангоми сулфа ё атсазании шахсе паҳн мешаванд. Дар чунин ҳолат қатрачаҳои сулфа ва ё атсаи ин шахс дар ҳаво паҳн мешавад ва метавонад вирусро ба ҳар одами бо ин шахс дар тамоси наздик буда, бирасонад.

Се марҳилаи марговар

Аммо дар ҳақиқат вақте ки ин коронавируси нав ба инсон сироят мекунад, ба узви бадани инсон чӣ мегузарад?

Ба гуфти олимон, беморӣ одатан дар се марҳила ба шуш таъсир мерасонад:

• нусхабардории вирус
• фаъолияти аз ҳад зиёди низоми масуният (низоми иммун)
• вайрон шудани шуш

На ҳама беморон аз ин се марҳила мегузаранд. Дар асл, танҳо 25 дарсади беморони ба вируси роҳҳои нафас сироятшуда аз норасоии шадиди кори шуш азият мекашанд. Монанд ба ин, тибқи маълумоти пешакӣ, 82 фоизи ҳолатҳои сироят ба вируси COVID-19 нишонаҳои сабуки бемориро ба бор меоваранд, ҳолатҳои боқимонда ҷиддӣ ё хатарнок мебошанд.

Дар рӯзҳои аввали сироят коронавируси нав ба ҳуҷайраҳои шуши одам зуд ворид мешавад. Ин ҳуҷайраҳои шуш дар ду намуд пайдо ҳастанд: онҳое, ки луоб ба вуҷуд меоранд ва онҳое, ки дорои пашми ба мӯй мубаддалгардида мебошанд, ки ин пашмакҳо мижача ном гирифтаанд. Луоб бофтаи шушро аз микроорганизмҳои зарарнок муҳофизат мекунад ва шуши моро намемонад хушк шавад. Ҳуҷайраҳои мижачаҳо бошад дар атрофи луоб давр мезананд ва тамоми кӯшишҳоро ба харҷ медиҳанд, то луобро аз хошоке ба монанди гард ё вирус ва дигар ғализиҳо тоза нигоҳ доранд.

Мэттю Фриман, як профессори Мактаби тиббии Донишгоҳи Мэриленд, ки коронавирусҳои зарароварро меомӯзад, шарҳ медиҳад, ки "коронавируси SARS куштани ҳуҷайраҳои мижачаҳоро дӯст медошт ва ба ин восита роҳҳои нафаскашии беморро бо хошок ва моеъ пур мекард. Фриман бар он аст, ки коронавируси нав ҳам худи ҳамин гуна амалро ба бор меоварад". Мэттю Фриман барои он ба ин хулоса мерасад, ки таҳқиқоти пешакии вируси COVID-19 нишон доданд, беморони зиёде ба варами ҳарду шуш гирифтор мешаванд ва нишонаҳои монанди тангии нафаскаширо доранд.

Маҳз аз ҳамин вақт марҳилаи дувуми таъсири зарарноки вируси COVID-19 шуруъ мешавад, ки дар ин марҳила низоми масунияти бадани мо кори худро оғоз мекунад. Ҳангоми ҳузури ҳамлаи вирусӣ узвҳои дохилии бадани мо барои мубориза бо ин беморӣ фаъол мешаванд ва шушро бо ҳуҷайраҳои масуниятӣ (иммунӣ) пур мекунанд, то вайроншавии шушро пешгирӣ, барканор ва бофтаи шушро барқарор кунанд.

Бо фаъолияти дурусти низоми масуният, ин раванди илтиҳоб ба таври қатъӣ танзим карда мешавад ва кори он танҳо бо минтақаҳои сироятшуда маҳдуд мешавад. Аммо вақте низоми масунияти мо вайрон мешавад, ин ҳуҷайраҳои масуниятӣ дар роҳи худ ҳама чизро, аз ҷумла бофтаҳои солими узвҳои бадани моро мекушанд. Шушҳои мо боз ҳам чиркинтар мешаванд ва варами онҳо шадидтар мешавад.

"Ҳамин тавр, аз аксуламали низоми масуният (ҳангоми сирояти коронавирус), мо зарари бештар мебинем, на камтар", -- мегӯяд профессор Мэттю Фриман.

Дар марҳилаи саввум зарари коронавирус ба шуш торафт меафзояд, ки метавонад ба камбуд ё истоди кори шуш оварда расонад. Дар ин ҳолат, ҳатто агар он ҳолат марговар ҳам набошад ва баъзе беморон зинда монанд, ба шуш осеби сахт мерасад. Мисли вируси SARS, коронавируси нав дар шуши зарардида сӯрохиҳоро ба вуҷуд меорад, ки онҳо "намуди сӯрохиҳои асали мумдор"-ро доранд. Олимон чунин меҳисобанд, ки ин сӯрохиҳои "мисли асали мумдор" эҳтимол аз ҷониби аксуламали аз ҳад зиёди низоми масуниятии мо ба вуҷуд меоянд, ки натиҷаи он аксуламал бояд ҷароҳатҳое бошанд, то шушро аз вирус ҳифз намоянд ва мустаҳкам нигоҳ доранд.

Дар ҳолати вориди чунин тағйирот ба шуш, ба шуши беморон аксар вақт вентиляторҳо мегузоранд, то нафаскашии онҳоро осонтар гардад.

Дар баробари он, чунин варами шуш ба мембранаҳои байни халтаҳои нафас ва рагҳои хунгузар таъсир мерасонад ва онҳоро шаффофтар мегардонанд. Ин ҳол боиси бо моеъ пур шудани шуш мегардад, ки ба қобилияти он ба пур кардани хун бо оксиген таъсири бад мерасонад. "Дар ҳолатҳои вазнин аксар вақт шумо шуши худро бо моеъ пур мекунед ва бинобар ин нафас гирифта наметавонед," -- хулоса мебарорад профессор Мэттю Фриман ва меафзояд, "ҳамин тавр одамон мемиранд." ⁠

Рахна дар узвҳои дигари бадан

Вақте ки коронавирус ба бадани мо дохил мешавад, он дар тарафи берунии ҳуҷайраҳои инсон ҳуҷайраҳоеро меҷӯяд, ки дарвозаҳои дӯстдоштаашро доранд: яъне - сафедаҳоеро, ки ретсепторҳо ном доранд. Агар вирус дар ҳуҷайра ретсепторҳои мувофиқро пайдо кунад, вай метавонад ба он ҳамла кунад.

Ба гуфтаи Анна Сук-Фонг Лок (муовини декан оид ба тадқиқоти бемориҳо дар Мактаби Пизишкии Донишгоҳи Мичиган ва президенти собиқи Созмони Амрико оид ба омӯзиши бемориҳои ҷигар), баъзе вирусҳо "ҳангоми интихоби дарҳои ворид шуданашон хосияти хурдагирӣ доранд, аммо дигарон каме бадахлоқтар ҳастанд ва метавонанд ба осонӣ ба ҳамаи намудҳои ҳуҷайраҳо ворид шаванд."

Аммо, ин аслан нишонаи он нест, ки худи вирус дар тамоми бадан паҳн мешавад, – мегӯяд Ангела Расмуссен, муҳаққиқи вирус ва пажӯҳишгари Мактаби тандурустии ҷамъиятии Колумбия.

Тибқи назари муҳаққиқи ахирӣ, ин ҳолат метавонад як тундбоди оддии ситокинҳо бошад, яъне сафедаҳое, ки низоми масуният онҳоро ҳамчун нишонҳои амали худ истифода мекунад. Ситокинҳо ҳуҷайраҳои масуниятиро ба макони сироят ҷалб мекунанд. Сипас ҳуҷайраҳои иммунӣ бофтаи зарардидаи баданро мекушанд, то қисмҳои дигари аъзои баданро эмин нигах доранд. Мо ба низоми масуниятии худ такя карда, дар муқобили таҳдидҳо ором монданро интихоб мекунем. "Аммо дар вақти сирояти беназорати коронавирус, низоми масуният цитокинҳоро бидуни ҳеҷгуна танзим ба шуш ворид мекунад" - шарҳ медиҳад Ангела Расмуссен.

Ҳамин тариқ, таъсири сирояти коронавирус берун аз шуш паҳн мешавад. Тӯфони ситокинӣ илтиҳобро ба вуҷуд меорад, ки рагҳои хунгузарро дар шуш суст намуда, маҷбур мекунад, ки моеъ ба халтаҳои шуш ворид шавад." Дар асл, рагҳои хунгузаратон худашон хун мерезанд", – мегӯяд Ангела Расмуссен. "Тӯфон ба низоми гардиши хуни шумо ворид мешавад ва барои якчанд узвҳои низомиатон мушкилот эҷод мекунад ва аз ин ҳол дигар ҳама чиз метавонад ҳоли бадтареро пайдо кунад."

Олимон то ҳоло дақиқ намедонанд, ки чаро баъзе беморон дар ҳолати сирояти коронавирус мушкилии бемориҳои берун аз шушро аз сар мегузаронанд, аммо сабаби он метавонад ба бемориҳои аслӣ, ба монанди бемории қалб ё диабет вобаста бошад.

Ҳомила ва коронавирус?

Дар маҷаллаҳои тиббӣ аллакай дар бораи таҳқиқоти сар задани вируси нави COVID-19 мақолаҳои зиёде чоп шудаанд. Аммо, ба гуфтаи Ангела Расмуссен, дар асл "фаҳмидани ҳамаи ин маълумот, фаҳмидани он ки кадоме аз ин маълумот воқеият асту кадомаш "обфурӯшист", мушкил аст".

Масалан, ҳафтаи гузашта духтурони беморхонаи Вуҳан хабар доданд, ки ду кӯдак дар бораи сирояти коронавирус натиҷаи мусбат нишон доданд ва яке аз онҳо пас аз 30 соати таваллуд шуданаш. Табиист, ки сарлавҳаи ин мақолаи нигаронкунанда зуд дар шабакаҳои хабарии зиёде паҳн гашт, зеро суоле ба миён овардааст, ки оё занони ҳомила метавонанд кӯдакони таваллуднашударо дар батни худ сироят кунанд ва ё ки ин беморӣ мумкин аст ҳангоми таваллуд ва ё тавассути шири сина сар зада бошад?

Қаблан, бо вуҷуди он ки занони ҳомила ба коронавирусҳои SARS ё MERS сироят ёфта буданд, ягон холати гузаштани ин вирусҳо аз модар ба кӯдак сабт нашуда буд. Ангела Расмуссен мегӯяд: "Ғайр аз он, дигар роҳҳое ҳастанд, ки кӯдаки навзод метавонад коронавирусро пайдо кунад. Масалан, дар ҳолати фавқулода ҳангоми таваллуд дар беморхонаи пур аз беморони сироятшуда."

Дар асл, натиҷаи як пажӯҳиши нав, ки рӯзи панҷшанбеи гузашта дар Лансет нашр шудааст, далелҳои пешакӣ меоварад, ки коронавирус аз модар ба кӯдак интиқол дода намешавад. Дар гузориши худ муҳаққиқон навиштаанд, онҳо нӯҳ занро дар Вуҳан мушоҳида кардаанд, ки мубталои вируси COVID-19 буданд. Баъзе занон бо душвориҳо дучор мешуданд, аммо ҳама ҳолатҳо боис ба таваллуди зинда ва бе далелҳои интиқоли вируси нав буданд. Гарчанде ки ин таҳқиқот имкони интиқоли вирусро дар давраи ҳомила будан пурра истисно намекунад, аммо зарурати эҳтиётнигорӣ дар мубоҳисаҳо дар бораи ин беморӣ таъкид карда мешавад.

Ангела Расмуссен мегӯяд, "пеш аз он ки шумо дар бораи воқеият будани рӯйдоде сухан мегӯед, бояд дар даст далелҳои қатъӣ дошта бошед ва ҳатман пеш аз ворид кардани тағйирот ба усули табобат ё аз нуқтаи назари дахолат ба сиёсати давлатӣ далелҳои қатъӣ бояд вуҷуд дошта бошанд".

Чӣ бояд кард?

Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт барои пешгирии сироят ба коронавируси нав тавсияҳое омода кардааст.

Бо мақсади муҳофизат кардани худ ва дигарон аз сирояти вирус, Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт риояи оддитарин қоидаҳои беҳдоштро тавсия медиҳад. Бояд зуд–зуд дастҳои чиркиншударо бо собун ва зери оби равон шуст, махсусан пас аз атса задан ё сулфидан ва ҳамчунон ҳангоми нигоҳубини беморон, ҳангоми тайёр кардани хӯрок, пас аз рафтан ба ҳоҷатхона, пас аз олудан ба чирк ё партовҳо, пас аз тамос бо ҳайвонот ё партовҳои онҳо. Ҳангоми сулфидан ва атса задан даҳон ва биниро бо рӯймолча мепӯшонанд. Инчунин шумо аксар вақт бояд дастҳо ва рӯятонро бо моеи дорои спирт ё дигар воситаи антисептикӣ тоза кунед. Ин ва дигар чораҳои муҳофизат аз коронавирусро тавассути пахш кардани ин линк пайдо кардан мумкин аст.

Духтурон, инчунин, тавсия медиҳанд, ки ба ҷойҳои ҷамъиятӣ наравем ва алоқаи ҷисмониро бо одамоне, ки нишонаҳои зуком доранд, қатъ кунем. Эҳтиёт бояд шуд, то ба чашм, бинӣ, даҳон ва рӯямон даст назанем, зеро вирус худ ба худ аз сатҳи рӯй ба роҳи нафаси мо дохил намешавад. Вай ба миёнарав, яъне дастҳоямон ниёз дорад ва аз ин рӯ, бояд кушиш ба харҷ дод, то бо дастони худ ашъёи атрофро камтар даст расонем.

Тибқи баъзе гузоришҳо, паҳншавии коронавирус коҳиш ёфтааст, аммо шод шудан ҳанӯз хеле зуд аст. Духтурон маслиҳат медиҳанд, ки ба воҳима наафтем, вале боз ҳам тамоми чораҳои эҳтиётиро биандешему ба кор андозем. Саломат бошем!

Ба компютер шинондани барномаҳои вирусҳоро несткунанда ҳатмист. Аз рeи баъзе баҳодиҳиҳо зарари вирусҳо ба компютерҳо ба якчанд миллиард доллар баробар аст. Ба нобудсозии вирусҳо нигоҳ накарда, ҳар сол қариб 9% компютерҳо аз вирусҳо осеб мебинанд. Вирусҳои компютерӣ барномаҳои кодӣ мебошанд, ки мустақилона метавонад шумораашон зиёд шаванд.

Яъне, ба файлҳо якxоя шуда, дар папкаҳо аз нав нусхабардорӣ мешаванд. Вирусҳо зараррасон ва безарар мешаванд. Вирусҳои безарар дар вақти кор овозҳо ё тасвирҳоро ба файлҳо ҳамроҳ намуда, суръати кори компютерро суст мекунанд. Вирусҳои зараррасон маълумотҳоро метавонанд аз дискҳо, дискетаҳо нест кунанд. Баъзе вирусҳо якбора фаъол шуда, баъзеи онҳо пас аз як чанд вақт фаъол мегарданд. Дар коди барнома вирусӣ санаи тасодуфӣ ё ҳисобкунак ё ин ки сана xой дода шудааст. Ин санаҳо корӣ вирусҳоро дар вақти таъиншуда фаъол мегардонанд.

Вирусҳо ба чунин навъҳо xудо карда шудаанд:

Коди чунин вирусҳо барои секторҳои дискҳои қайиш, дискетаҳо навишта шудааст, ки дар вақти ба кор омода шудани системаҳои амалиётӣ кори онҳо фаъол мегардад. Сирояти онҳо дар вақти кушодани дискҳо ва дискетаҳо ба вуқeъ меояд.

Чунин вирусҳо ба файлҳои иxрошавандаи илованоми COM, EXE ва uайра дошта ҳамроҳ мешаванд. Зарари онҳо дар вақти ба кор даровардани файлҳои иxрошаванда мерасад. Масалан, зарари онҳо ба файлҳои иxрошавандаи бозиҳо, барномаҳо таъсир карда онҳоро аз кор мебарорад.

Вирусҳое, ки дар макрозабонҳои барномасозӣ сохта шудаанд. Одатан дар забони барномасозии Visual Basic, ки дар файлҳо, ҳуxатҳо, қолабҳо ва саҳифаҳои Интернет нигоҳ дошта мешавад. Чунин вирусҳо дар вақти кушодани файлҳо, ҳуxxатҳо ва саҳифаҳои Интернет ба кор медароянд.

Чунин ном доранд кодҳои зараррасон, ки ба барномаҳои истифодабаранда ворид мешаванд, одатан барои иxозат надодани кори истифодабаранда ба компютерҳо. Яъне онҳо монанди xосусҳо ба барномаҳои истифодабаранда ворид шуда, паролҳои онҳоро дарёфт карда ва ба супоришҳои муайян равон мекунанд.

Чунин виусҳо монанди Аспҳои Троянӣ он қадар зараррасон намебошанд. Дар ҳолати воридшавӣ, фаъоляти сирояткунии онҳо наонқадар зиёд аст. Танҳо ахборро гирифта баъзе хабарҳоро ба истифодабранда дар бораи хоҳишҳои худ мерасонад.

Чунин ном дорад вирусе, ки дар шабакҳои компютерӣ шуморашон зиёд мешаванд. Масалан худро дар дохили папкаи истифодабарандаи умумӣ нусхабардорӣ мекунад. Ин гуна кодҳо монанди файлҳо дар дискетаву дискҳо нигоҳ дошта намешаванд. Амммо хелоҳам бо суръати баланд паҳн мешаванд.

Кодҳои ба таври автомати фаъолшаванда мебошанд. Онҳо бо истифодаи техналогияҳои ActiveX, Java applets, Dynamic Hypeқtext Maқkup Language (DHTML) ва uайраҳо навишта мешаванд.

Чуни вирусҳо характерҳои якчанд навъҳои вирусҳои, дар боло қайдкардашударо доранд.

Мавзўи №8 Принсипҳои ҳимоякунӣ аз вирусҳо. Барномаҳои зиддивирусӣ

Барои ҳимоя кардан аз вирусҳо барномаҳои махсус сохта мешаванд, ки онҳоро муайян ва нест мекунанд. Ва ҳамарeза навкунии барномаҳои зиддивирусӣ гузаронида мешавад. Аммо дар ёд дошта бошед, ки барномаҳои зиддивирусӣ кафолати садфоиза дода наметавонад. Барои он, ки аввал барномаҳои кодҳои зараррасон сохта мешаванд, ва баъд аз он барномаҳои зидди кодҳои зараррасон. Дар шароите, ки гурeҳи компютерҳо ба шабакаҳо байни ҳам пайвастанд, суръати сирояткунии вирусҳо ба соатҳо ва дақиқаҳо баробар мешавад.

Бар зиди барномаҳои коди зараррасон барномаҳои бисёре сохта шудаанд. Дар компютерҳои шахсӣ шинонидани яке аз чунин барномаҳои зиддивирусӣ ҳатмӣ шуморида мешавад.

Аз рeи анъана чунин барномаҳо ба ду компонент xудо мешаванд. Механизмҳои кофтукобӣ ва додани маълумотҳо дар бораи вирусҳо. Механизумҳои кофтуковии барномаҳои зиддивирусии файлҳо ва дискҳоро барои дарёфт кардани вирусҳо ташхис менамояд ва дар бораи онҳо маълумот медиҳад.

Барои дилпурона кор кардан дар компютерҳо, барномҳои зиддивирусиро дар давоми на беш аз ду ҳафта аз нав кардан (обновить) лозим аст.

Барномаҳои зиддивирусӣ зиёданд. Истифодабаранда метавонад яке аз онҳоро истифода намояд. Масалан, Symantec AntiViқus, Doctoқ Weӣ, Kaspeқsky Antiviқus (KAV), Panda ва uайра.

Тарзи истифодабарии барномаҳои зиддивирусӣ

Пас аз он, ки яке аз он барномаҳои зиддивирусии дар боло қайдгардида дар компютер шинонда мешавад, нишонаи он дар панели масъалаҳои мизи корӣ пайдо мешавад.

Аз панели вазифавӣ нишонаи барномаи зиддивирусиро интихоб карда, тугмачаи чапи мушро пахш мекунем, равзанаи расми 1 пешниҳод мешавад.

Расми 1. Равзанаи антивируси Касперский

Расми 2. Равзанаи интихоби объектҳо

Дар ҳолати дарёфт кардани ягон коди зараррасон ном ва xойи xойгиршавии он пешниҳод мешавад. Дар охири кор чунин маълумотҳои оморӣ пешниҳод мешавад. Намунаи он дар расми 3 пешниҳод шудааст.

Аз панҷ кишвари Осиёи Миёна дар сетоаш вируси COVID-19 ба қайд гирифта шудааст ва аз ин рӯ, дар бораи ҷаншнгирии анъанавии Навруз-21 март маҷоли сухан гуфтан ҳам набуд. Аммо тоҷикистониён (ва ҳамчунин туркманҳо) тарки анъанаи деринаи худ накарданд ва Наврузро бо ҷашнҳои ҳамагонӣ ва раҳпаймоиҳои пурдабдаба пешвоз гирифтанд. Расонаҳо дар мавриди кароновирус ба тоҷикистониён чӣ гуфтанд, ки онҳо дилпурона дар Навруз ба сайру гашт баромаданд? Дар ин бора матлаби моро мутолиа намоед

Хабарҳои нахустини оид ба коронавирус -COVID-19 дар ВАО-тоҷик ҳануз дар моҳи январ пайдо шуданд, замоне ки ин беморӣ дар Осиё шуруъ ба паҳншавӣ дошт. Расонаҳои маҳаллӣ ба сустӣ дар бораи навъи ҷадиде аз вирус менавиштанд, ки ба Чину Корея ҳамла мекунад. Ин матлабҳо қариб ки мавриди таваҷҷуҳи аудитория қарор намегирифтанд, масалан, дар сомонаи “Азия-Плюс” ба матлаби нахустинаш бо пайванд ба “Медуза”, ки ба мавзуи короновирус бахшида шуда буд, ҳамаги 575 корбар таваҷҷуҳ намудааст. Кӣ гуфтан метавонист, ки ҳамагӣ якунимоҳ баъд матлабҳо дар ҳамин мавзуъ дар сомонаи басташудаи “Азия-Плюс” то 40 ҳазор бинанда пайдо мекунанд. Дар ин мавзуъ ба зудӣ дар сомонаи нашрия ба андозае матлаб ҷамъ шуд, ки “Азия-Плюс” рубрикаи махсусе бо номи “Ҳама чиз дар бораи короновируси чинӣ” кушод ва то рузи душанбе-23 март алакай матнҳои ҷамъоваришуда 23 саҳифара ташкил доданд

Дар айни ҳол ҳамаи рӯзноманигорони тоҷикро лозим меомад, ки дар шароити ниҳоят шадид кор кунанд: аз аввали моҳи март, мақомоти марбута бо хабарнигорон дар бораи он, ки дар ҷумҳурӣ чӣ ҳодиса рӯй медиҳад, иттилоъ намедоданд, аммо бо вуҷуди хомӯшии комил давлат як қатор чораҳо низ андешид, масалан, бемористонҳоро омода намуд ё фурудгоҳҳоро баст. Пайдо кардани коршиносони салоҳиятдор оид ба ин мавзӯъ он қадар осон набуд, илова бар ин, ҳазорҳо хабару иттилоияҳои қалбакӣ-дуруғин бар сари ВАО афтоданд, ки сарфаҳм рафтанашон кори осон набуд.

Муддати тӯлоние дар расонаҳои Тоҷикистон ҳикояҳои инсонии марбут ба коронавирус вуҷуд надоштанд. Вақте дар аксари кишварҳо шаҳрвандони воридшударо дар ҳолати карантин қарор медоданд, Тоҷикистон низ аз ин кор пайравӣ намуд. Аммо агар дар дигар давлатҳо одамоне, ки дар карантин буданд, бо хабарнигорон бо майли том тамос мегирифтанд, дар Тоҷикистон то охирин лаҳзаҳо расонаҳо намедонистанд, ки бо мардум вақти дар карантин буданашон чӣ рух медиҳад.

Ин сукутро сомонаи нави Your.tj шикаст: 17 март дар он қиссаи Таҳмина Нағзибекова нашр шуд, ки баъди бозгашт аз Амрико ва ҳамзамон дар вазъи бордорӣ ба карантин уфтода, гирифтори шароити ваҳшатноке гардид. Ин қиссаро билофосила дигар расонаҳо ҳам нашр намуда, дар бораи саргузашти Таҳмина нақл карданд. Масалан,”Азия-Плюс” ҳамин қиссаро баъди Your.tj бо тафовути якчанд соат нашр кард. Дар ҳар ду ҳолат ҳам Таҳмина аз шароити ғайриинсонии истироҳатгоҳи аз замони шуравӣ ба мерос монда, ки дар он мусофирони ба тозагӣ баргаштара ҷой дода буданд, дар бораи дағалии кормандони тиб ва набудани оби нушокӣ нақл мекард.

Таҳмина Нағзибекова, АП

Тахминан як руз баъд Таҳмина дар саҳифаи фейсбукиаш бар бораи он хабар дод, ки ӯро ба ҳуҷраи дигар гузаронидаанд, ки шароиташ андаке беҳтар аст. Пас аз се рузи нашри қиссаи Таҳмина, “Азия-Плюс” матлаби дигаре аз минтақаи карантин нашр намуд, ки дар он шароити буду бошро комилан баръакс тавсиф мекарданд. Қаҳрамони мақола Ситора Ҷонмамадова дар бораи он нақл мекард, ки чи тавр кормандони тиб хушмуомилаанду чи тавр дар онҷо ғизои болаззат медиҳанд. Алакай баъди Навруз “Радиои Озодӣ” нақл кард, ки ба лутфи танқид дар ВАО тахминан шароити будубоши 5оо тоҷикистонии дар карантин бударо беҳтар намудаанд.

Пас аз он ки Тоҷикистон парвози тайёраҳоро манъ кард, нашрияи Your.tj ба гирдоварии достонҳои тоҷикистониёне шуруъ кард, ки вобаста ба карантин ба Ватан баргаштан наметавонанд.

Ҳангомаҳо ва навбат барои хариди орд

Радиои Озодӣ

ВАО хабар медоданд, ки дар заминаи чунин воҳимаҳо нархи маводи ғизоии асосӣ якбора баланд гардид.

Озмоишҳо

Муллораҷаб Юсуфӣ

Чунин озмоишро хабарнигорони Your.tj низ гузаронданд: хабарнигор аз чанд озмоишгоҳи Душанбе бо баҳонаи тамос доштанаш бо шаҳрванди Итолиё, ки аз сафари Бадахшон баргаштааст, дидан кард ва тавонист озмоишҳоро бисупорад. Дар ҳамин ҷо хабар ҳам додаанд, ки Тоҷикистон дар ихтиёри худ 3 ҳазор тест дорад, ки онҳоро аз тариқи Созмони ҷаҳонии тандурустӣ ва Россия ба даст овардааст.

Бо ҷашнҳои оммавӣ чи бояд кард?

Аммо, воқеан, достони аҷибтарин омодагӣ ба ҷашни Навруз аст. Гап сари он аст, ки бесарусомонӣ дар бозорҳои маводи ғизоӣ пас аз он оғоз ёфт, ки Вазорати илм ва маъорифи кишвар тасмим гирифт роҳпаймоиҳоро оид ба омодагӣ ба ҷашни Навруз ва 30- солагии истиқлоли кишвар таваққуф кунад ва тасмимашро ҳамчун пешгирӣ аз интишори короновирус номид. Тоҷикистониён алайҳи раҳпаймоиҳо бо иштироки донишҷуён солҳо боз бидуни натиҷа дар расонаҳо мунтазам мегуянд, вале пас он ки мақомот ногаҳон довталабона онро манъ карданд, мардум фикр карданд, ки вазъ дар кишвар тамоман бад аст.

Радио Озодӣ

Дар нимаи рузи 13 март вазири тандурустии ҶҚ Елжан Биртанов дар нишасти хабарии махсус ба журналистон оид ба сабти аввалин ҳолати гирифторӣ ба короновирус дар кишвар хабар дод. 15 март оид ба аввалин ҳолати COVID-19 мақомоти Узбекистон эълон карданд. 18 март дар мавриди бақайдгирии ҳолатҳои гирифторӣ бо короновирус мақомот Қирғизистон гуфтанд.

НИАТ “Ховар”

19 март журналистон хабар доданд, ки рузи 20 март дар кишвар масҷидҳо барои намозгузорон кушода мешаванд. 20 март расонаҳои ватанӣ дар бораи он хабар доданд, ки СҶТ ба мақомоти Тоҷикистон тавсия медиҳад, ки аз маросимҳои оммавӣ худдорӣ намояд, аммо субҳи 22 март ҳамаи каналҳои телевизионии давлатӣ пахши мустақими ҷашни ботантанаи Наврузро бо иштироки президенти кишвар-Эмомалӣ Раҳмон ва ҳазорон тоҷикистониён ба сифати тамошобинону иштирокчиён шуруъ намуданд. Дар шаҳрҳои кишвар гуруҳ -гуруҳ одамон бо либосҳои идона сайру гашт мекарданд, тамоми консерту ҷашнвораҳои қаблан эълоншуда баргузор мешуданд. Аксарияти журналистони тоҷик аз паси ҷашнҳои дурударозӣ наврузӣ рафтанд, ба истиснои ВАО давлатӣ ва мухбирони нашрияҳои мустақил аз нақл дар бораи ҷашн худдорӣ намуданд.