Ба?аны? арт?ы ішегінде болатын паразит

ПАРАЗИТТЕРДІҢ кесірінен ауыз қуысынан шығатын жағымсыз иістер. Бас инфекционист Қазақстан тұрғындарына өзін және туыстарын қалай қорғау керек екенін баяндады.

Редакциядан: Дәрігерлер ауыз қуысынан шығатын жағымсыз иістердің жаңа себептерін ашты: паразиттермен зақымдану. Жақында зерттеулер аяқталып, ғалымдар паразиттердің ағзамызда тұрақтауы улы болып табылады және ішек жолдарында жағымсыз бактериялардың өсуіне жағымды орта тудырады. Дәл осы себеппен паразитпен зақымданған адамдардың ауыз қуысынан жағымсыз иіс шығады.

Бүгін біз Паразитология Институтының басшысы Карим Рахымовпен осы жайында сөйлесеміз.

—Қайырлы күн, Карим Рахимов! Басты сұрақтан бастайын. Қазақстан паразиттерден зақымданған елдердің қатарында алғашқы орында тұрғаны рас па?

—Карим Рахимов, ауыз қуысында жағымсыз иіс тудыратын паразиттермен зақымданғандар туралы зерттеу деректері қаншалықты рас?

—Бір-екі жыл бұрын ғана медициналық кеңес жағымсыз иістердің басты себебі ауыз қуысында туындайды деп есептеді. Бірақ, соңғы зерттеулер оның басты себебі асқазанмен (паразитпен зақымданғын кезде әрқашан орын алатын жағдай) байланысты екенін дәлелдеді. Ғалымдар, сонымен қатар, мұны “қалыпты жағдай” ретінде қабылдамауын өтінеді. Паразиттермен зақымдану адамдағы барлық қатерлі ауруларға алып келеді.

Ауыз қуысынан шығатын жағымсыз иістер — қатерлі жағдайға алып келетін организмдегі паразиттердің болуына байланысты.

Мен, өз басым зерттеулер нәтижелеріне көзім жетіп, біздің институттың да осы зерттеулер нәтижесін растап отырғанын айтқым келеді. Бәріне мәлем ауыз қуысынан шығатын “жағымсыз иіс” қатерлі ауруларға асқынып кетуі мүмкін. Негізінде адам өлімінің 92% паразиттермен зақымданумен байланысты.

—Әдетте паразит ұғымын жәй жағдайда ішекқұрттар деп ұғынады, олар ауыз қуысынан шығатын жағымсыз иіс пен керек десе адам өліміне қалай алып келеді?

—Шын мәнісінде, адамдардың паразиттері – тек қана ішекқұрттар деген адасушылық болып табылады. Түрлі мүшелерде өмір сүретін, түрлі жағдайға алып келетін паразиттердің түрі өте көп. Йа, ішекқұрттар да бар, ал дәлірек айтсақ гельминттер ең қауіптісі болып табылады. Олар адамның ішек жолдарын бұзып, оның шіруіне алып келеді, соңғы нәтижесі адам өлімі. Гельминттерді анықтау және оның көзін жою өте қиын екенін осы жерде атап өткен жөн.
Олармен қоса, біздің бауырымызда, миымызда, өкпемізде, қанымызда, ішегімізде мыңдаған паразиттер өмір сүруі мүмкін. Және оның барлығы ажалға алып келеді. Олардың көп бөлігі агрессивті түрде әрекет етіп, ағзамызды бұзуы мүмкін. Ал басқа бөлігі – адамның мүшелеріне еніп, оларды адам өміріне қауіп төндіретін кезге дейін ешқандай белгісіз көбейіп отыратын паразит түрлері.

Осымен, мен паразиттермен бәрінің зақымданғанын сенімділікпен айта аламын. Олардың көп бөлігін анықтау тым қиын. Ал оларды анықтағанның күннің өзінде дәрігерлер дәл сол паразиттерден емдігесі келеді.

“Біздің бауырымызда, миымызда, өкпемізде, қанымызда, ішегімізде мыңдаған паразиттер өмір сүруі мүмкін. Және оның барлығы ажалға алып келеді. Ал олардың барлығы жай ауыз қуысындағы жағымсыз иістен бастау алады”

—Сіз паразиттермен зақымданудың нақты мысалдарын келтіре аласыз ба?

—Мен жүздеген жағдайларды атай аламын. Бірақ, паразиттердің қауіпін түсінікті түрде көрсететін түрлеріне тоқталып кетейін.
Біріншіден, кейбір ленталық құрттар қатерлі ісік ауруына алып келетіні анықталды. Айта кететіні, бұл жерде адам емес бірінші құрттың өзі зақымданады. Бірақ олардың қатерлі жасушалары бүкіл ағзаға таралып, адамды жарақаттайды. Бұл құрттың дернәсілі адамның ішектерінен лимфлық түйіндеріне түскен жағдайда адам да зақымданады. Нәтижесінде, олар адамды екпінді түрде зақымдайтын қатерлі ісікке айналады. Өлім санаулы айлар ішінде келеді. Өткен аптаның өзінде аталмыш ісіктен тағы бір адам өлімінің себебі анықталды.

Мына суреттің ортасында: паразит-құрттан зақымданған адамның қатерлі ісік жасушасы

Тағы бір кең таралған жағдай – паразиттермен зақымданған адам миы. Бұл неврозға, тез шаршаңқылыққа, тым ашушаңдыққа және көңіл күйдің құбылмалылығына алып келеді. Ал мидың паразиттермен толығымен зақымданған жағдайда қауіпті ауруға алып келеді, ал соңы адам өлімімен аяықталады.

Үшінші мысал – адам жүрегінің паразиттермен зақымдануы. Бұл аз таралған ауру түрі болып саналады, Бірақ, шын мәнісінде жүрек құрттары 23% адамдарда кездеседі. Яғни, әр төртінші адамда. Аурудың алғашқы кезеңдерінде олар мүлде байқалмайды, олардың организмге әсері нөлге тең. Бірақ уақыт өте келе құрттардың адам жүрегіне кесірі арта түседі. Нақ солар адам жүрегінің көптеген ауруларының басты себептеріне айналып отыр, мысалға келер болсақ, жүректің кенеттен тоқтап қалуынан туындаған ауру.

—Паразиттермен зақымдану тағы не үшін қауіпті?

—Паразиттерден қалай сақтануға болады? Анализдер немесе дәрілер бар ма?

—Өкінішке орай, адам ағзасындағы паразиттерді дәлме-дәл анықтайтын белгілі бір диагностикалық инструмент жоқ десек те болады. Бір жағынан бұл паразиттердің түрлерінің өте көптігімен байланысты (мыңдаған түрлері), ал екінші жағынан, олардың анықталуының тым қиындығында. Қазақстанда паразиттерге толығымен сараптама жүргізу бірнеше жерде ғана қол жетімді және олар үлкен ақша тұрады.

Сіздің ағзаңызда паразиттердің бар болуының алғашқы белгілерін атасақ, олар:

• Ауыз қуысындағы жағымсыз иістер
• Аллергия (бөртпелер, жасаурап тұратын көздер, тұмау)
• Жиі салқын тиюлер, ангина, мұрыннык бітелуі
• Созылмалы шаршаңқылық (немен айналыссаңыз да сіз тез шаршайсыз)
• Жиі бас аурулары, іш қату немесе диарея
• Бұлшық ет және буын аурулары
• Ашушаңдық, ұйқының және тәбеттің бұзылуы
• Көздің астының қаратуы және ісінуі

Аталған белгілердің екеуінің табылуы, ағзаңызда паразиттердің бар екенін көрсетеді.

Егер дәрілер туралы айтсақ, онда барлығы проблемалы. Бүгінгі күнде паразитетрден құтылатын жалғыз өнім бар.

—Бұл қандай өнім жән оны жасаған кім – толығырақ айта аласыз ба?

—Бұл паразитке қарсы құрал “Intoxic” өнімі, ол біздің Паразитология институтымен және тәуелсін жас ғалымдар тобымен жасалған өнім. Біз паралельді ондаған паразитке қарсы құралдармен жұмыс жасап келдік. Бірақ өнімді жасау барысында ең тиімді түрі “Intoxic” өніміне тоқталуды шештік.
Intoxic құрамында аю өті, жоңғар дәрілік өсімдігі, сірке ағашы жемісінің нырыны және де 20 қосымша компоненттерден құралған. Өнімді дайындау жіне оны сынау барысында бұо өнім өзін тиімді жақтарынан көрсетті. Бүгінде бұл жалғыз нәтижелі өнім болып отыр.

—Intoxic несімен ерекше? Ол ағзаны паразиттерден тазалайтын басқа құралдардан несімен айшық?

—Айтып кеткенімдей, дүниежүзінде ең тиімді нәтиже беретін ағзаны паразиттен тазалайтын жалғыз құрал болып табылады. Нақ осы себептен халықаралық дәріханалар мен фармацевтикалық компаниялардан үлкен ұсыныстар келіп түсіп отыр. Басқа паразиттерге қарсы препараттармен салыстырғанда бұл құрал адам ағзасы зақымдалуы мүмкін барлық паразит түрлеріне бірдей әсер етеді. Диагностикалық мәселелерін есепке алғанда бұл өнім ағзаны тиімді тазалайды. Жоғарыда айтқанымдай, аданың нақ қандай паразитпен зақымданғанын айту қиын. Ал Intoxic ағзаның кез келген жерінде өмір сүретін паразиттерді жояды, бас миынан, жүрек, ішек, бауырдағы паразиттерді де. Мұндайға қазіргі таңда қолданып жүрген препараттардың ешқайсысы қабілетті емес.

Сонымен қатар, бұл химиялық дәрі емес, әдеттегі таблеткаларды қабылдағанда кездесетін аллергиялық реакция тудыратын, ішек дисбалансын және басқа да мәселелерді туғызатын, және қабылдау нәтижесінде организмге салмақ түсіретін, әр түрлі химиялық реакциялар туғызатын әсері жоқ, толығымен табиғи өнім.

—Менің ойымша біздің оқырмандарға Intoxic-ті қай жерден сатып алу керектігі қызық болады?

—Қазіргі уақытта Intoxic жоба сайтында ғана қолжетімді.. Біз дәріханаларға дәрімізді шығаруға бірнеше рет талпынып көрдік, бірақ олар біз қалаған бағадан бірнеше есе қымбат сатқысы келіп, бағасын максималды ұсынып отыр. Түсінесіз бе, Паразитология Институты – бұл коммерциялық емес құрылып. Және бізде ақша табу мақсатты емес. Біз жай ғана бүкіл халықты аталмыш құралмен қамтамасыз еткіміз келеді. Сондықтан біз оны максималды арзан бағамен сатып отырмыз. Ал дәріханалардың басты мақсаты пайда табу. Сондықтан да бағанықоюға келгенде біздің көзқарасымыз әр түрлі.

Уақыт өте келе біз дәріханалармен өзара келісіп, Intoxic-ті өзіміздің бағамен сататын боламыз. Әзірге оны тек онлайн тапсырыс беруге болады. Біз барлығын халық үшін ыңғайлы және қарапайым етіп жасадық, тапсырыс поштамен немесе курьерменжеткізіледі, ал төлем тек тауарды қолға алған сөң жүргізіледі. Басқа ешқандай қосымша әрекет жасаудың қажеті жоқ.

—Мүмкін сіз оқырмандарға интервью аяқталмай тұрып тағы да айтарыңыз бар шығар?

—Жалғыз айтарым – өз өміріңіз бен денсаулығыңызды сақтаңыздар. Сіз білмеуіңіз мүмкін, бірақ ағзаңызда паразиттердің өмір сүруінің ықтималдылығы 97-98% құрайды. олар кез келген жерде болуы мүмкін – қанда, ішекте, өкпеде, жүректе, мида. паразиттер сізді ішіңізден жеп жатыр, сонымен бірге ағзаңызды улап жатыр. Нәтижесінде денсаулығыңызбен өміріңізді15-25 жылға қысқартатындай көптеген аурулар туындайды.

Паразитология ғылымы. Паразиттер түрлері, емдеу және алдын алу шаралары

Паразиттер – басқа ағза ішінде не сыртында өмір сүретін және онымен қоректенетін ағзалар. Бұл топқа микробтардың 0,1% кіреді. Бұл микроағзалар эволюция нәтижесінде паразитті түрде өмір сүруге дағдыланған.Олар ағзадан көмірқышқыл мен аммиакты сіңіріп, күрделі көміртегі мен аминқышқылдарын синтездейді. Паразиттерге құрттар яғни гельминттер, вирустар, қарапайымдардың (саңырауқұлақтар) кейбір түрлері жатады.

Вирустар мен микробтар жасушаішілік паразиттер болып табылады. Олар тұмау, гепатит, полиомиелит, герпес,лимфагранулематоз, СПИД вирустары болып табылады. Вирустар ағзаға шырышты қабық не тері арқылы енеді. Олар ағзаға өз әсерлерін тигізбеуі де мүмкін, өлімге әкеліп соғуы да мүмкін.

Қарапайымдар да вирустар сияқты ағзаға шырышты қабық не тері арқылы енеді. Бас сүйектегі гаймор қойнаулары ірің туғызатын бактерияларға қолайлы жер болып табылады. Ал ағзаның сілтілі-қышқылды тепе-теңдігінің бұзылуы саңырауқұлақтарға ыңғайлы орта болады. Сонымен қоса қалыпты микрофлораның бұзылуы дисбактериозға әкеліп соғады. Қарапайымның бір түрі хламидияларқан тамырларының қабырғасын бұзып инфаркт, миокард, бедеулік,бауырдың асқынуына әкеліп соғады. Ауыз қуысындағы кандида саңырауқұлақтары да осы топқа жатады.

Адам ағзасында 1-16 дейін гельминттер болуы мүмкін. Мысалы, бауырда эхинакокк, тері астында дракунулез, асқазан-ішек жолында аскарида, цепендер. Паразиттік құрттарды зерттейтін ғылым гельминтология деп аталады. Құрттардың қазіргі таңда 260 жуық түрі адам ағзасында өмір сүреді. Ал жер бетінде 12000 астам құрттар зерттелген.

Құрылысы мен формасына байланысты гельминттер 2 топқа бөлінеді:

Домалақ (нематодтар). Нематодтар жіп тәрізді ұзын болып келеді, 1 мм-ден 1 м дейін өседі.

Жалпақ. Оған жататындар:

• Цестод (таспа). Цестодтың денесі 10 метрден асады және бас, мойны денесі бар.
• Трематод. 1 не 2 буылтықтан тұрады, 1-3 мм-ден 10 см дейін өседі

Гельминттердің биологиясына байланысты:

• биогельминт
• геогельминт
• Контактілі гельминт деп бөлінеді.

Гельминт қоздырғыштарына төмендегідей сипаттама береді сипаттама:

1. Қоздырғыш атауы
2. Инвазия сатысы
3. Паразиттің дамуы және ортасы
4. Инкубациялық уақыты
5. Маңызды клиникалық белгілері
6. Мүмкін болатын асқынулар
7. Зерттеу әдістері

Қоздырғыш атауы: Анкилостомоз

• Инвазия сатысы: Миграциялық, ішектік(созылмалы)
• Паразиттің дамуы және ортасы: Дернәсілдері ауыз арқылы сирек қан, өкпе арқылы өтеді. Содан соң асқорыту жолына өтеді. Жіңішке ішекте орналасады.
• Инкубациялық уақыты: 1-3 апта
• Маңызды клиникалық белгілері: Теріде бөртпе пайда болады, қызба, жөтел, эозинофилия, құрсақтың ауырсынуы, анемия
• Мүмкін болатын асқынулар: Жоқ
• Зерттеу әдістері: Преципитация, иттің антигенімен тура емес гемагглютинация, рентгенологиялық

Қоздырғыш атауы Ascarls lumbricoldes (аскарида)

• Инвазия сатысы: Миграциялық, ішектік(созылмалы)
• Паразиттің дамуы және ортасы: Дернәсілдері-қан, бауыр, өкпе. Жас гельминт-жіңішке ішекте
• Инкубациялық уақыты: 1-3 апта
• Маңызды клиникалық белгілері: Қызба, жөтел, пневмония, эозинофилия, құрсақтағы ауырсыну, терідегі бөртпе, бас ауруы, бастың айналуы, жалпы әлсіздік, кейде анемия, нәжіс және зәр арқылы гельминттердің шығуы.
• Мүмкін болатын асқынулар: Ішектің өтімділігінің төмендеуі, ішекте перитониттің пайда болуы, бауырдың асқынуы, механикалық асфиксия
• Зерттеу әдістері: Аскаридалдардың тірі личинкаларына микропреципитацияның оң әсері, теродиагностика, рентгенология, ВРТ

Қоздырғыш атауы: Дракункулез. Dracunculus medinensis (ришта)

• Инвазия сатысы: Зерттелмеген
• Паразиттің дамуы және ортасы: Жас, көбеюге қабілетті гельминттер-тері, бұлшықетаралық дәнекер тін.
• Инкубациялық уақыты: 9-14 ай
• Маңызды клиникалық белгілері: Қызба,тыныс талмасы, тері астында бау тәрізді түзілістің және теріде везикуланың пайда болуы
• Мүмкін болатын асқынулар: Абсцесс,флегмона,буын контрактурасы, синовиттер
• Зерттеу әдістері: Теріішілік аллергиялық инъекцияға оң әсер, ришта антигеніне преципитация реакциясы, рентгенологиялық (теріасты жасұнықта), ВРТ.

Қоздырғыш атауы: Онхоцеркоз. Onchoceroa volvulus (онхоцерка)

• Инвазия сатысы: Зерттелмеген
• Паразиттің дамуы және ортасы: Жас, көбеюге қабілетті-теріасты шелінде, паразит айналасында пайда болған дәнекер тінді түйінде, Личинкалары-теріасты шелінде еркін, теріде, көзде.
• Инкубациялық уақыты: 3-4 ай
• Маңызды клиникалық белгілері: Бұршақ пішіндіден тауық жұмыртқасына дейінгі теріасты шел түйіндері п.б. терінің құрғап тартылуы, кейде қызба, конъюктивит, кератит, иридоциклит, эозинофилия
• Мүмкін болатын асқынулар: Көру нервісінің атрофиясы
• Зерттеу әдістері: Теріішілік аллергиялық инъекцияға оң әсер, Ит филяриясының антигеніне преципитация, офтальмоскопиялық әдіспен микрофилярияны көзде табу, ВРТ.

Қоздырғыш атауы: Бругиоз. Brugia malayi (бругия)

• Инвазия сатысы: Жедел және созылмалы
• Паразиттің дамуы және ортасы: Паразиттің дамуы және ортасы: Личинкалары мен жас гельминттер-қан, лимфа түйіндері мен тамырларында, көбеюге қабілетті гельминттер-лимфа тамырлары мен түйіндерінде
• Инкубациялық уақыты: Анықталмаған
• Маңызды клиникалық белгілері: Қызба, терідегі полиморфты бөртпелер, лимфа түйіндерінің үлкеюі, өт пен бауыр көлемдерінің өсуі, эозинофилия, лимфангиит, орхит, фуникулит, гидроцеле, элефантиаз.
• Мүмкін болатын асқынулар: Хилурия, асцит, плеврит, абцесс, перитонит, плевра эмпиемасы
• Зерттеу әдістері: Теріішілік аллергиялық инъекцияға оң әсер, Ит филяриясының антигеніне преципитация реакциясы, лимфография, ВРТ.

Қоздырғыш атауы: Cтронгилоидоз. Strongyloides stercoralis

• Инвазия сатысы: Жедел, Созылмалы.
• Паразиттің дамуы және ортасы: Личинкалары-қан, өкпе. Ішек, өт не ұйқы безі өзегінде.
• Инкубациялық уақыты: 1-3 апта
• Маңызды клиникалық белгілері: Қызба, бөртпе, жөтел, пневмония, құрсақтағы ауырсыну, эозинофилия іш өту, конъюктивит, созылмалы гастродуоденит, холангит, бас ауру, астения, анемия.
• Мүмкін болатын асқынулар: Жаралы гастродуооденит,пневмония астматический бронхит
• Зерттеу әдістері: Рентгенологиялық, ВРТ

Қоздырғыш атауы: Трихинеллез. Trichinella spiralis (трихинелла)

• Инвазия сатысы: Созылмалы, жедел
• Паразиттің дамуы және ортасы: Жас гельминттер-аш ішек қабырғасы. Личинка-қан, лимфа, көлденен жолақты бұлшықет
• Инкубациялық уақыты: 1-45 күн
• Маңызды клиникалық белгілері: Қызба, бұлшықеттің ауырсынуы, конъюктивит, жөтел, бауырдың өсуі, ұйқысыздық, жоғары эозинофилия, созылмалы миозит, кардиопатия
• Мүмкін болатын асқынулар: Миокардит, менингоэнцефалит, асқорыту жолдарының шырышты қабатының қанауы, артериядағы тромбоздар, гранулематозды гепатит, буын контрактурасы
• Зерттеу әдістері: Оң РСК, РНГА, сақиналы преципитация, гелдегі иммунды диффузия,рентгенологиялық, ВРТ

Қоздырғыш атауы: Энтеробиоз. Enterobius vermicularis

• Инвазия сатысы: Зерттелмеген
• Паразиттің дамуы және ортасы: Жас гельминттер-жіңішке ішектің төменгі бөлігі, тоқ ішектің жоғарғы бөлігі.
• Инкубациялық уақыты: 2 апта
• Маңызды клиникалық белгілері: Зерігу, эозинофилия, гельминттердің анустан шығуы

1. Іштің қатуы
2. Іштің өтуі
3. Іштің желге не газға толуы
4. Гастроішекті синдром
5. Буындар мен бұлшықеттердегі ауырсыну
6. Аллергия
7. Терінің бұзылуы
8. Анемия
9. Гранулема
10. Тынымсыздық
11. Ұйқының бұзылуы
12. Тісті қайрау (бруксизм)
13. Созылмалы қажу
14. Иммунды бұзылыстар
15. Онкология
16. Температураның көтерілуі

Паразитті аурулармен ауырмау үшін біз жеке бас гигиенасын сақтау керек. Сонымен қатар гельминттердің таралуы үй жануарлар арқылы болуы да мүмкін екенін ұмытпаған жөн. Теңіз өнімдерінен де паразитті аурулар тарауы мүмкін. Паразиттердің жұмыртқалары топырақта кездеседі. Профилактика үшін келесі ережелер қолданылады:

1. Тамақ ішер алдында қолды мұқият жуу.
2. Қайнатылған суды қолдану.
3. Шикі етті тағамдарды қолданбау
4. Балық консервілерінен бас тарту
5. Қан сорғыш жәндіктерден қорғанындар.

Достарыңмен әлеуметтік желіде бөліс

Медик+ админ! Сайт бойынша жауапты адам.

Сайт бойынша іздеу

Ең үздік материалдар

Сыныбы: 7

Сабақтың аты

Паразит құрттар.

Сілтеме

Жалпы мақсаты

Оқушылардың жұмыр құрттар туралы сауаттылықтарын анықтау, олардың басқа құрттардан айырмашылығын білуге, сақтануға үйрету, өзін-өзін және сыныптасын бағалай білуге, топпен жұмыс жасауға баулу

Күтілетін нәтиже

Оқушылар жұмыр құрттар туралы білімдері толығады, олардың басқа құрттардан айырмашылығын біледі, сақтану жолдарын үйренеді, өзін-өзін және сыныптасын бағалай алады, топпен жұмыс жасай алады

Негізгі идеялар

Паразит құрттардан сақтану

Тапсырмалар

Шағын жұмыс тобының тәжірибесі

Тапсырмалар

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары: (мұғалім және оқушы немен айналысады)

І.Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу, назарын сабаққа аудару, топқа бөлу (2-3 мин)

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау (5мин)

1. “Жұмбақ сурет” құрттардың суреттері беріледі, оқушылар соларға сипаттама береді

2. “Сұрақ -жауап”

ІІІ. Жаңа сабақ.

Электрондық оқулық арқылы бейнеролик көру. (3мин)

Талқылау үшін сұрақтар беріледі:

ІҮ. Жұптық жұмыс Төртінші артықты тап. Суреттер беріледі ішінен артық суретті тауып, себебін анықтайды.

Құртардың пайда,зиянын айтады

1. Пияз, картоп, сарымсақ, құлпынай сабаққұрттар топырақтан жас өсімдіктің сабағына көтеріліп, пайдалануға жарамсыз етеді
2. Топырақ жұмыр құрттары өсімдіктер қалдығымен қоректеніп топырақ түзуде маңызды
3. Үшкірқұрт, трихинелла, суыртқықұрт, ішексорғы –адам және жануарда тіршілік ететін паразиттер
4. Қылқұрт – бунақденелілер паразиті

Жұптың пікірлерін тыңдау, барлық айтылған ой-пікірлерді бағалаудың мақсатына сәйкестендіру (7 минут)

ІV. Топтық жұмыс. Сіздің тобыңызда 5 рөлді: лидер, баяндамашы, хатшы, уақытсақшысы және бақылаушыларды анықтаңыз. Жұмыс төмендегідей жоспармен жүреді:

1-топ: мәтнді оқып сұрақтар дайындау

2- топ: мәтінді оқып, жаңа түсініктер мен термин сөздерді жазып, анықтама беру

3-топ: мәтінді оқып, тірек сызбалар құрастыру

Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқарады.

Кейбір паразит құрттар туралы әр топ мәліметтер айтады.

1. Аскаридоз – ішексорғыдан пайда болатын ауру

• Бас ауырады
• Әлсіздік
• Бас айналу
• Мазасыздық ,ұйықысыздық

Оқу және есте сақтау қабілетінің төмендеуі

Себептері :
ішексорғы бөлген улы заттардан ішектің қызметі бұзылады

1. Үшкірқұрт.(Enterobius vermicularis)
   Өте үлкен және аталығы мен аналығы бөлек орналасқан нематод. Аталығының ұзындығы 20 - 40см, ал аналығының ұзындығы 15 - 25см. Үшкірқұрттың ұшқы жағы үшкірлеу және ақшылт болып келеді. Бас жағын микроскоппен қарағанда үш ірі ерні болады. Аналығының құйрығы әрдайым майысып тұрады. Бұлар энтерибиоздың себебі болып табылады. Аналығы -10мм, аталығы -3-5 мм. Ауру – энтеробиоз.

• ұйықысыздық
• мазасыздық
• әлсіздік
• соқыр ішек ауруы

Аналығы жұмыртқасының аналь тесігінің шыға берісіне салады да, денені қыщытады. Оны қасығанда тырнақ астына жабысып,қайтадан ауызға түседі.ол ас ішекке, бүйенге және соқыр ішекке өтіп, оларды қабындыру арқылы соқыр ішек ауруына шалдықтырады.

Оның аналығының ұзындығы - 150 см, жуандығы - 0, 2 мм шамасында. Бұл - адам үшін өте қауіпті паразит, көбінесе Оңтүстік және Орта Азияда кездеседі. Суыртқының аналығы әсіресе аяқ терісінің астында паразиттік жолмен өмір сүрелі. Бұл ауруды дракунлез деп атайды.Құрт орныққан аяқтың басы алғашында қышып, қызарады. Соңынан ісініп, іріңді жараға айналады. Суыртқыны денеден суырып алу өте қиын. Оны жарадан шығару үшін жіңішке шырпыға немесе өсімдіктің жіңішке бұтақшасына орап, суырып алады

Топ пікірлерін тыңдау (10 минут)

Жеке тапсырма: кестелерді толтырыңдар

құрттардың даму кезеңі

орны

Адамға түсу жолдары

Медбике кеңесі

Ішек - құрт аурулары әсіресе өсіп келе жатқан бала ағзасында психикалық және физикалық бұзылуға әкеледі. Бойдың өсуі төмендейді, жыныстың жетілуін тежейді, есте сақтау қабілетін төмендетеді. Ішек - құрттары ішекте мекендеп, дәрумендерді сіңіру қызметін бұзады. Дисбактериоз келесі белгілермен көрініс береді: іштің ауруы, кебуі. Сол себепті балада мазасыздық, ұйқысыздық оқу қабілеті төмендегені байқалса, міндетті түрде дәрігерге қаралып, нәжісті құрт жұмыртқаларына тексеріліп, емдік дәрігердің бақылауымен жүргізілуі керек.
Аурудың алдын - алу үшін қолды сабынмен тазалап жуу, қайнатылмаған су ішпеу, жеміс – жидектерді мұқият жуу, ыстық сумен шаю керек

Ішек құрттарынан қалай құтылуға болады?

Ішек құрттардан құтылу жаңа жолдары

Кейінгі тапсырмалар

сұрақтарға жауап беру, тақырып соңындағы тапсырманы орындау (5мин)

Кейінгі оқу

Үйге тапсырма “Паразит құрттарды болдырмау шаралары” ой-пікір жазу.

Бойыңызды әлсіздік билеп, ұйқымен дос болып алдыңыз ба? Әлде ішіңіз ауырып, ас-ауқатқа тәбетіңіз жоғалды ма? Жүрегіңіз айнып, жиі-жиі құсқыңыз келе ме? Күннен күнге салмақ тастап, ішкен-жегеніңіз бойыңызға дарымай жүр ме? Ендеше уақыт оздырмай дәрігерге қаралып, талдамалы-сараптама жасатыңыз. Алғашқы белгілері жұқпалы ішек ауруларына ұқсас болғанымен бұл — инфекция емес, ішек-құрт ауруы болуы мүмкін.

Ішек-құрт ауруы паразитарлық ауруға жатады. Жоғары санатты гельминтолог-дәрігер Гүлнар Әбдіқадырованың айтуынша, паразиттердің түрі өте көп. Алайда кең тарағаны — острица, аскарида және лямбля.
Острица — адам ағзасында жиі кездесетін әрі кең таралған — құрт. Үшкірқұрт адамның аш ішегінің (жіңішке ішек) төменгі, тоқ ішектің алдыңғы бөлігінде кездеседі. Ұрғашылары 10-12мм, еркек даралары 2-5мм болып келетін ақ түсті құрт. Ішекте қорытылған аспен, кейде қанмен қоректенеді. Түнде артқы тесік арқылы сыртқа шығып, шапқа жұмыртқалайды (13000 данаға дейін). Жұмыртқалардың әрі қарай дамуы үшін 34-36 градус жылылық, 70-90% ылғал қажет. Анус айналасында, шапта жоғарыдағыдай жағдайлар болғандықтан 4-6 сағат ішінде жұмытқалар дамып, инвазиялық сатыға жетеді. Инвазиялық жұмыртқа іш киім, ойыншық, төсек орын немесе тырнақтардың асында да болуы мүмкін.

Сонымен егер, сіздің не балаңыздың:
— Ас-ауқатқа тәбеті болмаса;
— Тәттілерге құмартса;
— Таңертең ауыз қуысынан жағымсыз иіс байқалса;
— Жүрек айнуы жиілесе;
— Құйрық төмен тартып ауырып не қышып мазаласа;
— Көзінің асты қарайып, әлсіздік пайда болса;
— Үнемі мазасызданып, түнгі ұйқы бұзылса;
— Теріде ақ дақтар пайда болса;
— Іш, кіндік тұсы ауырса;
— Салмақ жоғалту байқалса,
онда ағзада ішек құрттары болуы мүмкін.
Кейіпкеріміздің үйдегі тағы басқа балалардың да ішек құрттары бар. Оларға да ауру баладан жұққан. Себебі балалар бірге ойнайды, бірге ұйықтайды.
20 жылдық тәжірибесі бар гельминтолог-дәрігер Гүлнар Тұрғынбайқызының сөзінше, ішек құртын жұқтыру өте оңай. Олардың жұмыртқасы барлық жерде болады. Тіпті таза үй ішінде де кез келген заттың беткі бөлігі, баланың қолдары, тырнақтары бала үшін қауіпті. Үйде осы ауруды жұқтырған адам болса, онда жағдай тіпті қиын. Себебі, жатын орын, бірге жуылған киім, жақындасу арқылы паразиттер екінші адамның организіміне енеді. Сондай-ақ, паразиттерді серуендеп жүргенде де, дүкенге барғанда да жұқтыру мүмкін.

Әрине көп жағдайда тәбеттің жоғалуы, салмақ тастау, ұйқышылдыққа мән бере бермейтініміз бар. Бұған маусымдық әлсіреу, шаршау деп селсоқ қараймыз. Демалсақ, түрлі дәрумендерді қабылдасақ, күш-қуатымыз артатынына сенеміз. Алайда, тісімізді қышырлатып, терімізге дақ түсіп, тік ішегімізі ашығанда ғана дәрігердің көмегіне жүгінеміз. Гүлнар Әбдіқадырованың айтуынша, оған қаралатын науқастардың көбісі дертін асқындырып келетін көрінеді. Жылдар бойы ішек құрттарын үй жағдайында емдеп келген. Бірақ маман лабораториялық тексерістер жүргізіп, гельминтоздарды бір-бірінен ажыратпай, оларды емдеу мүмкін емесін айтады.
— Халық бір жері ауырса дәрігерге қаралып, дәрі-дәрмегін жаздырып емделеді. Құрт шықса оған селсоқ қарайды. Сарымсақ жейді, асқабақтың дәнегін қайнатып ішеді. Енді бір пациенттер бар, дәрумен ішіп-жесек, құрттар өздері-ақ кетеді деген. Бірақ, бұл емдік шаралары оларға көмектеспейді. Керісінше, бұл әрекеттерімен ішектегі құрттарға жағдай жасап отыр. Ішкен дәрумендері олардың ағзасына емес, құрттардың дамып-өсуіне кетеді. Осылайша, олар өз ағзасында құртты бағып, өсіріп, көбейтеді-дейді дәрігер.

Ауруды болдырмау үшін профилактикалық шараларды мұқият сақтау қажет. Бұл үшін:
1. Жеке бас гигиенасын ұстанамыз;
2. Шыбындармен күресеміз;
3. Көкөніс, жеміс-жидектерді міндетті түрде жуып жейміз;
4. Мал еті мен сүтін жақсылап пісіреміз;
5. Тамақ өнеркәсібі, тамақ дүкендері, балалар мекемелеріндегі қызметкерлерді жүйелі түрде гельминтоздарға тексертеміз.
6. Аулаңызда ит, мысық болса тазалық шараларын арнайы киіммен жасаймыз.

Оның сөзінше, бұл паразиттерден құтылудың жолы бар. Бұл үшін бірінші кезекте ағзадағы құрттың түрін анықтау керек. Нәжісті жылы кезінде (1 сағаттың ішінде) талдамалы-сараптамадан өткізеді. Нәтижесіне қарай маман ұсынған емдік шаралары жасалады. Бұл шаралардан барлық отбасы мүшесі бірдей өтуі шарт, өйткені паразит құрттар өте жұқпалы.

?арапайымдылар - біржасушалы ж?ндіктер саба?ыгда ж?ндіктерді? мекендейтін ортасын, ??рылысын, ж?не т.б. танысасыздар

Оқу ісінің меңгерушісі: Мектеп директоры:

Биология 7- сынып

Қарапайымдылар - біржасушалы жәндіктер.

Пән мұғалімі: Уакаева Г. К

2016-2017 оқу жылы

Күні: 25 .01.2017 ж. биология 7- сынып. 39- сабақ.

Сабақтың тақырыбы: Қарапайымдылар - біржасушалы жәндіктер.

Сабақтың мақсаты: Қарапайымдылардың тіршілік ету ортасы мен өзіндік ерекшеліктеріне жалпы сипаттама беру, олардың кейбір өкілдеріне тоқталып, бір-бірінің ұқсас және ерекше қасиеттерін атап көрсету; түрлі тәрбиелік шаралардың әсерімен оқушы тұлғасына жағымды өзгерістерге жету; пәнге, тақырыпқа байланысты қызығушылықтарын арттыру. Тамыраяқтылар типтерінің маңызын біле отырып, оларды қорғауға тәрбиеленсе, және ауру тудырушы түрлерімен таныса отырып, тазалық сақтай отырып, салауатты өмір салтын ұстануға тәрбиеленеді.
Сабақтың әдісі: СТО элементтері.

1.Жүйелеу дегеніміз не?

2. Жіктеу дегеніміз не?

3.Түр дегеніміз не?

4. К.Линнейдің Жануарларды жіктеудің сызбанұсқасын көрсет.

5. Жануарларды жіктеу барысында ең жоғарғы денгей мен ең төменгі денгей қалай аталады?

Қарапайымдылардың табиғатта 70 мыңға жуық түрі бар.
Қарапайымдылардың типтері: саркодиналар немесе тамыраяқтылар, талшықтылар, кірпікшелілер , споралылар.

Жануарлар дүниесі біржасушалы және көпжасушалы болып екі тармаққа жіктеледі.Біржасушалы жәндіктер – денесі бір ғана жасушадан (клеткадан) тұратын, көпшілігі микроскоп арқылы ғана көрінетін ағзалар. Оларды қарапайымдар деп те атайды.Құрылысы қарапайым сияқты болғанымен, бір жасушаның ішінде асқорыту, тынысалу, заталмасу, қозғалу, көбею, сыртқы әсерлерге жауап беру сияқты кез келген тіршілік иесіне тән тіршілік белгілері үздіксіз жүріп жатады. Қарапайымдардың көптеген түрлері жаңбырдан пайда болатын іркінді су, шалшықтан бастап, көл, теңіз, мұхитқа дейінгі су қоймаларында кездеседі. Топырақта мекендейтіндері де аз емес. Жануарлар мен адамның ішкі мүшелерінде (қанда, ішекте, бауырда және т. б.) паразиттік тіршілік ететіндері де бар.

Органикалық шіріндісі мол кішкентай жыралар мен шағын тұщы суқоймалардың түбінде еркін тіршілік ететін амебалар біржасушалылар ішіндегі құрылысы жағынан ең қарапайым жәндіктер.

Амеба протей– амебалардың ірі түрінің бірі. Қозғалып жүргенде дене тұрқы 0,5 миллиметрдей, жай көзге майда тамшыдай болып көрінеді. Микроскоппен қарағанда дененің (жасушаның) әр жерінде бірде пайда болып, бірде жоғалып тұратын өсінділер көзге түседі. Амеба денесін плазмолемма деп аталатын өте жұқа, серпімді жарғақша қабық (мембрана) қаптап тұрады. Жасуша ішіндегі цитоплазма үнемі қозғалыста болады. Цитоплазманың қозғалысы әсерінен жәндік денесінде ең алдымен іркілдек бүртік пайда болады. Ол бірте-бірте созылып, ұшы тұйық өскінге айналады. Бұл өскін жасушаның бір жерінде тұрақтамайды; ол жерден жоғалып, дененің басқа бір жерінде түзіліп, үнемі осылай өзгереді. Осымен байланысты амеба денесінің пішіні тұрақты болмайды, өзгеріп тұрады. Денесінде бақалшақ болатын амебаның бірі – арцелла. Арцелланың да төңкерілген тостағанша тәрізді бақалшағынан сыртқа шығатын дене бөлігі амеба тәрізді үнемі өзгереді. Біресе түзіліп, біресе жоғалып тұратын осы өсінділерді жалғанаяқтар дейді. Бұл аяқтардың пішіні өсімдік тамырына ұқсас болғандықтан, амеба мен арцелла тамыраяқтылар тобына біріктіріледі. Амеба мен арцелла жасушасының әр жерінде уақытша пайда болатын жалғанаяқтары да осы жәндіктердің қозғалу мүшелері болып табылады.

Ортадағы қаламсап стратегиясы.

1.Қарапайымдылардың қозғалыс қызметін атқаратын мүшелері.

2. Қолайсыз жағдайда қарапайымдыларда не түзіледі?

3. Саркодиналар типіне жататын дене пішіні тұрақсыз жәндіктер .

4. Саркодиналар типіне жататын дене пішіні тұрақты жәндіктер.

5. Грекше “ Саркос”не деген мағына береді.

6. Тамыраятылардың паразитік түрлері.

Сұрақ жауаптары 1. Тамыраяқтар, талшықтар, кірпікшелер. 2. Циста

3. Талшықты амеба, Кәдімгі амеба, Қантышқақ тудыратын амеба.

4. Сәулелі күнқұлақ, Қошқармүйіз көпірме, Сәулелі өрмекаяқ,Сәулелі күншар, бақалшақты амеба, шұрықденелі бунақай.

5. Плазма ,яғни плазмалық жарғақшалы дегенді білдіреді.

6. Қантышқақ тудыратын амеба.

Ой толғаныс:
Біз бүгін нені білдік ? Қарапайымдылар олардың түрлері .Дене пішіні тұрақты және тұрақсыз тамыраяқтылар түрлері Саркодина деген не ол неліктен қарапайым деп аталады? Қарапайымдыларды зерттеуде ғалымдардың ашқан жаңалықтары

Үй тапсырмасы: §39. Біржасушалы жәндіктер туралы қосымша материалдар